Các văn bản cổ ngữ từ năm 2000 trước Công nguyên nhắc đến các phương pháp làm sạch nước. Hiện giờ, các nhà khảo cổ học phát hiện người Maya cổ đại cũng lọc nước và các hệ thống lọc nước của họ đặc biệt hiệu quả.
Các nhà khảo cổ học tìm thấy dấu vết zeolit (khoáng chất silicat nhôm) và thạch anh trong hồ chứa nước của thành phố Tikal cổ đại của người Maya – nằm trong rừng mưa của Guatemala ngày nay.
Zeolit và thạch anh là các khoảng chất làm sạch nước rất hiệu quả. Các khoảng chất này xuất hiện trong các vi sinh vật, trong các kim loại nặng và trong các hợp chất của nitơ.
Zeolit và thạch anh lọc nước hiệu quả đến mức ngày nay chúng còn được sử dụng trong các hệ thống lọc nước hiện đại.
“Điều thú vị là hệ thống lọc nước bằng zeolit và thạch anh của người Maya cổ đại cũng hiệu quả như hệ thống lọc nước ngày nay” – nhà khoa học Kenneth Barnett Tankersley ở ĐH Cincinnati (Mỹ) cho biết.
Khoáng chất được đặc biệt quan tâm là zeolit. Đây là hợp chất của silic và nhôm, liên kết với nhau qua các nguyên tử oxy chung, tạo thành mạng tinh thể mở. Cấu trúc tinh thể này có các đặc tính hấp thụ và trao đổi ion hoàn hảo, nên nó rất có hiệu quả trong vai trò lọc nước.
Mặc dù, zeolit được người Hi Lạp cổ đại và La Mã cổ đại sử dụng như một thành phần xi măng cho cấu trúc trên mặt nước (cầu hoặc máng dẫn nước), nhưng các nhà khảo cổ học cho rằng, zeolit không được sử dụng để lọc nước trước thế kỷ XX.
Hệ thống lọc nước ở Tikal là mô hình lâu đời nhất về lọc nước ở bán cầu phía Tây. Đây cũng đồng thời là trường hợp cổ xưa nhất về sử dụng zeolit để khử độc nước uống trên thế giới.
Sở hữu nước sạch có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với người Maya, đặc biệt là ở Tikal. Nguồn nước duy nhất trong thành phổ cổ đại này là 10 bể chứa. Do dân số đông và khí hậu có nhiều thay đổi trong thời gian khô hạn, nước uống của người Maya dễ bị nhiễm vi khuẩn và thủy ngân sulphide (một chất màu thường được người Maya sử dụng).
Vì lý do này, người Maya luôn chú ý để nước uống của họ được giữ sạch. Nhóm của Tankersley đã nghiên cứu 3 bể chứa lớn nhất trong thành phố Tikal cổ đại, cũng như nghiên cứu hồ nước ở địa phương trong vai trò vật đối chứng.
Khám phá được thực hiện ở bể chứa Corriental. Đây là nguồn cung cấp nước uống quan trọng cho người dân thành phố Tikal cổ đại và là một trong những hồ chứa nước uống lớn nhất được người Maya sử dụng trong khoảng một nghìn năm. Zeolit và cát thạch anh thô được tìm thấy ở đáy hồ chứa.
Zeolit chỉ được tìm thấy trong bể chứa Corriental - không có chuyện nó xuất hiện ở đó vào thời điểm bể chứa nước được khai quật. Khoáng chất này được người Maya cổ đại khai thác từ một địa điểm cách Tikal khoảng 30 km về phía Đông Bắc. Ở đó, đá núi lửa tạo thành một tầng chứa nước cung cấp nước sạch đặc biệt.
