Giống quả “siêu khủng” này hứa hẹn mang lại những đổi thay tích cực cho bà con nghèo vùng cao nơi đây.
Giống dưa “siêu khủng” đặc biệt
Những ngày này, đi dọc từ đỉnh đèo huyền thoại Pha Đin về Điện Biên Phủ, du khách dễ dàng bắt gặp hình ảnh những sạp dưa mèo “siêu khủng” bày bán trên các tuyến quốc lộ. Giống quả này có sức hút đặc biệt, thu hút sự quan tâm của nhiều người bởi độ lớn và sạch.
Ông Vàng Chứ Dơ, bản Lồng, xã Tỏa Tình chia sẻ: Tên gọi Dưa mèo xuất phát từ việc giống cây này thường được bà con người Mông trồng trên nương rẫy, xen canh cùng các loại cây trên nương: ngô, lúa, lạc…
Cây mọc lan trên mặt đất hoặc các mỏm đá và ít khi chăm bón mà hút toàn bộ dưỡng chất từ tự nhiên để sống. “Vì thế quả dưa rất lớn, có quả trọng lượng tới 2kg, rất sạch, ruột đặc, cùi dày. Đặc biệt là dù hái về để lâu nhưng vẫn giữ được vị ngọt đậm hơn dưa chuột thông thường”, ông Dơ nói.
 |
| Cây dưa mèo từ lâu được bà con Tỏa Tình trồng nhiều trên nương rẫy. |
Cũng theo chia sẻ của ông Dơ, thì không ai biết rõ giống quả này có từ bao giờ. Chỉ biết, từ khi còn nhỏ, ông thường theo bố mẹ lên nương đã thấy dưa mèo mọc lan dưới những gốc lúa. Mỗi cây chỉ có vài quả, nên thường không bán cho ai mà chủ yếu để giải khát sau những giờ lao động mệt nhọc.
Mấy năm gần đây, giao thông thuận tiện, thấy cây dưa sai quả, dùng không hết nên bà con ở Tỏa Tình gùi thử số lượng ít xuống dọc đường quốc lộ bán. Không ngờ thứ quả đặc biệt này lại được nhiều người ưu chuộng và bán rất chạy. Từ đó, bà con bảo nhau tập trung trồng nhiều hơn, xen canh trên các nương lúa, ngô.
Với kinh nghiệm trồng dưa từ 7 năm nay, anh Giàng Nhìa Páo, bản Hua Sa A chia sẻ: Dưa mèo còn đặc biệt ở chỗ, mặc dù có ngoại hình “siêu khủng”, song đây lại là loại quả tốn ít chi phí đầu tư, chăm sóc nhất.
“Sau khi khi hoạch lúa nương xong, tôi chỉ cần cuốc hố, xuống giống, bón phân chuồng rồi để dưa tự mọc bò lan dưới mặt đất. Đợt nào nắng nóng kéo dài nhiều ngày quá thì tưới nước cho cây. Sau 30 ngày trồng là dưa bắt đầu cho thu hoạch rồi, mỗi lứa như thế kéo dài trong khoảng 1 tháng”, anh Páo cho hay.
 |
| Hoàn toàn phát triển tự nhiên, song quả dưa mèo rất lớn và ngon, ngọt. |
Vụ dưa “ba được”
Năm nay thời tiết không mấy thuận lợi, ngay đầu tháng 5 đã xuất hiện mưa nhiều, liên tiếp. Song gia đình anh Páo lại phấn khởi vì dưa được mùa, được giá lại được thương lái mua tận vườn. Đến thời điểm này, anh đã thu hoạch được hơn 5 tấn dưa. Với giá bán tại vườn từ 12.000 – 14.000/kg, dự kiến vụ năm nay gia đình anh thu về trên 60 triệu đồng.
