Nhiều người xa Huế khi trở về cố hương vẫn thích mua loại mứt gừng Kim Long làm quà bởi hương vị Tết dân dã nổi tiếng. Thế nhưng, làng nghề nổi danh này lại đang có nguy cơ mai một…
Hương vị khó quên
Bà Trần Thị Hai - 70 tuổi, một trong những gia đình có truyền thống làm mứt lâu đời ở Kim Long cho biết: Chẳng biết cái nghề làm mứt ra đời từ bao giờ chỉ nghe các cụ trong làng kể lại ngày xưa vua chúa và dòng dõi quý tộc muốn một món ăn ngày Tết có hơi ấm để chống chọi với cái rét của miền Trung.
Rồi những người trong làng nghĩ ra cách làm mứt bằng cách dùng thứ gừng tươi, cay xé lưỡi từ trên cầu Tuần (huyện Hương Trà) về cạo vỏ, rửa sạch, bào lát nhỏ, luộc chín rồi bỏ vào chảo rim, sau đó đem ra đảo khô.
Những người hoàng tộc khi ăn mứt này, vừa nhâm nhi li trà nóng, thấy cảm giác khoan khoái. Rồi cứ thế, mứt gừng Kim Long ngày một nhiều người cùng làm, tạo nên thương hiệu.
Sở dĩ mứt Kim Long nổi tiếng hơn các địa phương khác là do người dân có những “bí quyết” rất đặc biệt. Tất cả các khâu từ chọn gừng, ra lát, rim đường cho đến việc cử người đứng lò đều rất quan trọng.
Ngay lúc thời tiết chuyển mùa từ thu sang đông, người dân chuyên làm mứt đã kéo nhau lên khu vực Tuần (thuộc địa bàn xã Hương Thọ) để săn lùng củ gừng.
Một số gia đình có kinh nghiệm làm mứt cho rằng, củ gừng trồng tại Tuần thường nhỏ, lép rất khó làm nhưng thơm, ít cay và bán rất đắt hàng.
Trong lúc đó gừng mua từ Buôn Ma Thuột về củ to, giá thành rẻ, dễ làm nhưng bán không chạy hàng trên thị trường Huế. Ông Trương Đình Thử - một trong những người có thâm niên làm nghề mứt lâu đời - cho biết:
“Cả khu vực đường Phạm Thị Liên nhà mô cũng có nghề làm mứt và bánh cúng. Đặc biệt là mứt gừng, nhà ít thì một vài tạ, nhà nào nhiều từ 2 - 5 tấn gừng, nhờ rứa bà con có thêm tiền để sắm sửa Tết”.
Nguy cơ thất truyền đặc sản
Tuy nhiên đó là chuyện của trước đây. Còn hiện tại, làng mứt gừng Kim Long đang mai một từng ngày. Hiện ở Kim Long có 20 hộ chuyên làm mứt gừng truyền thống.
Trong đó nhiều cơ sở sản xuất lớn như gia đình ông Trương Đình Tú, Trương Đình Toàn, Trần Văn Tuấn, Lê Thị Bé... và mỗi năm chỉ làm trong tháng chạp.
Nhiều hộ dân làm mứt vì muốn bảo tồn nghề truyền thống của cha ông đã mạnh dạn đầu tư vốn để sản xuất mứt bán trong dịp Tết.
Chị Ánh Nguyệt ở tổ 2 (khu vực 1 đường Phạm Thị Liên), một trong những hộ gia đình chuyên làm mứt gừng lâu năm ở Kim Long tâm sự:
Gia đình tôi đã có 3 đời làm mứt gừng truyền thống. Hằng năm cứ đến Tết nhà tôi phải đầu tư trên 100 triệu đồng và tuyển thêm từ 7 - 8 lao động nữa mới làm kịp hàng. Trừ tất cả các chi phí mỗi vụ mứt Tết nhà tôi cũng kiếm được từ 10 - 15 triệu đồng.
Riêng năm nay xuất hiện nhiều cơ sở làm mứt bằng máy móc hiện đại nên đầu ra mứt gừng ở Kim Long rất khó khăn. Chúng tôi cố gắng sản xuất đúng quy trình, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
Làm nghề này tuy không lời lãi nhiều, nhưng được cái giữ gìn cái nghề truyền thống của cha ông, cũng giống như mọi người dân Việt Nam cứ đến dịp Tết mà không có đĩa mứt gừng đặt lên bàn thờ gia tiên như thể là mình chưa làm tròn bổn phận dâu con trong nhà, chị Nguyệt nói.
Ông Cao Minh Sơn - Phó Chủ tịch phường Kim Long - tâm sự: Mứt gừng bán chậm một phần do thị trường có nhiều loại mứt nhập ngoại chất lượng cao, nhiều người bắt đầu quên đi hương vị mứt gừng trong ngày Tết cổ truyền.
Riêng địa phương sẵn sàng hỗ trợ người dân vay vốn để giữ gìn nghề truyền thống. Tuy nhiên, nghề làm mứt gừng ở địa phương chỉ có tính chất thời vụ, lại có thu nhập không cao vì vậy số lượng gia đình làm mứt truyền thống mỗi năm một ít đi là điều không thể nào tránh khỏi.
