Biệt lập trong rừng sâu
Môn Sơn là xã có biên giới với nước bạn Lào dài 33 km, có diện tích hơn 40.000ha, chiếm 1/4 diện tích toàn huyện, dân số trên 8.000 nhân khẩu thuộc 3 dân tộc Thái, Kinh và Đan Lai. Là xã có diện tích rộng dân số đông, từ trung tâm xã đi vào bản xa nhất phải mất cả ngày đường đi bộ, phải vất vả mới vượt qua được những núi cao, suối sâu, thác nước chảy xiết. Môn Sơn là vùng có tộc người Đan Lai, là tộc người thiểu số chỉ duy nhất có ở Con Cuông Nghệ An.
Do sống biệt lập trong rừng sâu nên mọi sinh hoạt gần như cách biệt với thế giới bên ngoài, trình độ dân trí thấp, đời sống gặp nhiều khó khăn, cuộc sống dạy và học của các thầy cô, học sinh gặp rất nhiều khó khăn, thiếu thốn trăm bề. Nhưng cái khó về vật chất hay thiếu thốn tình cảm giáo viên không sợ, chỉ sợ nhất là vào đầu năm học hay nghỉ lễ tết xong là học sinh không muốn đến lớp học.
Năm học 2017 - 2018 và cả hàng chục năm học trước đây cứ vào đầu năm học là Ban giám hiệu và giáo viên Trường THCS Môn Sơn lại không thể yên tâm khi học sinh Đan Lai không đến trường nhập học. Ban giám hiệu lại cùng các thầy cô lội suối, vượt đèo vào tận từng gia đình vận động bà con cho con em ra học. Việc vận động học sinh miền núi đi học đã khó, vận động các em tộc người Đan Lai ở xã Môn Sơn (Con Cuông) lại càng khó bội phần.
Hiện tại, hai bản người Đan Lai tại bản Búng và bản Cò Phạt nằm trong vùng lõi Vườn Quốc gia Pù Mát có tổng số 81 em học sinh. Các giáo viên Trường THCS Môn Sơn cho biết, hầu như năm học mới nào các thầy giáo cũng tổ chức 6, 7 đợt vận động. Tìm hiểu nguyên nhân do đời sống quá khó khăn, nhận thức hạn chế nên nhiều phụ huynh Đan Lai không muốn cho con cái đến trường.
Thấu hiểu thực trạng đó, các thầy giáo bằng mọi cách động viên, thuyết phục, kể cả hỗ trợ vật chất để các em được tới trường.
Nhờ kiên trì bám bản, bám dân nhiều người thấy được tấm lòng của thầy cô giáo nên đã đồng ý cho con trở lại lớp và ngay khi nhận được cái gật đầu của gia đình, các thầy giáo tức tốc chở các em về trường. Tuy vậy sau gần 1 tháng kể từ ngày khai giảng năm học mới, các thầy giáo Trường THCS Môn Sơn mới thuyết phục gia đình và đưa được các em trở lại trường học.
Ước mong cho ngày mai
Tâm sự với chúng tôi, thầy Nguyễn Văn Hào - Hiệu trưởng Trường THCS Môn Sơn, người được sinh ra và lớn lên tại mảnh đất Mường Quạ cho biết: Đưa được các em ra học, nhà trường phải cam kết với gia đình và lo cho các em toàn bộ cả nơi ăn ở, ngủ nghỉ và thay nhau coi giữ các em.
Tối đến phải thay nhau truyền thụ kiến thức cho các em vì 3 tháng nghỉ hè các em hầu như quên hết kiến thức. Năm nay trời mưa nhiều, đường vào trơn trượt, sông Giăng nước lũ lớn vùng trong đó lại không có sóng điện thoại nên cũng không thể nào liên lạc được. Gần đây đường vào vùng thượng nguồn sông Giăng mới thông, nhưng khi mưa lớn vẫn coi như cách biệt với ngoài này.
Mấy năm nay được Đảng và Nhà nước hỗ trợ, các nhà hảo tâm quan tâm giúp đỡ, bà con nhân dân góp công để tu sửa cơ sở vật chất của trường, trường đã cao tầng hóa, cơ sở thiết bị được đầu tư, nên sự học tập của con em có nhiều thuận lợi hơn. Chúng tôi cũng mong có được sự quan tâm của các cấp, các ngành để các em học sinh có được việc làm, để công tác vận động con em đồng bào dân tộc thiểu số nói chung, con em Đan Lai nói riêng được thuận lợi hơn, giúp xã hoàn thành chương trình phổ cập THCS bền vững hơn.
