Theo Nghị quyết số 60, Hội nghị lần thứ 11, Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII, số lượng đơn vị hành chính cấp tỉnh sau sáp nhập là 34 tỉnh, thành phố, gồm 28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương. Thực hiện chủ trương này, các địa phương đang tiến hành thực hiện và lấy ý kiến rộng rãi của nhân dân nhằm tạo đồng thuận.
Sáp nhập các địa phương, hình thành không gian phát triển mới không chỉ làm giảm sự manh mún về địa giới mà còn giúp tích hợp thế mạnh của từng địa phương, qua đó tạo các cực tăng trưởng mới, gia tăng sức cạnh tranh.
Điều này có thể dẫn chứng qua một vài số liệu trong dữ liệu thống kê sơ bộ năm 2023 của Cục Thống kê về mức độ thay đổi quy mô kinh tế của các tỉnh, thành phố sau sáp nhập.
Theo đó, quy mô GRDP của TPHCM theo giá hiện hành năm 2023 bao gồm cả GRDP của Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đạt trên 2,5 triệu tỷ đồng, chiếm 24% GDP cả nước. Tiếp đó là Hà Nội xếp thứ hai với GRDP đạt khoảng 1,29 triệu tỷ đồng. Đây là hai địa phương của cả nước có quy mô GRDP vượt mốc 1 triệu tỷ đồng trong năm 2023.
Các tỉnh, thành phố có GRDP đạt từ 300 nghìn - 600 nghìn tỷ đồng sau khi được cộng gộp theo phương án sáp nhập tại Nghị quyết 60 là TP Hải Phòng (582.976 tỷ đồng), Đồng Nai (548.726 tỷ đồng), Bắc Ninh (gần 401.510 tỷ đồng), Phú Thọ và Quảng Ninh lần lượt đạt 318.200 tỷ đồng và 313.595 tỷ đồng.
Các tỉnh có quy mô GRDP dưới 100 nghìn tỷ đồng là Tuyên Quang, TP Huế, Sơn La, Lạng Sơn, Điện Biên, Lai Châu và Cao Bằng. Trong đó, Cao Bằng là địa phương có GRDP thấp nhất cả nước, chỉ đạt xấp xỉ 22.254 tỷ đồng. Các tỉnh, thành phố còn lại đều có GRDP dao động từ 100 nghìn tỷ đồng đến dưới 300 nghìn tỷ đồng.
Về thu ngân sách nội địa, năm 2023, TPHCM tiếp tục dẫn đầu với mức thu đạt 395.110 tỷ đồng; tiếp đó là Hà Nội với 381.449 tỷ đồng. Trong số 10 tỉnh, thành phố có mức thu ngân sách nội địa cao nhất năm 2023, ngoài TPHCM và Hà Nội còn có TP Hải Phòng (63.164 tỷ đồng), Đồng Nai (51.403 tỷ đồng), Đà Nẵng (39.862 tỷ đồng), Quảng Ninh (39.207 tỷ đồng), Hưng Yên (gần 38.939 tỷ đồng), Phú Thọ (38.505 tỷ đồng), Bắc Ninh (gần 37.812 tỷ đồng) và Ninh Bình (36.609 tỷ đồng).
Có 9 tỉnh mức thu ngân sách nội địa đạt dưới 10 nghìn tỷ đồng là Hà Tĩnh, Quảng Trị, Cà Mau, Sơn La, Lạng Sơn, Lai Châu, Điện Biên và Cao Bằng. Trong nhóm này, ngoài Quảng Trị, Tuyên Quang, Cà Mau thuộc diện sáp nhập, các tỉnh còn lại không nằm trong danh sách sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp tỉnh.
Về thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), năm 2023, sơ bộ cả nước có 9 tỉnh, thành phố có vốn FDI đăng ký đạt trên 1 tỷ USD. Nhiều địa phương khác có mức vốn FDI đăng ký đầu tư từ 1 triệu USD đến dưới 1 tỷ USD nhưng cũng có tỉnh không thu hút được dự án FDI nào.
Như vậy có thể thấy, mục tiêu quan trọng khi sắp xếp lại các đơn vị hành chính là mở rộng không gian phát triển, đồng thời phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế của từng địa phương.
Bởi khi không gian được mở rộng, các địa phương sẽ có nhiều dư địa hơn để phát triển cũng như phối hợp, chia sẻ, “phân vai” chức năng với nhau, tránh chồng chéo theo kiểu mỗi tỉnh một cảng biển, một sân bay, một nhà máy đường… như từng xảy ra.
Điểm quan trọng nữa khi thực hiện hợp nhất, sáp nhập là ngân sách các địa phương lớn hơn, đủ để đầu tư những dự án lớn, có tính chất liên vùng. Các địa phương có điều kiện quy hoạch và đầu tư bài bản hơn cho hệ thống hạ tầng phục vụ phát triển, từ đó chăm lo tốt hơn đời sống của nhân dân.
Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh, việc sắp xếp, sáp nhập các đơn vị hành chính nhằm mục đích tổ chức lại không gian phát triển kinh tế - xã hội để thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm an ninh quốc phòng với tầm nhìn đến năm 2045 - 2050, thậm chí xa hơn nữa. Đây cũng là quyết sách chiến lược chưa từng có với mục tiêu cao nhất vì sự phát triển nhanh, ổn định, bền vững của đất nước.
Chăm lo tốt hơn đời sống của nhân dân, xây dựng bộ máy chính quyền tinh gọn, chuyển từ quản lý thụ động sang chủ động phục vụ nhân dân, kiến tạo phát triển, đủ năng lực tổ chức triển khai có hiệu quả các chủ trương của Đảng vào thực tiễn cuộc sống trong kỷ nguyên phát triển và thịnh vượng.
Cho nên, phải rõ ràng rằng, sáp nhập không đơn giản là gộp lại cho rộng hơn mà là xây dựng không gian, nền tảng phát triển mới.
