Đặc điểm của Kh-101 và Kalibr là gì? Tại sao quân đội Ukraine muốn có loại vũ khí đó? Hãng RIA đã có kiến giải.
Gần 100 tỷ USD hỗ trợ quân sự mà các nước phương Tây hiện đã cung cấp cho Ukraine, bao gồm hàng tỷ USD cho pháo tầm ngắn, trung và tầm xa, hệ thống tên lửa phóng loạt (MLRS) và tên lửa hành trình, vẫn chưa dập tắt được tham vọng của quân đội Ukraine đang tìm kiếm các loại tên lửa hành trình tầm siêu xa của NATO tương đương với loại Nga vẫn sử dụng.
"Chúng tôi muốn có một loại tương tự như Kalibr và Kh-101 của Nga", tờ Guardian của Anh dẫn tuyên bố của một quan chức trong Bộ Tổng tham mưu Ukraine.
Quan chức này đánh giá rất cao tốc độ, khả năng cơ động và đặc điểm tàng hình của vũ khí Nga và cho rằng chúng khiến vũ khí này khó bị đánh chặn, đồng thời nhấn mạnh rằng Kiev vẫn sẵn sàng sử dụng vũ khí tấn công tầm xa do phương Tây cung cấp "ngay khi chúng tôi được chỉ thị mục tiêu".
Tên lửa hành trình Kalibr là gì?
Kalibr (Calibre) là tên được đặt cho toàn bộ dòng tên lửa chống hạm, chống tàu ngầm, tấn công mặt đất, tàu ngầm, tàu chiến và (trong tương lai) tên lửa hành trình phóng từ mặt đất của Nga, với tầm hoạt động từ 220 và 4.500 km, mang theo phần chiến đấu từ 400-500 kg hoặc vũ khí hạt nhân.
Ưu điểm chính của tên lửa hóa ra là thiết kế mô-đun và khả năng sử dụng để chống lại nhiều loại mục tiêu khác nhau và được phóng bởi nhiều nền tảng. Điều này, kết hợp với tốc độ và tầm bay ấn tượng, cho phép nó tồn tại trong thời kỳ chuyển tiếp hậu Xô Viết.
Nga bắt đầu sản xuất phiên bản mới Kalibr vào giữa những năm 1990, với các kỹ sư đã phát triển hơn chục biến thể nội địa và xuất khẩu trong suốt hai thập kỷ rưỡi qua.
Lần triển khai hoạt động đầu tiên của Kalibr diễn ra vào năm 2015, khi tên lửa được sử dụng để nhắm vào lực lượng khủng bố ở Syria, được phóng từ các tàu hộ tống nhỏ của Hải quân Nga ở Biển Caspian, cũng như các tàu chiến hạng nặng và tàu ngầm ở Địa Trung Hải.
Sau khi cuộc khủng hoảng Donbass leo thang thành cuộc chiến ủy nhiệm toàn diện của NATO ở Ukraine vào đầu năm 2022, Nga bắt đầu bắn hàng chục quả tên lửa Kalibr vào các mục tiêu quân sự trên khắp Ukraine, với các tên lửa nhắm vào các điểm chỉ huy, căn cứ không quân và hệ thống phòng không.
Mùa thu năm 2022, Kalibr đã được sử dụng để tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine nhằm đáp trả các cuộc tấn công liên tục của Kiev vào cơ sở hạ tầng dân sự của Nga, bao gồm cả Cầu Crimea.
Các nhà quan sát quân sự Nga đánh giá Kalibr là một trong những loại tên lửa tầm xa "hiệu quả nhất" được sử dụng trong cuộc khủng hoảng Ukraine cho đến nay, với hệ thống dẫn đường quán tính tự động, khả năng chống nhiễu, khả năng bám sát mặt đất khi bay và khả năng tăng tốc trong quá trình bay.
Giai đoạn cuối, tên lửa sử dụng tính năng cơ động độc đáo, tăng đáng kể khả năng xuyên thủng hệ thống phòng không và tên lửa của đối phương và bắn trúng mục tiêu của chúng.
Tương đương NATO của Kalibr là gì?
Loại tương tự NATO được sản xuất hàng loạt gần nhất với Kalibr là Tomahawk - tên lửa hành trình cận âm tầm xa, hoạt động trong mọi thời tiết phổ biến của Mỹ.
Được giới thiệu vào những năm 1980 và có nhiều biến thể, tên lửa này có thể được trang bị đầu đạn thông thường nặng 450 kg hoặc đầu đạn hạt nhân năng suất thấp đến trung bình W80 và có tầm hoạt động từ 460 đến 2.500 km, tùy theo sự sửa đổi.
Trong khi Nga xuất khẩu các biến thể của Kalibr tới ít nhất 4 quốc gia (Algeria, Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam), thì Washington đã hạn chế nghiêm ngặt việc cung cấp Tomahawk cho các đồng minh, cho đến nay chỉ xuất khẩu nó sang Anh.
Tomahawk có một số nhược điểm được biết đến so với Kalibr, bao gồm tốc độ bay cận âm ổn định, khiến nó dễ bị phòng không đối phương tấn công hơn, độ chính xác và đặc điểm tầm bắn kém hơn.
