Báo Giáo dục và Thời đại có cuộc trao đổi với TS Tôn Quang Cường, Chủ nhiệm Khoa Công nghệ Giáo dục, Đại học Giáo dục - ĐHQGHN về khó khăn và giải pháp để hoàn thành kỳ thi chất lượng, đúng kế hoạch.
Khắc phục tình trạng “online hóa toàn phần” thời khóa biểu
- Ông đánh giá như thế nào về điều kiện, thực trạng dạy học trực tuyến tại các trường phổ thông và địa phương hiện nay?
- Thời gian qua, việc triển khai dạy học trực tuyến đã có những chuyển biến khả quan. Nó thể hiện ở các mặt nhận thực và hành động của đội ngũ nhà giáo trong từng nhà trường và địa phương. Sự hưởng ứng cao của lực lượng xã hội, nhất là cha mẹ HS; tinh thần trách nhiệm, vào cuộc nhanh của các nhà quản lí giáo dục; chia sẻ công cụ tài nguyên, học liệu học tập của các nhà cung cấp, phát triển giải pháp công nghệ…
Tuy nhiên, để thực hiện tốt việc chuyển đổi và tích hợp công nghệ trong dạy học trực tuyến hiện nay vẫn là câu chuyện xây dựng và ban hành chính sách, chỉ đạo và hướng dẫn tổng thể, mang tính nguyên tắc chung. Còn giải pháp cụ thể sẽ do nhà trường lựa chọn tùy vào từng điều kiện.
Thực chất, hiện trạng triển khai dạy học online trong thời gian qua mới chỉ dừng ở cấp độ tạo và phân phối các bài giảng online kết hợp với một số giải pháp ứng dụng công nghệ trong dạy học trên nền tảng kết nối. Một thực tế nữa là sự “trăm hoa đua nở” của các dạng thức cụ thể dạy học trực tuyến ở các cơ sở giáo dục, địa phương. Hiện tượng dạy học trực tiếp như thế nào thì “bê nguyên, tái hiện” lại như thế trên nền tảng công nghệ. Biểu hiện rõ nhất là thời khóa biểu được “online hóa toàn phần”.
Một thời gian dài, ở phương thức dạy học trực tiếp chúng ta cố gắng đổi mới các hoạt động dạy học theo hướng tiếp cận tích cực hóa học sinh, tăng cường hoạt động nhận thức, khám phá, trải nghiệm… Khi chuyển sang định dạng online, các cơ hội triển khai hoạt động này gần như bị vô hiệu hóa. Sự nỗ lực của GV là có nhưng chưa đủ bởi dạy học online có những nguyên tắc sư phạm (như sư phạm số) và những điều kiện triển khai đặc thù riêng của nó.
Đặc biệt giờ đây, câu chuyện không còn chỉ là tăng cường ứng dụng mạnh mẽ các công nghệ giáo dục mà phải là chuyển đổi số trong giáo dục một cách tổng thể. Trong đó, bước đi, có thể coi là đầu tiên, điều kiện tiên quyết, là triển khai tốt, hiệu quả việc dạy học online và tích hợp nó một cách khoa học vào với hoạt động dạy học trực tiếp, không phải chỉ nhằm ứng phó với dịch Covid-19.
- Khi dạy học và thi trực tuyến được công nhận kết quả, nhà trường và các địa phương phải khắc phục những vấn đề nào nhằm bảo đảm chất lượng, thưa ông?
- Dạy học và kiểm tra đánh giá trực tuyến, công nhận kết quả, chất lượng là một “hệ sinh thái tuần hoàn” cần được thực hiện đồng bộ, gắn kết và tổng thể. Điều đầu tiên theo tôi cần phải thay đổi là quan điểm nghi ngờ chất lượng dạy học, kiểm tra đánh giá và các hoạt động khác liên quan đến bảo đảm chất lượng khi dạy học trực tuyến.
Ngày nay, các giải pháp công nghệ cho phép chúng ta thực hiện và can thiệp khá hiệu quả trong việc kiểm soát và bảo đảm chất lượng quá trình sư phạm và giáo dục. Trước mắt, cần phải nghiên cứu xây dựng ngay các mô hình chuyển đổi số phù hợp (như kịch bản sư phạm số) và ban hành các chính sách phù hợp. Trên cơ sở đó, nhà trường và địa phương hoàn toàn có thể mạnh dạn đặt các “đề bài” cụ thể, các đơn vị xây dựng và phát triển giải pháp công nghệ hoàn toàn có thể đáp ứng được yêu cầu này.
