Nắm bắt xu thế ngành trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành ngành học cốt lõi trong kỷ nguyên số, Trường đại học Điện lực (EPU) chính thức tuyển sinh ngành AI từ năm học 2025-2026, mở cơ hội cho các bạn trẻ yêu công nghệ.
Trao đổi với PV, PGS TS Nguyễn Hữu Đức - Trưởng khoa Điều khiển và Tự động hóa Trường Đại học Điện lực cho biết năm học 2025-2026 là năm đầu tiên nhà trường đào tạo ngành trí tuệ nhân tạo (AI).
“Mảnh đất màu mỡ” cho AI phát triển
Đây là ngành cốt lõi của kỷ nguyên số, đóng vai trò trung tâm trong các lĩnh vực chiến lược như năng lượng thông minh, sản xuất công nghiệp, logistics, tài chính, y tế… “Với thế mạnh về đào tạo tích hợp các ngành nghề sản xuất, công nghệ kỹ thuật - năng lượng, điều khiển - tự động hóa, công nghệ thông tin, Trường đại học Điện lực có nền tảng rất thuận lợi để phát triển ngành học AI...”, PGS TS Nguyễn Hữu Đức cho hay.
Ngành AI được xây dựng từ “gốc rễ” vững chắc là các ngành thế mạnh của nhà trường như kỹ thuật điện, điều khiển - tự động hóa, toán học ứng dụng và công nghệ thông tin với đội ngũ giảng viên các khoa như Điều khiển và Tự động hóa, Công nghệ thông tin, toán có tỉ lệ tiến sĩ, PGS lên tới 75%.. Đồng thời, nhà trường cũng có mạng lưới hợp tác với doanh nghiệp công nghệ và các viện nghiên cứu, là nền tảng để triển khai các dự án, thực tập và chuyển giao công nghệ trong AI.
Theo cam kết của đối tác, sắp tới, nhà trường sẽ có hai phòng thí nghiệm tiên tiến về lĩnh vực năng lượng ứng dụng AI. Đó là phòng lab trị giá 700.000 USD do General Electric (Mỹ) tài trợ và phòng lab 300.000 USD của Qualcomm (Mỹ). Đây là những “trụ cột”, nền tảng để phát triển các thuật toán học máy, học sâu, phân tích dữ liệu lớn - những yếu tố cốt lõi của trí tuệ nhân tạo hiện đại.
Điểm đặc biệt của chương trình đào tạo ngành AI tại đây là định hướng ứng dụng liên ngành, tập trung vào hai mũi nhọn chiến lược: AI trong tự động hóa (robot, điều khiển thông minh) và AI trong năng lượng (dự báo phụ tải, vận hành lưới điện thông minh, năng lượng tái tạo). Sinh viên sẽ không chỉ học lý thuyết mà còn tham gia các dự án thực tế, mô phỏng bài toán sản xuất công nghiệp, nhà máy điện, thậm chí cả hệ thống giao thông thông minh và smarthome. Dự kiến, quy trình đào tạo AI tại Trường đại học Điện lực sẽ có tỉ lệ thực hành lên đến 30%. Khi ra trường, các kỹ sư có thể làm việc ở các doanh nghiệp, cơ quan về sản xuất điện tử, nghiên cứu và phát triển (R&D), đổi mới sáng tạo, mức lương rất cao, có thể lên tới hàng nghìn USD/tháng nếu đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp lớn.
Theo PGS Đức, sinh viên ngành AI cần được “cầm tay chỉ việc” thông qua các kỳ thực tập tại doanh nghiệp, bài tập nhóm, và dự án mô phỏng thực tế. “Kỹ năng mềm như tư duy phản biện (critical thinking), làm việc nhóm sẽ được tích hợp sâu trong từng môn học, tình huống, bài tập. Chúng tôi không tách kỹ năng khỏi kiến thức, mà lồng ghép để sinh viên rèn luyện toàn diện. Ví dụ, để thuyết trình tốt một dự án nhà thông minh (smarthome), kỹ sư phải giải thích dùng mã nguồn gì, module gì, AI đảm nhiệm vai trò gì, mức độ ra sao, kết hợp với hệ thống an ninh thế nào”, ông nói.
Sinh viên ra trường “làm được việc ngay”
Theo ông Đức, đào tạo ngành AI có rất nhiều khó khăn, thách thức. Thách thức đầu tiên là cơ sở hạ tầng và đội ngũ giảng viên. Chẳng hạn, việc đào tạo chuyên sâu về các mảng như thị giác máy tính, xử lý ngôn ngữ tự nhiên, máy học tăng cường cần thêm thời gian bồi dưỡng, cập nhật và mời giảng viên thỉnh giảng từ doanh nghiệp, viện nghiên cứu.
