Thế nhưng đến nay, nhiều cơ sở giáo dục trên cả nước vẫn trống nhân viên YTHĐ.
Tình hình càng căng thẳng hơn khi nhiều địa phương thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy, cắt giảm nhân viên YTHĐ chuyên trách, chuyển công tác này về trạm y tế các xã, phường phụ trách.
Không còn cơ chế tuyển dụng, hiện nay chỉ số ít trường học có điều kiện mới hợp đồng được nhân viên YTHĐ chuyên trách, còn lại ở đa số trường, kế toán, văn thư, thậm chí giáo viên phải kiêm nhiệm. Chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu cho học sinh của nhân sự kiêm nhiệm vẫn còn hạn chế, do khối lượng công việc nhiều, lại không có chuyên môn. Trong bối cảnh này, phát triển mô hình phối hợp trường học - trạm y tế (trường - trạm) được xem là giải pháp quan trọng để chăm sóc sức khỏe học sinh.
Quyết định 85/QĐ-TTg ngày 17/1/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chương trình y tế trường học trong các cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông gắn với y tế cơ sở giai đoạn 2021 - 2025 đã đề ra mục tiêu 100% trung tâm y tế cấp huyện; trạm y tế cấp xã có phân công cán bộ phụ trách công tác y tế trường học; 100% chính quyền các cấp ở địa phương có cơ chế phối hợp giữa ngành Y tế, Giáo dục về công tác y tế trường học gắn với y tế cơ sở; 100% cơ sở giáo dục và trạm y tế cấp xã trên địa bàn có cơ chế phối hợp về công tác y tế trường học. Đây được xem là cú hích cho việc nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, đảm bảo tốt các điều kiện chăm sóc sức khỏe ban đầu cho học sinh.
Tùy theo mức độ giao kết mà các trạm y tế xã, phường sẽ kiêm thêm công việc YTHĐ từ quản lý hồ sơ sức khỏe cho học sinh, khám sức khỏe thường kỳ, sơ cấp cứu hay chỉ chăm sóc sức khỏe định kỳ. Bên cạnh nhiều địa phương, trường học thực hiện tốt mô hình này thì không ít nơi quá trình triển khai còn bất cập, khó khăn, đặc biệt trong bối cảnh viên chức y tế cơ sở bỏ việc nhiều, nhân sự YTHĐ trong nhà trường kiêm nhiệm.
Bởi thực tế một xã, phường có từ 2 - 3 trường học (chỉ tính bậc mầm non, tiểu học, THCS), mà không phải trạm y tế nào cũng ở gần trường. Nhân sự trạm y tế xã ít, vừa lo mảng y tế công cộng, vừa lo y tế học đường, cho cùng lúc 2 - 3 trường, nên nhân viên y tế của trạm khó có thể thường trực tại trường.
Vì thế, công tác sơ cấp cứu nhanh cho học sinh khi gặp sự cố là bất khả thi. Thuốc men hạn chế, chi phí quản lý, in ấn hồ sơ sức khỏe học sinh khá tốn kém cũng gây khó khăn về tài chính nên trạm cũng không mặn mà. Khá nhiều trường phối hợp với trạm chỉ dừng lại ở việc hợp đồng một năm 1 - 2 lần kiểm tra sức khỏe định kỳ hay tổ chức tập huấn, mang tính tình thế, đôi lúc hình thức.
Hoạt động YTHĐ không đơn giản là sơ, cấp cứu, mà còn tổ chức các hoạt động truyền thông giáo dục sức khỏe; triển khai chương trình phòng, chống dịch bệnh cho học sinh; xây dựng khung dinh dưỡng hợp lý, góp phần cải thiện sức khỏe, tinh thần cho các em... Tính chuyên môn của YTHĐ rất cao, thế nhưng nhân viên YTHĐ chuyên trách trong nhà trường lại trống vắng, thì dù có sự hợp tác của trạm, cũng khó để bảo đảm hiệu quả bền vững.
Nước xa khó cứu lửa gần. Bên cạnh phát triển mối quan hệ gắn kết giữa trường và trạm, việc chuyên nghiệp hóa đội ngũ nhân viên YTHĐ làm việc tại trường học là yêu cầu cấp thiết. Cần xem YTHĐ là một ngành nghề, người làm việc phải được đào tạo chuyên nghiệp, có vị trí chính thức và được hưởng đủ mọi quyền lợi, phụ cấp đặc thù của một nhân viên y tế, được hỗ trợ, nâng cao nghiệp vụ…
Có như thế, hơn 22 triệu trẻ em, học sinh (tương đương 25% dân số Việt Nam) mới được chăm sóc tốt sức khỏe ban đầu ngay từ trong trường học, như mục tiêu Chương trình Sức khỏe học đường giai đoạn 2021 - 2025 đã được Chính phủ phê duyệt.
