Được thu giữ tài sản bảo đảm: Bước ngoặt xử lý nợ xấu

Tạo thế chủ động cho mạch máu nền kinh tế

Trong nhiều năm qua, nợ xấu luôn là “vết gợn” lớn nhất trong hệ thống ngân hàng Việt Nam. Khi người vay vi phạm nghĩa vụ trả nợ, theo quy định cũ, ngân hàng không được tự ý xử lý tài sản bảo đảm mà buộc phải khởi kiện ra tòa án, chờ bản án, quyết định có hiệu lực và tiếp tục chờ thi hành án dân sự để thu hồi tài sản. Vì chậm thu hồi vốn, ngân hàng rơi vào nợ xấu, gây hệ lụy tiêu cực lớn cho nền tài chính và nền kinh tế.

Luật Các tổ chức tín dụng 2024 sửa đổi, bổ sung có hiệu lực từ ngày 15/10/2025, nội dung chính thức trao quyền cho ngân hàng được thu giữ tài sản bảo đảm cho khoản vay nếu khách hàng vi phạm nghĩa vụ. Điều này có ý nghĩa lớn đối với ngành ngân hàng trong giải quyết nợ xấu, đồng thời nâng cao ý thức người đi vay.

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, từng thừa nhận: Một vụ xử lý tài sản bảo đảm có thể kéo dài hơn cả một dự án đầu tư. Khi luật chưa cho phép ngân hàng chủ động thu giữ, mỗi bước đều bị tắc bởi thủ tục và tâm lý ngại va chạm.

“Mỗi vụ ngân hàng kiện đòi nợ trung bình kéo dài 3 - 4 năm, trải qua nhiều cấp xét xử. Sau khi có bản án, tài sản bảo đảm (nhà, đất, máy móc...) phải chờ cơ quan thi hành án tổ chức bán đấu giá. Nhiều tài sản khi thu hồi đã mất giá 30 - 50%, khiến ngân hàng thiệt hại lớn, còn nền kinh tế mất đi dòng vốn lưu thông.

Hệ quả là dòng vốn bị tắc nghẽn, ngân hàng phải trích lập dự phòng cao, làm giảm lợi nhuận, hạn chế cho vay mới. Còn doanh nghiệp lành mạnh chịu thiệt khi khó tiếp cận tín dụng giá rẻ. Đây chính là căn nguyên khiến nợ xấu chồng chất, tín dụng méo mó, kéo giảm tốc độ phục hồi kinh tế”, một chuyên gia tài chính nhận định.

Theo luật sư Diệp Năng Bình - Đoàn luật sư TPHCM, nợ xấu luôn là bài toán nan giải nhiều năm qua chúng ta chưa thể giải quyết triệt để. Với quyết tâm đổi mới tạo dòng vốn lưu thông mạnh trong nền kinh tế, phục vụ các mục tiêu lớn của đất nước, Đảng, Nhà nước xác định ngành ngân hàng là mạch máu nền kinh tế, có vai trò hết sức quan trọng.

Khi quyền xử lý tài sản để thu hồi vốn như trước đây còn chung chung, mơ hồ, thậm chí còn trao nhiều lợi thế cho bên vay, lợi dụng khe hở, dây dưa, kéo dài. Do đó phải có những quy định mạnh hơn, cụ thể hơn để ngân hàng không gặp khó.

Ngày 27/6/2025, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng (Luật số 96/2025/QH2015) sửa đổi, bổ sung trên cơ sở Luật Các tổ chức tín dụng 2024 chính thức có hiệu lực ngày 15/10/2025. Tại khoản 2, Điều 1, luật (sửa đổi từ Điều 198, Luật Các tổ chức tín dụng 2024) quy định cụ thể quyền thu giữ tài sản bảo đảm của tổ chức ngân hàng mà không cần thông qua khởi kiện, cũng như nghĩa vụ của bên đi vay tại các tổ chức tín dụng.

Giảm nợ xấu, cải thiện chất lượng tín dụng

Theo các chuyên gia kinh tế, việc trao quyền thu giữ tài sản cho ngân hàng không chỉ giúp tăng khả năng thu hồi nợ, mà còn nâng cao ý thức trách nhiệm của người đi vay. Đồng thời, đây là một bước đi quan trọng trong việc cải thiện chất lượng tín dụng, giảm áp lực nợ xấu, khơi thông dòng vốn, giúp các ngân hàng có điều kiện mở rộng cho vay mới.

Chuyên gia tài chính Nguyễn Minh Phong cho biết, từ trước đến nay, khi vay vốn ngân hàng, người đi vay bắt buộc phải có tài sản đảm bảo. Mục đích của việc này là để ngân hàng có cơ sở thu hồi nợ trong trường hợp người vay mất khả năng thanh toán. Về nguyên tắc, điều đó hoàn toàn hợp lý. Tuy nhiên, thực tế ở Việt Nam lâu nay lại gặp nhiều vướng mắc.

“Dù ngân hàng có nhận tài sản thế chấp hợp pháp, nhưng khi người vay không trả được nợ, việc xử lý tài sản lại phải thông qua tòa án. Quy trình này rất phức tạp và kéo dài, khiến ngân hàng không thể chủ động thu hồi nợ, gây khó khăn cho hoạt động tín dụng”, ông Phong nói.

Vì vậy, theo ông Phong, việc sửa đổi quy định để cho phép ngân hàng được quyền xử lý tài sản đảm bảo theo đúng hợp đồng là hoàn toàn hợp tình, hợp lý.

“Khi hai bên đã ký kết giao dịch dân sự, người vay cần tuân thủ quy định; còn ngân hàng, nếu thực hiện đúng quy trình pháp luật khi xử lý tài sản, thì đó là quyền chính đáng”, ông Phong nói.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, giảng viên Đại học Kinh tế TPHCM cho hay, quy định cho các ngân hàng thu giữ và xử lý khoản tài sản đảm bảo khi khách hàng vi phạm nghĩa vụ trả nợ sẽ góp phần giải quyết xử lý nợ xấu tốt hơn, bởi trước đây phải hòa giải, ra tòa... mà quy trình này sẽ mất khoảng hai năm.

Bây giờ, nếu ngân hàng được toàn quyền quyết định xử lý tài sản đảm bảo mà không cần phải ra tòa thì sẽ rút ngắn được thời gian, trình tự, thủ tục này hơn.

“Đặc biệt, quyền thu giữ và xử lý sớm khoản tài sản đảm bảo này thì thiệt hại của người đi vay sẽ ít hơn. Bởi lẽ, trong quá trình xử lý kéo dài đó, người đi vay vẫn phải trả lãi. Vì thế, nhiều khi chờ tòa xử lý xong thì tài sản người đi vay nhận lại chẳng còn bao nhiêu”, ông Huân nói.

Ông Trương Hiền Phương - Giám đốc cấp cao Chứng khoán KIS Việt Nam nhận định, quy định trao quyền cho ngân hàng được thu giữ tài sản bảo đảm trong trường hợp khách hàng vi phạm nghĩa vụ trả nợ là điều mà ngành ngân hàng đã chờ đợi từ lâu vì suốt thời gian qua, việc xử lý tài sản bảo đảm vẫn gặp nhiều vướng mắc về cơ chế.