Tính đến ngày 18/3, đã có 279 trường hợp mắc sởi được báo cáo ở Texas, 38 ca bệnh ở bang lân cận New Mexico và có 4 trường hợp ở Oklahoma - nơi cũng giáp ranh với Texas.
Tỷ lệ tiêm chủng thấp
Trong nhiều năm, quận Gaines (Texas) có tỷ lệ tiêm chủng phòng sởi cho trẻ em thấp, chủ yếu là do cộng đồng giáo phái Mennonite trong khu vực. Mặc dù không có giáo lý tôn giáo nào cấm rõ ràng việc tiêm vắc-xin, nhưng giáo phái này trước đây vẫn tránh tương tác với hệ thống chăm sóc sức khỏe và có truyền thống lâu đời là sử dụng các biện pháp khắc phục tại nhà cũng như thực phẩm bổ sung.
Khoảng 82% học sinh mẫu giáo trong quận đã được tiêm vắc-xin sởi - quai bị - rubella (M.M.R), vào năm ngoái. Con số này thấp hơn nhiều so với tỷ lệ bao phủ 95% cần thiết để ngăn ngừa dịch bệnh bùng phát trong cộng đồng.
Các trường công lập tại Texas yêu cầu trẻ em phải tiêm một số loại vắc-xin nhất định, bao gồm cả mũi tiêm M.M.R, nhưng phụ huynh có thể nộp đơn xin miễn trừ vì một số lý do, bao gồm cả tín ngưỡng tôn giáo. Năm ngoái, quận Gaines có một trong những tỷ lệ miễn trừ vắc-xin cao nhất tiểu bang.
Tỷ lệ tiêm chủng có thể khác biệt lớn giữa từng học khu. Học khu độc lập Loop ở quận Gaines là một học khu nhỏ với một trường và tỷ lệ tiêm vắc-xin sởi thấp nhất trong các quận bị ảnh hưởng của Texas. Chỉ có 46% học sinh mẫu giáo đã được tiêm vắc-xin M.M.R. trong năm học 2023, giảm so với mức 82% của năm 2019.
Tại Quận Lea, tỷ lệ tiêm chủng M.M.R. cho trẻ em và thanh thiếu niên tương đối cao, vào khoảng 94%. Tuy nhiên, con số này ở người lớn thấp hơn nhiều, với 63% đã tiêm một mũi M.M.R. và chỉ 55% tiêm cả hai mũi. Người lớn chiếm hơn một nửa số ca mắc sởi được báo cáo ở New Mexico.
Hệ số lây nhiễm lớn
“Chúng tôi vẫn chưa thấy dấu hiệu nào cho thấy đợt bùng phát đang chậm lại”, ông William Moss - nhà dịch tễ học về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Johns Hopkins ở Baltimore, Maryland, cho biết. Theo chuyên gia này, đợt bùng phát bệnh sởi giống như một đám cháy rừng phát ra tia lửa.
Nếu một tia lửa xuất hiện ở tiểu bang như Maryland, nơi có tỷ lệ tiêm vắc-xin sởi là 97%, thì nó sẽ lụi tàn. Tuy nhiên, nếu những tia lửa từ đám cháy ban đầu này xuất hiện ở những cộng đồng có tỷ lệ tiêm vắc-xin thấp, thì sẽ có nhiều đợt bùng phát lớn.
“Tôi nghĩ rằng, số trường hợp mắc bệnh sởi có thể lên tới hàng nghìn ca”, nhà virus học Paul Offit tại Bệnh viện Nhi Philadelphia ở Pennsylvania dự đoán. Các chuyên gia y tế cho biết, sởi là căn bệnh dễ lây lan nhất, lây truyền trực tiếp giữa người với người.
Các nhà dịch tễ học sử dụng một số liệu gọi là R0 để chỉ ra trung bình một người mắc một căn bệnh nhất định có thể lây nhiễm cho bao nhiêu người. R0 đối với bệnh sởi là 12 - 18. Để so sánh, R0 đối với Covid-19 khi bắt đầu đại dịch được ước tính là khoảng 1,4 - 2,5 và R0 đối với cúm là khoảng 1 - 2.