Thứ hai là nhận thức xã hội về ngành AI còn chưa đầy đủ. Nhiều học sinh và phụ huynh chưa hiểu rõ ngành AI khác gì ngành công nghệ thông tin. Thực tế, AI là ngành học đa lĩnh vực, cần khả năng tư duy trừu tượng, logic, và sáng tạo vượt bậc. Các kỹ sư ra trường sẽ đáp ứng nhu cầu nhân lực trong các lĩnh vực như tài chính, logistics, năng lượng, sản xuất, tự động hóa, y tế…
Một thách thức khác là chương trình đào tạo phải luôn cập nhật. AI là lĩnh vực phát triển nhanh bậc nhất, tài liệu giảng dạy, công nghệ và công cụ thay đổi từng năm. Nếu không bám sát thực tiễn, chương trình rất dễ lạc hậu. Trường Đại học Điện lực đã thiết lập quy trình rà soát, điều chỉnh khung chương trình hằng năm, có sự góp ý trực tiếp từ doanh nghiệp.
Dù còn những khó khăn ban đầu, nhưng theo PGS TS Nguyễn Hữu Đức, với định hướng rõ ràng, nền tảng học thuật vững vàng, chiến lược đầu tư lâu dài, sinh viên tốt nghiệp có thể “làm được việc ngay” với vai trò kỹ sư AI, tham gia vận hành, phân tích, thiết kế hệ thống thông minh tại các doanh nghiệp sản xuất, năng lượng, công nghệ cao. “Triển khai đào tạo ngành trí tuệ nhân tạo tại Trường đại học Điện lực là một bước đi chiến lược, phù hợp với định hướng phát triển của đất nước và của nhà trường”, PGS TS Nguyễn Hữu Đức nhấn mạnh.
Ngành AI tại Trường Đại học Điện lực hướng tới đào tạo kỹ sư có đủ ba năng lực chính. Một là kiến thức nền tảng về khoa học dữ liệu và lập trình AI. Đó là sử dụng thành thạo các ngôn ngữ lập trình phổ biến trong AI như Python, C++, R, Java. Xây dựng kỹ năng xử lý và phân tích dữ liệu qua các công cụ như Pandas, Numpy, SQL. Hiểu và triển khai các thuật toán học máy (machine learning), học sâu (deep learning), sử dụng các thư viện như TensorFlow, PyTorch, Scikit-learn, đồng thời có kỹ năng xây dựng mô hình AI từ khâu thu thập dữ liệu, huấn luyện, đánh giá đến triển khai (MLOps).
Về kỹ năng chuyên ngành, ngành AI gắn với hai định hướng gồm AI trong tự động hóa và AI trong năng lượng. Trong đó, AI trong tự động hóa tập trung thiết kế hệ thống điều khiển thông minh, nhận dạng hình ảnh, thị giác máy tính điều khiển robot, dây chuyền tự động; phân tích dữ liệu cảm biến thời gian thực (IoT/SCADA) để dự đoán sự cố, tối ưu hóa hiệu suất và điều khiển học tăng cường (reinforcement learning) cho hệ thống robot, máy móc.
Còn về AI trong năng lượng, kỹ năng tập trung vào phân tích dữ liệu đo đếm, vận hành lưới điện để dự báo phụ tải, dự đoán sự cố, phát hiện bất thường; tối ưu hóa tiêu thụ điện năng, kiểm soát lưới điện thông minh, dự báo năng lượng tái tạo hoặc xây dựng mô hình tự động hoá vận hành các nhà máy điện, trạm biến áp thông minh, điều khiển phân tán và tối ưu hóa phân phối điện.
Lợi ích của định hướng học AI từ sớm
PGS TS Nguyễn Hữu Đức đánh giá các trường THPT cả nước đang đào tạo, lồng ghép các môn học STEM, qua đó nâng cao tư duy, kiến thức, kỹ năng của học sinh. Các phụ huynh, nhà trường cần tiếp tục khuyến khích các em trải nghiệm STEM, phát triển không gian sáng tạo công nghệ, định hướng từ sớm cho các ngành công nghệ số cốt lõi như máy tính, vi mạch bán dẫn, AI…
Thị trường lao động đang “khát” nhân lực AI chất lượng cao, nhưng chỉ đón nhận những ai có năng lực thật sự. Chính vì vậy, học sinh muốn theo ngành này cần chuẩn bị từ sớm: học tốt môn toán, tư duy logic, giỏi ngoại ngữ, ham học hỏi và sẵn sàng trải nghiệm. Ông cũng chỉ ra vai trò của các kỹ năng mềm trong quá trình học tập như tư duy thuật toán, phân tích hệ thống, làm việc nhóm liên ngành, trình bày báo cáo kỹ thuật... “Các bạn trẻ phải đam mê, chăm chỉ, và có lộ trình cùng các thầy cô cùng hoàn thành. Nền tảng đầu vào ngành rất quan trọng, yêu cầu về môn toán là tiên quyết. Khi ra trường, cơ hội việc làm rộng mở, vị trí phong phú, lương hấp dẫn”, PGS TS Nguyễn Hữu Đức bày tỏ.
