Thị trấn nhỏ của tôi còn một năm nữa lên thị xã, bản đồ qui hoạch đô thị mới đã phóng to treo công khai cho mọi người xem, song bây giờ thì vẫn là trị trấn bình bình thôi. Tôi ở đấy từ nhỏ, chính xác là từ 7 tuổi, năm 1973.
Thầy đến từ miền Trung, học sư phạm tại Sài Gòn, dạy ở đây từ khi mới lập trường cấp III, và khi về hưu đã có gần hai chục năm làm hiệu trưởng, được phong nhà giáo ưu tú. Trong thời gian ngắn ngủi được đi học, tôi không có may mắn làm học trò thầy vì đã nghỉ học từ học kỳ I lớp 10, nhưng biết thì đã biết từ lâu một ông giáo đĩnh đạc nghiêm cẩn đến từ miền xa, trụ ở đất này.
Có lần khi tôi còn học tiểu học, chiều chiều vào trường, bắt còng dưới con mương tiếp giáp trường tôi và trường của thầy, từ xa xa đã nghe giọng thầy giảng văn vang vang cuốn hút, hấp dẫn. Từ đấy tôi có ấn tượng về ông giáo Văn chương được mọi người trân trọng gọi: Thầy Nguyễn Sáu.
Rồi tôi cũng xong chương trình THPT, nhưng học hệ bổ túc, như đã nói - không được nghe thầy giảng một tiết nào. Bao nhiêu năm, vật đổi sao dời, giờ có duyên gặp thầy trên đường đi bộ thể dục quanh chiếc hồ rộng và đẹp trong khu hành chính chuẩn bị cho thị xã mới sắp ra đời.
Thầy Nguyễn Sáu về hưu đã mấy năm, tâm tư lắm về những đa đoan trong giáo dục, và thầy tâm sự với tôi về nhiều điều. Chen giữa những câu chuyện của những người bạn vong niên, thầy hứng thú nói về văn chương cứ như trong một tiết dạy thực thụ, và tôi nghe, hỏi, trả lời cũng y chang trong lớp học, trong khi chân vẫn bước quanh hồ.
Có thể tưởng tượng được sự kỳ thú của “lớp học” ấy: Hồ sâu và nước sạch, lát gạch chung quanh, thành hồ lát đá tảng, ven bên này là những cây Lộc Vừng non đã ra nhiều lá, bờ bên kia là liễu rủ…
Chúng tôi đi một vòng hồ hết chừng 500 mét, qua một quãng rộng đồng năng và bông súng, một khu dân cư, và hay ho nhất chính là đám rừng trồng cao cao to to gồm cồng, tràm núi, xà cừ… Thỉnh thoảng có chim bay ra từ trong ấy.
Hôm nay thầy nói về tác phẩm “Đôi mắt” của Nam Cao với một loạt câu hỏi, bữa khác lại nói về Nhân văn giai phẩm, rồi Hồ Biểu Chánh… Nói về văn chương trong cảnh ấy không chán, đi không biết mệt, về gác tay ngẫm nghĩ vỡ ra nhiều điều.
Có những trăn trở mà thầy không thể nói trong lớp học, và học trò cũng không thể hỏi, rồi những chuyện riêng tư chở nhiều kinh nghiệm sống. Một ngày chúng tôi đi chừng một tiếng đồng hồ, có khi hơn chút, và chiều nào cũng thế, riết thành lệ, mà chuyện văn chuyện đời cứ không cạn không vơi….
Có lần tôi nhắc lại kỷ niệm ngày trước, đã mấy mươi năm, về sự nghe lỏm bài giảng của thầy, ông giáo cười hiền, thú vị. Rồi tôi nói về những bài viết vụng của mình, thầy hứng thú lắm. Một ngày một tiếng, lâu lâu cộng lại ra con số thời gian đáng kể, kiến thức văn chương được bồi đắp thêm, sự thắc mắc được giải tỏa dần. Đấy, “lớp học” là vậy.
Nhìn những con én nhỏ liệng sát mặt nước trong ánh trời chiều, thầy như nói với chính mình: Chim nó cũng biết tìm nước mát để đến. Những người câu cá quanh hồ quen với hình ảnh thầy trò chúng tôi, và những câu chuyện văn chương liên tu bất tận.
Tôi lại có duyên bồi đắp sự học với một ông thầy, và không thể không biết ơn về điều đó. Đi chợ mua sắm, ngang qua nhà thầy, thấy cụm hoa vàng trên lầu cao, gặp thầy, tôi đùa: Người văn chương thường có hoa trước nhà. Ông giáo cười nhẹ, ra điều thú vị…
 |