Bệnh sởi dễ lây đến mức vào năm 1991, một vận động viên mắc bệnh sởi đã lây nhiễm cho 16 người khác tại sân vận động thể thao, bao gồm 2 người ngồi cách xa ít nhất 30 mét (khoảng chiều dài của một phòng tập thể dục). Sởi lây lan mạnh một phần vì bệnh chỉ cần một lượng virus rất nhỏ để lây nhiễm cho một người.
Hơn nữa, virus sởi lây lan qua các giọt trong không khí khi người bị nhiễm bệnh hít vào. Nếu một người bị sởi đi qua phòng, các giọt bắn có thể lơ lửng trong không khí hoặc ẩn náu vô hình trên nhiều bề mặt trong hai giờ sau đó.
Ngoài ra, trong 2 - 4 ngày đầu tiên, bệnh thường có các triệu chứng như sốt, ho và sổ mũi. Những triệu chứng này có thể đánh lừa mọi người nghĩ rằng họ bị cảm lạnh. Do đó, những người bị sởi có thể không cách ly trong thời gian họ có khả năng lây nhiễm cao. Các đốm đỏ đặc trưng của bệnh thường không xuất hiện cho đến vài ngày sau khi phát bệnh.
Có nên tiêm nhắc lại vắc-xin sởi?
Bệnh sởi có thể gây tử vong. Thống kê tại Mỹ cho thấy, cứ 1.000 trẻ em chưa tiêm vắc-xin thì có khoảng 1 - 3 trường hợp tử vong do sởi. Vắc-xin sởi đầu tiên không được đưa vào sử dụng tại Mỹ cho đến năm 1963.
Tuy nhiên, những người sinh ra tại Mỹ trước năm 1957 không cần tiêm vắc-xin sởi. Lý do là vì khi những người này còn nhỏ, bệnh sởi rất phổ biến đến mức họ gần như chắc chắn đã mắc bệnh.
Những nhóm khác không cần tiêm liều vắc-xin mới bao gồm người đã được tiêm đủ hai liều vắc-xin M.M.R, áp dụng cho hầu hết những cá nhân sinh sau năm 1989. Loại vắc-xin này chứa virus sống nhưng đã yếu và gây ra phản ứng miễn dịch mạnh mẽ kéo dài.
Ông Moss cho biết, những người sinh từ năm 1957 - 1963 có “khả năng cao” đã mắc bệnh sởi khi còn nhỏ và cũng có thể đã được tiêm vắc-xin. Vì vậy, nguy cơ mắc bệnh sởi của họ hiện nay là “tương đối thấp”.
Tuy nhiên, một số ít người được tiêm vắc-xin phòng bệnh sởi trong khoảng thời gian từ năm 1963 - 1967 đã được tiêm vắc-xin virus bất hoạt, có hiệu quả kém hơn so với vắc-xin chứa virus sống. Theo Ủy ban Cố vấn Mỹ về Thực hành chủng ngừa, những người đã tiêm vắc-xin bất hoạt hoặc không biết liệu đã chủng ngừa hay chưa nên được tiêm lại.
Nhiều người đã tiêm vắc-xin virus sống trong khoảng thời gian từ năm 1963 - 1989, nhưng khuyến nghị trong thời gian đó là chỉ tiêm một liều. Câu hỏi được đặt ra là: Những người trong nhóm này có cần tiêm liều thứ hai không? “Tôi không nghĩ vậy, theo nguyên tắc chung, một liều duy nhất có tỷ lệ hiệu quả rất cao là 93% và về cơ bản, mọi người được bảo vệ suốt đời”, ông Moss nhận định.
