Hoa Kỳ đã đưa ra lời cảnh báo nghiêm khắc tới Canada, cho biết việc hủy bỏ kế hoạch mua máy bay chiến đấu F-35 có thể gây ra "hậu quả nghiêm trọng" cho quan hệ song phương, hãng tin Reuters cho biết vào ngày 16 tháng 9 năm 2025.
Tuyên bố này được đưa ra khi Canada bước vào giai đoạn xem xét cuối cùng đối với thỏa thuận trị giá nhiều tỷ đô la, với quyết định dự kiến được đưa ra vào ngày 22 tháng 9.
Theo người phát ngôn của chính phủ Hoa Kỳ, sự sụp đổ của thỏa thuận F-35 đe dọa đến liên minh NORAD giữa Washington và Ottawa.
Đại sứ Hoa Kỳ tại Canada - ông Pete Hoekstra nhấn mạnh rằng việc Ottawa sử dụng máy bay chiến đấu thay thế sẽ vi phạm "khả năng tương tác" - một yếu tố quan trọng của thỏa thuận NORAD - và có thể làm suy yếu an ninh Bắc Mỹ.
"Nếu Canada chọn một loại máy bay chiến đấu khác, về cơ bản điều đó sẽ làm suy yếu hiệp ước song phương của chúng ta", ông Hoekstra khẳng định.
Việc xem xét lại thỏa thuận được khởi xướng bởi Thủ tướng Canada Mark Carney trong bối cảnh căng thẳng leo thang với chính quyền Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.
Lý do nằm ở việc ông Trump đã áp đặt thuế quan đối với Canada và liên tục đưa ra lời đe dọa, bao gồm cả việc công khai tuyên bố rằng Canada có thể bị sáp nhập vào Mỹ với tư cách tiểu bang thứ 51.
Những động thái này đã làm dấy lên lo ngại trong giới chức quân sự và chính trị Canada, liên quan đến việc phụ thuộc vào F-35 của Hoa Kỳ về phần mềm và phụ tùng thay thế, sẽ trở thành một điểm yếu nếu quan hệ xấu đi. Một số quan chức quân sự Canada đã nghỉ hưu đã bày tỏ lo ngại Mỹ có thể "vô hiệu hóa" phi đội F-35 từ xa.
Canada cũng đang cân nhắc mua máy bay chiến đấu Saab JAS 39 Gripen của Thụy Điển như một giải pháp thay thế vừa phải và độc lập hơn về mặt chính trị.
Tuy nhiên, Hoa Kỳ cảnh báo rằng việc duy trì hai loại tiêm kích khác nhau sẽ tạo ra "cơn ác mộng hậu cần", làm tăng đáng kể chi phí bảo trì, đào tạo và phụ tùng thay thế.