- Ông có lời khuyên nào dành cho những khu vực học sinh không có điều kiện tiếp cận phương pháp dạy học trực tuyến?
- Vấn đề này có thể được hiểu theo 2 hướng, gồm cơ hội tiếp cận công nghệ (như hạ tầng, thiết bị…) và cơ hội tiếp cận phương thức dạy học online của học sinh. Ở vế thứ nhất, bài toán cần được giải quyết theo hướng tăng cường cơ hội đầu tư, nâng cấp, phát triển hạ tầng trên cơ sở xã hội hóa, huy động nguồn lực đa dạng trong xã hội, sự cam kết mạnh mẽ của các cấp trong sự nghiệp phát triển giáo dục địa phương, sự nhạy bén, trách nhiệm và cởi mở hơn nữa của mỗi nhà trường khi tiếp cận công nghệ giáo dục mới trên tinh thần tất cả vì học sinh.
Ở những nơi điều kiện còn hạn chế, việc hỗ trợ học sinh tiếp cận với phương thức dạy học online trước mắt có thể thực hiện theo hướng: Tăng cường chia sẻ nguồn lực đội ngũ, học liệu, tài nguyên số. Ví dụ, trường ở nơi có điều kiện có thể xây dựng, cung cấp hỗ trợ, chia sẻ nguồn lực này cho trường khó khăn hơn. Địa phương có chính sách bồi dưỡng tập huấn cho đội ngũ về năng lực công nghệ, chia sẻ kinh nghiệm dạy học trực tuyến và các công cụ hỗ trợ cụ thể ngay trước mắt và lâu dài.
Có thể coi kết quả thi trực tuyến là một thành phần quá trình đánh giá
- Dịch bệnh diễn biến phức tạp khiến học sinh tại nhiều tỉnh thành phải tạm dừng đến trường khi chưa thi cuối học kỳ II. Nhiều trường đã tính đến biện pháp kiểm tra trực tuyến. Theo ông, để triển khai tốt việc này, nhà trường, giáo viên có vai trò như thế nào?
- Thách thức đặc trưng của đánh giá trực tuyến là tính xác thực, nghĩa là xác nhận đúng người đang thực hiện bài kiểm tra để loại bỏ yếu tố gian lận. Trước mắt cần coi kết quả thi trực tuyến là một thành phần, kết hợp với kết quả theo dõi, đánh giá thường xuyên của HS trong suốt học kỳ vừa rồi, để từ đó đưa ra nhận định đánh giá cuối cùng cho từng em. Như vậy, vai trò của GV sẽ rất quan trọng trong việc đưa ra kết quả đánh giá cuối cùng.
Bên cạnh câu hỏi kiểm tra, nội dung bài thi cuối học kỳ cần đưa thêm nội dung đánh giá năng lực do chính học sinh trình bày thông qua công cụ công nghệ để có thể giám sát quá trình như phỏng vấn, trao đổi, đặt câu hỏi trực tiếp online…; hoặc tạo tổ hợp bài thi online và hỏi thi vấn đáp trong đề kiểm tra học kỳ; hệ thống biểu điểm, tiêu chí đánh giá phù hợp.
- Vậy nhà trường, giáo viên, phụ huynh và học sinh nên làm gì để các em hoàn thành các kỳ thi quan trọng?
- Nhà trường và GV có thể chia các đợt, ca thi trực tuyến để giảm áp lực số đông và tiện giám sát. Nếu lựa chọn thi trực tuyến, thầy cô tập huấn trong tổ chuyên môn, HS về phương án thi mới. Kêu gọi sự tham gia, hỗ trợ của các đơn vị có kinh nghiệm tổ chức thi, đánh giá diện rộng theo phương thức trực tuyến; đơn vị cung cấp giải pháp công nghệ hỗ trợ thi trực tuyến. Bên cạnh đó, các sở, phòng GD&ĐT địa phương cần cung cấp giải pháp tổng thể về kiểm tra trực tuyến để giúp đỡ nhà trường.
Phụ huynh nên hỗ trợ, tạo điều kiện về trang thiết bị công cụ công nghệ cho con em trong kỳ thi. HS hãy ôn luyện bài, chuẩn bị các kĩ năng cần thiết đáp ứng yêu cầu mới trong bài thi; luyện tập sử dụng thành thạo các công cụ công nghệ.
- Xin cảm ơn ông !
