Giữa các trường đại học luôn có sự cạnh tranh, bởi vì kiến thức và các phát minh khoa học không có giới hạn. Mong muốn có được một vị trí danh dự trên thế giới, câu chuyện về việc xếp hạng các trường đại học ở Ukraina hiện đang được dư luận trong nước bàn luận sôi nổi.
Thiếu thành tựu khoa học
Ba bảng xếp hạng đại học có uy tín nhất thế giới là Bảng xếp hạng Thượng Hải, Bảng xếp hạng Times Times Higher Education và Bảng xếp hạng Quacquarelli Symonds (QS). Năm 2021, một số trường đại học Ukraina lọt vào hai bảng xếp hạng trên.
Sự vắng mặt của các trường đại học Ukraine trong bảng xếp hạng Thượng Hải là do thực trạng khoa học của đất nước. Đây là bảng xếp hạng duy nhất đánh giá các trường đại học chỉ dựa vào thành tựu khoa học gồm: Số lượng giảng viên được giải Nobel và các giải thưởngkhoa học quốc tế thuộc ngành;chỉ số trích dẫn khoa học của cán bộ nhà trường; số lượng các nhà khoa học được đọc nhiều nhất...
Tiếc thay, hiện nay Ukraina hầu như không có những thành tựu khoa học có thể cạnh tranh trên trường quốc tế. Không một nhà khoa học Ukraina nào nhận được giải Nobel trong thế kỷ này. Điều đó có nhiều lý do, trong đó có lý do thiếu kinh phí cho khoa học và cơ sở hạ tầng lạc hậu khiến việc nghiên cứu thử nghiệm không thể thực hiện được. Chỉ 2 lần một trường đại học Ukraina có mặt trong bảng xếp hạng các nhà khoa học được đọc nhiều nhất. Năm 2018 và 2020, Giáo sư Igor
Bondarenko ở Học viện Y khoa Dnepr lọt vào danh sách danh giá này.
Tất nhiên, xét về tài năng, các nhà khoa học Ukraina không thua kém các đồng nghiệp nước ngoài, nhưng hầu hết họ thành công ở nước ngoài nhờ điều kiện làm việc tốt hơn. Ví dụ, năm 2020, tiến sĩ Polina Lishko, người Ukraina, đã nhận được học bổng danh giá của Quỹ MacArthur. Các nhà khoa học gọi giải thưởng này là học bổng dành cho các thiên tài, bởi vì nó thực sự có tính cạnh tranh cao. Tiến sĩ Lishko nghiên cứu về sinh lý học tại Đại học California ở Berkeley (Mỹ).
Tín hiệu tích cực
Tuy nhiên, các bảng xếp hạng mới cũng mang lại tin tốt lành cho giáo dục đại học Ukraina năm 2020: Có 6 trường đại học - một con số kỷ lục – lọt vào cả 2 bảng xếp hạng Times Higher Education và QS và 3 trường đại học lọt vào bảng xếp hạng Times Higher Education. Như vậy, có 9 trường đại học Ukraina lọt vào bảng xếp hạng Times Higher Education. Đây là một thành tích rất ấn tượng, vì 5 năm qua, không một trường đại học nào của Ukraina lọt vào bảng xếp hạng này.
Các bảng xếp hạng Times Higher Education và QS có nhiều tiêu chí khác nhau để đánh giá các trường, điều này cho phép các trường đại học của Ukraina lọt vào các danh sách này.
6 trường đại học Ukraina lọt vào cả hai bảng xếp hạng này gồm: Đại học Quốc gia Kharkov mang tên V.Karazin, Đại học Quốc gia Kiev mang tên T. Shevchenko, Đại học Quốc gia Sumy, Đại học Bách khoa Kharkov, Đại học Bách khoa Kiev mang tên I. Sikorsky, Đại học Bách khoa Lvov.
Ngoài ra, có 3 trường đại học khác của Ukraina lọt vào bảng xếp hạng Times Higher Education: Đại học Vô tuyến điện Quốc gia Kharkov, Đại học Quốc gia Lvov mang tên I. Franko, Đại học Quốc gia Chernovtsi mang tên Yu. Fedkovich.