Tuy nhiên, mọi người có thể cân nhắc tiêm liều thứ hai nếu sống ở khu vực đang có dịch bệnh bùng phát, có kế hoạch đi du lịch quốc tế hoặc cần bảo vệ người thân bị suy giảm miễn dịch.
Ông Justin Lessler - nhà dịch tễ học tại Trường Y tế Công cộng Toàn cầu Gillings thuộc Đại học North Carolina cho biết, trong điều kiện những người chưa được tiêm vắc-xin tập trung lại với nhau - chẳng hạn như cộng đồng nông thôn gắn bó chặt chẽ nơi dịch bệnh đang lây lan rộng rãi - bệnh sởi có khả năng gây ra các đợt bùng phát ở quy mô vừa phải.
Song, ông cho rằng, bức tường lửa do mức độ tiêm chủng và miễn dịch cao hơn trong dân số nói chung cuối cùng sẽ dập tắt được đợt bùng phát. Tuy nhiên, nếu tỷ lệ tiêm chủng sởi tiếp tục xu hướng giảm trong bối cảnh tâm lý chống vắc-xin gia tăng, các đợt bùng phát bệnh sởi liên quan đến hàng nghìn ca mắc có thể xảy ra trong vòng 5 - 10 năm tới.
Cẩn trọng khi sử dụng vitamin A
Trong bối cảnh này, một số ý kiến cho rằng, thực phẩm bổ sung vitamin A có thể trở thành một giải pháp thay thế vắc-xin sởi. Các nghiên cứu cho thấy, liều lớn vitamin A có thể làm giảm đáng kể các biến chứng nghiêm trọng ở trẻ em mắc bệnh sởi.
Kết quả này được đưa ra dựa trên nghiên cứu ở các quốc gia thu nhập thấp, nơi tình trạng suy dinh dưỡng phổ biến. Tuy nhiên, thực tế, vitamin A không thể thay thế vắc-xin phòng sởi.
“Bất kỳ bằng chứng nào ủng hộ việc bổ sung vitamin A cho bệnh nhân mắc sởi ở các nước phát triển cũng chưa rõ ràng”, TS Sean O'Leary - chủ tịch Ủy ban Bệnh truyền nhiễm của Viện Hàn lâm Nhi khoa Mỹ (AAP) cho biết. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và AAP cảnh báo, vitamin A dành cho bệnh nhân mắc sởi phải được dùng dưới sự giám sát của bác sĩ vì nguy cơ gây độc.
Theo bác sĩ nhi khoa tại Mỹ - ông James D. Campbell, nếu trẻ bị sởi, bác sĩ có thể tiêm hai liều vitamin A, cách nhau 24 giờ, để điều trị tình trạng thiếu vitamin A do bệnh sởi gây ra. Thuốc chỉ được tiêm trong 2 ngày và không chữa khỏi bệnh. Song, việc điều trị bệnh sởi bằng vitamin A có thể giúp ngăn ngừa bệnh trở nên nghiêm trọng hơn. Trong quá trình nhiễm sởi, virus làm cạn kiệt vitamin A trong cơ thể.
Thiếu vitamin A có thể gây tổn thương mắt và mù lòa. Khi cơ thể không có đủ vitamin A, nó cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng và tử vong do bệnh sởi. Do đó, nếu trẻ không bị sởi, phụ huynh không nên tiêm vitamin A cho con mình với hy vọng ngăn ngừa bệnh. Không có liều vitamin A nào có thể bảo vệ trẻ hoặc bất kỳ ai khác trong gia đình khỏi bị nhiễm sởi.
Theo TS Carla Garcia Carreno - chuyên gia về bệnh truyền nhiễm nhi khoa tại Trung tâm Y tế Nhi Plano ở Texas, một người bị nhiễm sởi có thể truyền bệnh cho người khác từ bốn ngày trước khi phát ban sởi xuất hiện. Vì vậy, bệnh nhân có thể truyền bệnh mà không biết mình bị sởi. Đó cũng là lý do khiến việc kiểm soát trở nên khó khăn.
