Rào cản từ chính sách
Theo báo cáo của Hiệp hội Giấy và bột giấy Việt Nam (VPPA), những năm qua ngành giấy Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về lượng và chất, tăng trưởng bình quân giai đoạn 2000 – 2007 là 11%, giai đoạn 2007 – 2016 là 16%. Năm nay, dự kiến ngành giấy sẽ đóng góp khoảng 1,5% giá trị GDP và xuất khẩu dự kiến đạt 1 tỷ USD.
Đối với giấy bao bì, nhu cầu sử dụng trong và ngoài nước đang ở mức rất cao. Riêng thị trường này đang còn rất nhiều tiềm năng để các DN trong nước có thể phát triển. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất cần tháo gỡ lúc này là nguyên liệu. Bởi lâu nay nguyên liệu trong nước không thể đáp ứng được nhu cầu sản xuất của các DN, dẫn đến tình trạng phải NK.
Nói về vấn đề “đói” nguyên liệu, ông Phạm Chí Dũng – nguyên Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nhẹ (Bộ Công Thương) cho rằng, hiện khoảng 70% sản lượng giấy của Việt Nam sản xuất từ giấy phế liệu, trong đó khoảng 40% thu gom trong nước, còn lại là NK. Tuy nhiên, do “rào cản” về chính sách nên các DN giấy đang rất khó NK giấy phế liệu, dẫn đến phát sinh nhiều chi phí.
Nói về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Hiện – Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Giấy Việt Trì cho biết, giấy phép NK của DN hết hạn từ giữa tháng 7, nhưng đến nay vẫn chưa được cấp lại. Do đó, mấy tháng nay hoạt động bị đình trệ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất, kinh doanh, gây thiệt hại không nhỏ đến kinh tế DN.
Liên quan đến Dự thảo sửa đổi Quyết định 73/2014 của Thủ tướng Chính phủ, quy định danh mục phế liệu được phép NK từ nước ngoài về làm nguyên liệu sản xuất, các DN cho rằng việc siết chặt quản lý phế liệu là cần thiết khi không ít DN lợi dụng kẽ hở này để NK rác. Tuy nhiên, phế liệu giấy hỗn hợp nguyên liệu sản xuất quan trọng của ngành tái chế, có khả sẽ bị loại khỏi danh sách NK, gây khó khăn cho DN.
“Nút thắt” cần tháo
Ông Phạm Đình Thưởng – chuyên gia phân tích chính sách cho rằng, nếu loại bỏ nguồn nguyên liệu tái chế này chắc chắn sẽ khiến các DN gặp khó khăn, ảnh hưởng đến sự phát triển chung của toàn ngành giấy. Mặt khác việc Chính phủ siết chặt quản lý sẽ khiến hàng loạt DN giấy lâm vào thế bị động. Bởi nhà máy cần vận hành liên tục, nhưng nguyên liệu lại không có, khiến hoạt động sản xuất kinh doanh bị đình trệ. Điều này chắc chắn ảnh hưởng dây truyền đến hàng loạt các chuỗi của ngành công nghiệp khác như: Bao bì, xuất khẩu…
“Hàn Quốc, Thái Lan, Indonesia… cho phép NK các loại phế liệu giấy và không có quy định kiểm định lô hàng NK phế liệu giấy tại cảng. Thay vào đó, Chính phủ sẽ kiểm định ngay tại nhà máy sản xuất về các hoạt động đảm bảo an toàn tới môi trường, xử lý nước thải, chất thải rắn…” – ông Thưởng dẫn kinh nghiệm NK của một số nước.
Nói về tháo “nút thắt” để ngành giấy phát triển trong thời gian tới, ông Đậu Anh Tuấn – Trưởng ban Pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng, Việt Nam cần tham khảo chính sách quản lý NK phế liệu của một số nước trong khu vực và thế giới.
Đồng thời đối chiếu với tình hình phát triển kinh tế và nhu cầu tại Việt Nam để đưa ra được những chính sách phù hợp. Ngoài ra, các cơ quan Nhà nước có liên quan cần tham vấn các DN để có quan điểm khách quan, nhằm dần hình thành và hoàn thiện khung khổ pháp lý là hoàn toàn cần thiết. Đồng thời, đây cũng nhằm tạo điều kiện thuận lợi để cho ngành giấy Việt Nam được phát triển…
Các chuyên gia cho rằng, cần phải tiến hành rà soát, chỉnh sửa tiêu chuẩn đang NK để giấy tái chế được quản lý như một nguồn nguyên liệu sản xuất. Đồng thời, cần thay đổi tên nguyên liệu giấy từ “phế liệu giấy” thành “giấy thu hồi sử dụng làm nguyên liệu cho sản xuất”, nhằm tránh ách tắc mặt hàng này tại cảng gây lãng phí lớn cho DN và Nhà nước. Bởi những khoản chi phí này ngân sách Nhà nước không hề được hưởng mà “rơi vào túi” các DN vận tải biển nước ngoài…