Thành tích hoạt động kém đã được chứng minh trong cuộc chiến ở Iraq năm 2003, khi có tới 30 quả Tomahawk đã bị lực lượng phòng không Iraq bắn hạ. Ở Syria tình hình cũng không khá hơn khi vào năm 2017 và 2018, có hơn một nửa số tên lửa của Mỹ, Anh phóng không trúng mục tiêu.
Nhà sử học quân sự Nga Yury Knutov, giám đốc Bảo tàng Phòng không ở khu vực Moscow, cho biết đặc điểm tốc độ của Kalibr và đặc biệt là khả năng thay đổi tốc độ trong khi bay khiến nó nổi bật khi so sánh với các tên lửa tương tự của NATO.
"Tomahawk có tốc độ bay ít nhiều ổn định, trong khi nếu chúng ta đang nói về Kalibr, chúng có thể thay đổi tốc độ hoặc quỹ đạo bay. Điều này khiến nhiệm vụ đánh chặn Kalibr của phòng không đối phương có rất ít cơ hội thành công", Knutov nói.
Tên lửa Kh-101 là gì và nó có giống của NATO không?
Kh-101 (được gọi là Kh-102 trong biến thể mang đầu đạn hạt nhân) là một tên lửa hành trình tầm siêu xa chiến lược được đưa vào trang bị cho quân đội Nga vào năm 2013 và được phát triển bởi Cục thiết kế Raduga huyền thoại.
Tên lửa có khả năng bay xa tới 5.500 km và có đầu đạn nặng 400 kg ở biến thể thông thường và đầu đạn có sức công phá 250 kiloton trên một megaton ở chế độ hạt nhân. Kh-101/102 được phóng từ phi đội máy bay ném bom chiến lược của Nga, bao gồm Tupolev Tu-95, Tupolev Tu-160 và máy bay ném bom chiến đấu tầm trung siêu âm Sukhoi Su-34.
Đặc điểm tầm bắn của tên lửa Nga vượt trội hơn nhiều so với bất kỳ tên lửa hành trình nào được triển khai ở bất kỳ đâu trên thế giới, chỉ có Tên lửa hành trình tiên tiến AGM-129 (ACM) của Mỹ có một số tính năng tương đương nhưng vũ khí này đã ngừng hoạt động vào năm 2012 do các vấn đề về độ tin cậy và chi phí bảo trì cao.
Giống như Kalibr, Kh-101 lần đầu tiên được triển khai ở Syria trong giai đoạn 2015-2017, nhắm vào các thành trì, trại và trung tâm chỉ huy của khủng bố. Kể từ năm 2022, tên lửa thỉnh thoảng được triển khai để tấn công các mục tiêu chiến lược phía sau tiền tuyến ở Ukraine.
Kh-101 được trang bị công nghệ giảm tín hiệu radar, hệ thống dẫn đường quán tính được trang bị hiệu chỉnh quang điện tử và đầu dẫn đường được sử dụng cho giai đoạn cuối của chuyến bay để giảm hiệu quả gây nhiễu. Quỹ đạo của Kh-101 có thể được điều chỉnh giữa chuyến bay.
Khi AGM-129 ACM ngừng hoạt động, thứ gần giống nhất với Kh-101 NATO có là Tên lửa hành trình phóng từ trên không AGM-86 (ALCM) của Mỹ, được giới thiệu vào đầu những năm 1980 và có tầm hoạt động hơn 2.400 km.
Tuy nhiên, không giống như Kh-101, biến thể duy nhất của ALCM hiện đang được sử dụng (AGM-86B) chỉ có tùy chọn hạt nhân và được phóng từ B-52H, điều này loại bỏ khả năng nó được sử dụng trong chiến tranh thông thường, chứ chưa nói đến việc được chuyển giao cho một số đối tác của Washington như Kiev.
Hãng hàng không vũ trụ khổng lồ RTX của Mỹ đang nghiên cứu phiên bản kế nhiệm của ALCM, Vũ khí dự phòng tầm xa AGM-181 (LRSO), nhưng tên lửa này, dự kiến có tầm bắn 2.500 km, cũng được thiết lập để chỉ có thể bắn đạn hạt nhân.
Điều đó có nghĩa là khi so sánh Kh-101 với hệ thống của NATO, người ta sẽ quay lại với Tomahawk (những hạn chế đã được nêu ở trên).
Tên lửa hành trình CJ-20 của Trung Quốc (có tầm bắn tới 2.000 km), Hasal-2 của Triều Tiên (2.000 km), Paveh của Iran (1.650 km), Nirbhay của Ấn Độ (1.500 km)... tất cả đều vượt qua hoặc tiệm cận với Tomahawk tốt nhất hiện có về đặc điểm phạm vi.
Tầm hoạt động thực sự của các tên lửa hành trình Nga như Kalibr và Kh-101 đã khiến các quan chức Nga nhấn mạnh rằng những khả năng này gần như đã loại bỏ nhu cầu của Nga trong việc lập nên các căn cứ như Mỹ và NATO làm trên khắp thế giới.
"Tại sao chúng ta cần một căn cứ", Tổng thống Putin hỏi vào năm 2015, bình luận về các hoạt động của Nga ở Syria. Ông nói: "Nếu chúng tôi cần tấn công lực lượng nào đó, chúng tôi có thể làm mà không cần có căn cứ".
Clip tên lửa Kalibr tấn công chính xác mục tiêu. |