Các tiêu chí của bảng xếp hạng Times Higher Education và QS cũng khác nhau. QS chủ yếu dựa vào đánh giá của chuyên gia về danh tiếng học thuật của các trường đại học (40%) và đánh giá của người sử dụng lao động (10%). Vị trí của các trường đại học Ukraina tại đây có một chút thay đổi so với các năm trước. Đại học Quốc gia Kharkov mang tên Karazin đã cải thiện thứ hạng của mình, tăng từ bậc 481 trong bảng xếp hạng năm 2020, lên bậc 477 vào năm 2021. Tuy nhiên, trường này vẫn chưa đạt được kết quả tốt nhất của mình (bậc 386 năm 2016).
Đại học Bách khoa Kharkov cũng cải thiện chút ít thứ hạng của mình, hiện nó nằm trong trong nhóm 651 - 700, trong khi năm 2019 chỉ nằm trong nhóm 701 - 750. Năm nay, Đại học Quốc gia Sumy cũng nằm trong nhóm này, nghĩa là đã vượt kết quả năm ngoái. So với năm trước, Đại học Bách khoa Lvov tụt hạng nhiều nhất. Mất vị trí trong nhóm các trường đại học thuộc nhóm 751 – 800, trường này rơi vào nhóm 801 – 1.000. Đại học Quốc gia Kiev mang tên T. Shevchenko và Đại học Bách khoa Kiev cũng tụt hạng.
Trong khi đó, bảng xếp hạng Times Higher Education chú ý nhiều hơn đến các công trình nghiên cứu và trích dẫn khoa học (60%), cũng như thu nhập từ chuyển giao tri thức mà các trường đại học nhận được do hợp tác với doanh nghiệp (2,5%). Theo các tiêu chí này, các trường đại học Ukraina đã và đang cải thiện kết quả của mình trong ba năm qua. Tỷ lệ trích dẫn các công trình của các nhà khoa học Ukraina đang tăng nhanh, điều này chứng tỏ nhà nước có sự quan tâm đáng kể đến việc phát triển tiềm năng khoa học của các trường đại học của đất nước.
Những chỉ số đáng lưu ý
Ngoài các bảng xếp hạng thế giới, Times Higher Education và QS còn xếp hạng các trường đại học theo các lĩnh vực và khu vực giáo dục. Đại học Quốc gia Kiev nằm trong nhóm 151 - 200 của bảng xếp hạng QS trong lĩnh vực ngôn ngữ hiện đại. Ngoài ra, các trường đại học Ukraina cũng nhận được vị trí cao trong bảng xếp hạng Times Higher Education về lĩnh vực “Khoa học máy tính”. Cụ thể, Đại học Bách khoa Lvov lọt vào nhóm 201 – 250, còn Đại học Vô tuyến điện tử Quốc gia Kharkov lọt vào nhóm 301 – 400.
Trong bảng xếp hạng đại học QS tại khu vực Đông Âu và Trung Á, các trường đại học Ukraina thua kém các trường đại học ở các nước láng giềng. Vị trí cao nhất thuộc về Đại học Quốc gia Kiev (bậc 33), không những sau các trường đại học của các nước thành viên EU, mà thậm chí Đại học Quốc gia Belarus. Các vị trí đầu tiên trong các bảng xếp hạng thế giới thuộc về các trường đại học Mỹ, Vương quốc Anh và Trung Quốc.
Việc xếp hạng các trường đại học thế giới thể hiện sự phức tạp và tính cạnh tranh cao của môi trường giáo dục đại học, tuy nhiên, không một bảng xếp hạng nào bao quát hết toàn bộ hoạt động của các trường. Các bảng xếp hạng giúp ích nhiều cho việc so sánh tiềm năng khoa học của các trường đại học. Chúng cho phép các nhà khoa học, các cơ quan hành chính và các quan chức chính phủ xem xét các kết quả nghiên cứu từ góc độ quốc tế. Thông tin về các thành tựu khoa học cũng hữu ích đối với các nghiên cứu sinh tiến sĩ tương lai, những người dự định hoạt động trong lĩnh vực nghiên cứu.
Thông thường, các thí sinh và bố mẹ của các em sử dụng các bảng xếp hạng đại học để quyết định vào học trường nào. Điều này nhiều khi không mang lại hiệu quả, bởi vì sự quan tâm thái quá đến hoạt động nghiên cứu khoa học có thể đánh mất sự kiểm soát chất lượng giáo dục SV. Xét về phương diện này, bảng xếp hạng Thượng Hải không có ý nghĩa thiết thực. Trong bảng xếp hạng Times Higher Education, phần đánh giá năng lực giảng dạy rất hữu ích, còn trong bảng xếp hạng QS nên chú tới sự đánh giá của các nhà tuyển dụng lao động.
