Khả năng cảm nhận từ trường của Trái đất đã được khẳng định trên các loài chim, côn trùng và một số động vật có vú. Chúng sử dụng từ trường nhằm di cư và định hướng với thế giới xung quanh. Hiện tại, nhà địa lý vật lý Joe Kirschvink từ Viện Công nghệ California cho biết ông đã phát hiện khả năng này ở người lần đầu tiên.
Kirschvink tuyên bố các kết quả nghiên cứu của ông có thể được lặp đi lặp lại và xác nhận điều mà các thí nghiệm trước đó về khả năng định vị từ trường đã không làm được.
Kirschvink nói với Eric Hand từ tạp chí Khoa học sau khi ông trình bày những nghiên cứu của mình tại cuộc họp của Học viện Định vị Hoàng gia, nước Anh vào tháng 4 năm 2016 rằng “Bài trình bày của tôi rất tốt. Tôi đã làm đúng. Con người có chức năng định vị từ trường”.
Cho đến nay Kirschvink mới chỉ trình bày các kết quả nghiên cứu từ một thử nghiệm nhỏ với 24 người tham gia. Ông cũng đang trong quá trình công bố công trình nghiên cứu vì thế các cuộc đánh giá đồng cấp trong giới chưa được thực hiện.
Nghiên cứu về giác quan thứ sáu ở người của Kirschvink, ảnh: Daniela Sachsenheimer/Shutterstock.com
Điều đó có nghĩa là chúng ta hãy chấp nhận những kết luận hiện tại từ Kirschvink. Ông cũng vừa nhận được nguồn tại trợ trị giá 900.000 đô la Mỹ và đang tích cực làm việc với các phòng thí nghiệm tại Nhật Bản và New Zealand để xác nhận nghiên cứu này. Các tuyên bố trước đây về định vị từ trường của con người đã bị lật tẩy, các chuyên gia tin rằng lần này có lẽ là thật.
Peter Hore, nhà hóa học vật lý từ trường đại học Oxford, là người đứng đầu trong lĩnh vực định vị từ trường, người không tham gia vào nghiên cứu, cho biết “Joe là một người đàn ông rất thông minh và là một nhà thí nghiệm vô cùng cẩn thận. Ông sẽ không tuyên bố bất kì điều gì tại cuộc họp lần này nếu ông không tự thuyết phục được là ông đã làm đúng. Tất nhiên bạn không thể nói như vậy về tất cả nhà khoa học trong lĩnh vực này”.
Vậy làm thế nào để con người có thể phát hiện được từ trường mà bằng mắt thường chúng ta không thể nhìn thấy? Chúng ta đã biết rằng không chỉ các loài chim và bướm có khả năng này. Các loài động vật có vú như chó cũng biết dùng từ trường trái đất để giúp chúng đi vệ sinh dọc theo trục Bắc-Nam. Chuột gỗ và chuột chũi xây tổ của chúng dọc theo đường sức từ. Nhưng có những quan điểm trái ngược nhau về việc làm sao chúng làm điều này.
Có hai giả thuyết hàng đầu để giải thích quá trình sinh học cơ bản của định vị từ trường. Một bên cho rằng từ trường của Trái đất có thể kích hoạt các phản ứng lượng tử trong protein gọi là cryptochrome. Các protein này được tìm thấy trong võng mạc của các loài chim, chó và ngay cả con người.
Một giả thuyết khác cho rằng thực sự có những tế bào thụ cảm trên cơ thể có chứa rất nhiều kim la bàn tí hon cấu tạo từ khoáng sắt từ tính được gọi là khoáng chất Manhêtit, có khả năng định hướng theo từ trường của Trái đất. Khoáng chất Manhêtit được tìm thấy trong các tế bào mỏ chim và mũi cá hồi. Tuy nhiên, một lần nữa không có đủ bằng chứng để giải thích đầy đủ khả năng.
Kirschvink theo giả thuyết thứ hai, tuy nhiên mối quan tâm thực sự của ông không phải là tìm hiểu những gì đang diễn ra mà cho thấy rằng định vị từ trường thật sự xảy ra ở người. Các thí nghiệm trước đây thất bại khi không thể thực hiện lại được, mặc dù kết quả của sự nhiễu điện từ lại không giống với các kết quả thí nghiệm.
Để loại bỏ biến số đó, Kirschvink đã tạo ra một chiếc lồng Faraday, thực chất là một chiếc hộp nhôm mỏng có thể lọc được nhiễu nền điện từ bằng cách sử dụng các cuộn dây. Bên trong lồng, mọi người ngồi trong bóng tối và chỉ được tiếp xúc duy nhất với từ trường thuần túy và không có kích thích nào khác.
Kirschvink đưa những người tham gia đến giám sát EEG để lập bản đồ hoạt động của não và sau đó áp dụng một từ trường quay tương tự như từ trường Trái đất để xem liệu não bộ có cho thấy bất kì dấu hiệu thay đổi nào không.
Còn rất nhiều nghiên cứu cần thực hiện. Một nhóm nghiên cứu tại Nhật Bản đang lặp lại thí nghiệm và một phòng thí nghiệm ở New Zealand cũng đang bắt đầu nghiên cứu của họ với cùng giao thức. Các kết quả này cần được xem xét kỹ lưỡng bởi các nhà nghiên cứu trong cùng lĩnh vực và phải được công bố trên tạp chí khoa học.
Chúng ta còn một chặng đường dài để bước tiếp nhưng hãy tạm vui mừng vì chúng ta đã tiến gần hơn với việc cho thấy rằng con người không hoàn toàn đánh mất liên lạc với giác quan thứ sáu của mình. Như Kirschvink nói “Đó là một phần của lịch sử tiến hóa. Định vị từ trường có thể là khả năng nguyên thủy”.