“Mấy năm trước tôi chỉ trồng mỗi năm một lứa. Nhưng thấy còn dư mấy tháng, nương để không lãng phí nên tôi chuyển sang trồng gối lứa. Cứ lứa dưa này sắp lụi, tôi lại trồng thêm lứa khác. Giờ một vụ tôi trồng được ba lứa liên tiếp. Cứ cách 2, 3 ngày tôi thu hoạch một lần. Hái đến đâu thương lái mua hết đến đó”, anh Páo tâm sự.
 |
| Vụ dưa năm nay vừa được mùa, được giá lại được thương lái vào tận nơi thu mua. |
Cũng được mùa, song vì thấy giá dưa bán ở chợ cao hơn tại vườn từ 15.000 – 20.000 đồng/kg, nên năm nay gia đình chị Lầu Thị Mái, bản Hua Sa B đã chọn cách bán lẻ. Mỗi lần thu hoạch, chị Mái chở xuống tận trung tâm huyện Tuần Giáo bán. Có ngày bán ít, nhưng cũng có ngày đông khách bán được nhiều thì chồng chị phải chở 2 – 3 lần xuống.
“Trung bình mỗi ngày như thế khoảng 2 tạ. Thu hoạch gấp 2 – 3 lần trồng lúa trước kia. Vợ chồng tôi bàn với nhau, bán hết vụ này thì sẽ đổi chiếc ti vi mới và sắm sửa quần áo, đồ dùng tươm tất cho con vào năm học mới”, chị Mái bộc bạch.
Nâng tầm để vươn xa
Nhận thấy xu hướng của người tiêu dùng hiện nay đặc biệt quan tâm đến những sản phẩm sạch, an toàn, Hợp tác xã (HTX) Nông sản sạch Tây Bắc ra đời. Cùng với một số nông sản khác, thì dưa mèo là sản phẩm chủ lực được HTX lựa chọn. Năm 2021, dưa mèo của HTX được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao.
Theo chị Hạng Thị Manh, Phó Giám đốc HTX thì hiện đơn vị này đang sở hữu vùng trồng dưa mèo rộng hơn 6ha và 3ha liên kết với người dân. Gia đình ông Vàng Chứ Dơ là một trong những thành viên của HTX. Ông Dơ không chỉ được hỗ trợ về đầu ra, mà còn được tiếp cận phương pháp trồng, chăm sóc hữu cơ để tạo ra sản phẩm có chất lượng hơn.
“Để tận dụng diện tích đất và dễ chăm sóc, tôi được hướng dẫn làm giàn cho cây dưa. Trồng theo cách này nhàn hơn nhiều, quả dưa không bị giảm chất lượng mà lại có mẫu mã đẹp hơn. Mỗi lứa trồng, tôi chỉ cần chịu khó ngắt lá, bắt sâu và bón phân chuồng. Bắt đầu từ tháng 5 bà con xuống giống, các vụ gối nhau. Rồi từ tháng 6 chúng tôi đã có thu hoạch, kéo dài đến hết tháng 8”, ông Dơ tâm sự.
 |
| Năm 2021, dưa mèo của HTX Nông sản sạch Tây Bắc được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao. |
Cũng theo bà Manh, vụ dưa năm nay HTX bắt đầu ký kết nhiều hợp đồng cung ứng dưa mèo cho chuỗi các siêu thị cửa hàng lớn. Ví dụ như: Công ty Phúc An, Tâm An, Siêu thị Đức Thành…, với số lượng trên 20 tấn sản phẩm.
“Từ những tín hiệu tích cực này, dự kiến trong năm 2023, chúng tôi sẽ liên kết với người dân mở rộng diện tích trồng dưa theo phương pháp hữu cơ để đáp ứng nhu cầu thị trường. Đồng thời thay đổi lối canh tác cho bà con, mang lại sản phẩm chất lượng nhất cho người tiêu dùng”, bà Manh cho biết.
Còn theo ông Sùng A Chứ, Phó Chủ tịch UBND xã Tỏa Tình thì thực tế những năm qua cho thấy cây dưa mèo đã mang lại giá trị kinh tế cao hơn nhiều cho người dân so với trồng lúa nương trước kia. Trong khi đó, hiện nay nhu cầu và thị trường tiêu thụ dưa còn khá rộng, bà con chưa bao giờ phải lo đầu ra.
“Chúng tôi xác định đây là một trong những cây trồng nằm trong định hướng giúp người dân địa phương xóa đói giảm nghèo. Do vậy, hiện nay xã đã có kế hoạch mở rộng diện tích trồng dưa trên địa bàn. Trước mắt, năm 2023 sẽ trồng thêm khoảng 10ha. Đồng thời phối hợp chặt chẽ với HTX để chuyển giao kỹ thuật, giúp sản phẩm đạt chất lượng tốt nhất và ổn định về đầu ra”, ông Chứ cho hay.
