Từ nỗi trăn trở của người trồng chè
Ở xã Phú Thịnh, tỉnh Thái Nguyên, cây chè từ lâu đã là nguồn sống chủ lực. Tuy nhiên, phải đến khi các HTX chè được thành lập, sản xuất một cách bài bản thì giá trị của cây chè mới thật sự được nâng lên, mở ra hướng phát triển bền vững hơn cho đồng bào, đặc biệt là các hộ nghèo và cận nghèo của xã.
Nhắc lại những ngày đầu trước khi có HTX, bà Hà Thị Yến, Giám đốc HTX Chè Hải Yến, người phụ nữ dân tộc Nùng sinh năm 1977 vẫn còn nguyên cảm xúc khó diễn tả. Chè của bà con làm ra chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, mạnh ai nấy bán, giá cả lên xuống theo thương lái. Mỗi vụ chè là một lần thấp thỏm, được mùa thì rẻ, mất mùa lại càng khó bán. Thu nhập bấp bênh khiến nhiều hộ gia đình không có điều kiện vươn lên.
“Ngày ấy, nhiều hộ làm chè không có đầu ra ổn định. Chúng tôi suy nghĩ rất nhiều về một mô hình giúp bà con gắn kết, cùng nhau sản xuất tốt hơn và bán được giá hơn”, bà Yến chia sẻ.
Từ trăn trở ấy, năm 2018, HTX chè Hải Yến được thành lập với 7 thành viên nòng cốt, liên kết 18 hộ trồng chè trong xã. HTX xây dựng chuỗi sản xuất khép kín, tập trung vào nâng cao chất lượng và chuẩn hóa quy trình canh tác, những yếu tố mà trước đây người dân rất khó tiếp cận.
Sản xuất chè sạch - chìa khóa mở cánh cửa thoát nghèo
Ngay sau khi thành lập, HTX bắt tay vào xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn. Đến nay tổng diện tích chè của HTX đạt 15 ha, trong đó 5 ha sản xuất theo hướng hữu cơ và 10 ha đạt tiêu chuẩn VietGAP.
Nhờ sự hỗ trợ của chính quyền và các chương trình khuyến nông, HTX đầu tư dây chuyền chế biến hiện đại, kiểm soát chất lượng theo quy trình chặt chẽ. Đến năm 2020, một sản phẩm của HTX được công nhận OCOP 4 sao, đây là bước tiến quan trọng giúp thương hiệu chè Hải Yến có chỗ đứng trên thị trường.
Hai sản phẩm chủ lực là trà xanh Bến Xuân và chè tôm nõn Hải Yến, đã được nâng tầm giá trị, đồng thời giúp bà con trồng chè liên kết có thu nhập tốt hơn, không còn cảnh bán rẻ, bán gấp như trước.
“Làm chè sạch tốn công hơn, tốn chi phí hơn. Nhưng chỉ có sản xuất sạch mới đảm bảo lâu dài, giúp người dân thoát nghèo bền vững và nâng cao thu nhập”, bà Yến khẳng định.
Không chỉ nâng giá trị cây chè, HTX còn giúp tạo việc làm ổn định cho lao động tại địa phương, nhất là những người có hoàn cảnh khó khăn. Trong số đó có ông Phạm Văn Toàn, người gắn bó với HTX ngay từ những ngày đầu.
“Trước đây tôi đi làm thuê nay đây mai đó, thu nhập bữa được bữa không. Từ khi làm ở HTX, việc làm đều đặn, thu nhập từ 5–7 triệu đồng/tháng. Gia đình đỡ chật vật hơn rất nhiều”, ông Toàn phấn khởi.
Việc có công việc ổn định ngay tại quê hương đã giúp nhiều lao động hạn chế việc rời quê đi làm xa. Đồng thời, HTX thường xuyên mở các lớp tập huấn về kỹ thuật chăm sóc chè sạch, cách sử dụng phân bón hữu cơ, kỹ thuật hái, sao đúng chuẩn. Qua đó, các hộ liên kết dần thay đổi tư duy sản xuất, giảm sử dụng hóa chất, bảo vệ đất đai và nguồn nước.
Hiện sản phẩm của HTX đã có mặt tại nhiều tỉnh thành như Bắc Ninh, Hà Nội, Thanh Hóa, Nha Trang... Các hội chợ thương mại, chương trình quảng bá nông sản địa phương là cơ hội để HTX tiếp cận khách hàng mới, tăng sản lượng tiêu thụ.
Tuy vậy, khó khăn lớn nhất hiện nay là sự cạnh tranh từ thị trường chè trôi nổi, giá rẻ nhưng không đảm bảo chất lượng. Điều này khiến người tiêu dùng dễ bị nhầm lẫn và gây áp lực lên những sản phẩm sạch, sản xuất theo quy trình nghiêm ngặt.
Dù vậy, HTX vẫn kiên trì với con đường đã chọn. “Giữ chất lượng là giữ uy tín. Khi người tiêu dùng tin vào sản phẩm, người trồng chè mới có thu nhập ổn định và lâu dài”, bà Yến chia sẻ.
Trong thời gian tới, HTX chè Hải Yến đặt mục tiêu tiếp tục mở rộng vùng nguyên liệu hữu cơ, đầu tư thêm thiết bị chế biến hiện đại và tăng cường giám sát chất lượng. HTX cũng sẽ đẩy mạnh hoạt động quảng bá, tìm kiếm thị trường xuất khẩu để nâng cao giá trị sản phẩm.
Cùng với đó, HTX tiếp tục đóng vai trò “bà đỡ” cho người trồng chè, hỗ trợ kỹ thuật, nâng cao nhận thức về nông nghiệp sạch, giúp các khó khăn có cơ hội tham gia chuỗi sản xuất và tăng thu nhập.
Mô hình HTX chè Hải Yến cho thấy giảm nghèo bền vững không chỉ là hỗ trợ trực tiếp, mà quan trọng hơn là tạo việc làm ổn định và giúp người dân làm chủ sản xuất. Khi cây chè được chăm sóc đúng cách, khi sản phẩm được bán đúng giá trị, thì sinh kế của người dân mới thật sự được đảm bảo.
Từ những đồi chè xanh ở Phú Thịnh, một hướng đi giảm nghèo bền vững đang được hình thành. Bền bỉ, chắc chắn và đầy triển vọng. Đây cũng là minh chứng cho vai trò của kinh tế tập thể trong phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần xây dựng nông giàu đẹp và nâng cao đời sống người dân địa phương.
