Dự thảo Luật TMĐT, Bộ Công Thương đang đưa ra một số quy định về trách nhiệm của người bán trên nền tảng TMĐT để thu thuế, truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
Tăng minh bạch, tránh hệ lụy
Dự thảo đề xuất người bán phải thực hiện định danh và xác thực điện tử (về tên thương nhân, địa chỉ, mã số định danh, mã số thuế thu nhập cá nhân) trước khi cung cấp hàng hóa, dịch vụ và thông tin cho nền tảng TMĐT.
Ngoài ra, người bán cũng phải công bố công khai điều kiện giao dịch chung, giá cả, vận chuyển và giao nhận, phương thức thanh toán (nếu có); minh bạch thông tin hàng hóa, dịch vụ, các quy định về bảo vệ thông tin cá nhân, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Bộ Công Thương cho biết, hiện có nhiều mô hình TMĐT mới hoạt động trên mạng xã hội, xuyên biên giới, của nhà đầu tư nước ngoài và việc kiểm soát người bán trên các nền tảng TMĐT vẫn là thách thức đối với cơ quan quản lý Nhà nước.
Bên cạnh đó, vì không có cơ chế định danh điện tử cũng như kiểm tra, giám sát toàn diện, các nền tảng TMĐT có thể bị lạm dụng để thực hiện các hoạt động gian lận hoặc trốn thuế. Các cơ quan quản lý, đặc biệt là cơ quan thuế, không thể theo dõi đầy đủ giao dịch và hoạt động của người bán.
Đồng thời, người tiêu dùng khó có thể xác minh độ tin cậy của người bán trên các sàn TMĐT nếu thông tin về người bán không được rõ ràng, minh bạch. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người tiêu dùng và làm giảm độ tin cậy của nền tảng TMĐT.
Theo ông Vũ Hoàng Liên - Chủ tịch Hiệp hội Internet Việt Nam, thực tế hàng ngày có không ít trường hợp mua phải hàng giả, hàng nhái, kém chất lượng, thậm chí còn có những đối tượng “treo đầu dê bán thịt chó”, hoặc nhận tiền đặt cọc rồi lặn mất tăm khiến cho không ít khách hàng lâm vào cảnh “dở khóc dở cười”.
Mỗi năm lực lượng chức năng đều phát hiện, xử lý hàng nghìn vi phạm trong lĩnh vực TMĐT, vi phạm trên không gian mạng. Việc kiểm soát người bán hàng trên các nền tảng TMĐT vẫn đang là thách thức với cơ quan quản lý Nhà nước.
“Để xảy ra tình trạng này có rất nhiều nguyên nhân, trong đó có việc chưa định danh và xác thực điện tử đối với người bán hàng, dẫn đến nhiều kẻ xấu lợi dụng. Những tiêu cực từ mua bán trực tuyến vì thế ngày càng phức tạp, ảnh hưởng đến an ninh trật tự, an toàn xã hội”, ông Vũ Hoàng Liên nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, ông Phan Minh Nhựt, Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam (VACIP) cho rằng, các cơ quan quản lý, đặc biệt là cơ quan thuế không thể theo dõi đầy đủ giao dịch và hoạt động của người bán.
Người tiêu dùng khó có thể xác minh độ tin cậy của người bán hàng online. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người tiêu dùng và làm giảm độ tin cậy của nền tảng TMĐT.
Theo ông Nhựt, hiện một số quốc gia đã áp dụng việc định danh người bán qua TMĐT khá thành công. Việt Nam nếu triển khai sẽ có lợi thế vì hiện cơ quan chức năng đã tích hợp việc định danh vào ứng dụng VNeID.
Cần lộ trình cụ thể
Cho rằng cần định danh người bán hàng online, song, anh Hà Hùng Phong, chủ một doanh nghiệp trên sàn TMĐT đánh giá, việc triển khai cần phải có lộ trình. Với những người bán có doanh số lớn cần thiết phải thực hiện định danh trước, sau đó có thể thực hiện từng bước đối với các cá nhân, tổ chức có doanh thu ít hơn để tránh tình trạng chuyển ồ ạt, định danh hàng loạt.
Theo anh Phong, điều quan tâm nhất hiện nay là nhiều nền tảng, sàn TMĐT, mạng xã hội ở Việt Nam được điều hành bởi doanh nghiệp nước ngoài. Điều này khiến việc triển khai gặp khó khăn hơn, do đó, cơ quan chức năng cần phải có quy định yêu cầu các sàn phải tuân thủ khi hoạt động tại Việt Nam.
“Cần có quy định rõ về trách nhiệm của các nền tảng TMĐT trong việc phối hợp và bảo mật thông tin của người định danh; tránh tình trạng để lộ lọt thông tin và dữ liệu của người bán ra nước ngoài hoặc để bên thứ ba lợi dụng thu thập, bán thông tin để sử dụng cho mục đích bất chính”, anh Phong nói.
Không chỉ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, theo chuyên gia kinh tế, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, việc định danh người bán hàng TMĐT thông qua VNeID còn đảm bảo sự bình đẳng trong hoạt động kinh doanh, bảo vệ các doanh nghiệp làm ăn chân chính; xây dựng lòng tin cho một phương thức kinh doanh hiện đại và tiện lợi; đồng thời tạo thuận lợi cho công tác quản lý Nhà nước, đặc biệt là quản lý thuế kinh doanh.
Chia sẻ với báo chí, chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh cho rằng, cần sự phối hợp của các cơ quan liên quan trong việc quản lý TMĐT nói chung và phát trực tiếp (livestream) bán hàng nói riêng, đồng thời cần quản lý cả các đơn vị trung gian như giao hàng, chuyển phát nhanh; xuất hóa đơn khi giao dịch hàng hóa.
Đặc biệt, khi thực hiện định danh việc chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan quản lý như Bộ Công an, Bộ Công Thương, Bộ Tài chính cần phải đồng bộ. Bởi nếu không liên thông, các cơ quan sẽ rất khó trong việc phối hợp và gây xáo trộn, mất thời gian cho người bán hàng.
Thị trường TMĐT tại Việt Nam được dự báo tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ với 55% người dân tham gia mua sắm trực tuyến, giá trị mua hàng hóa và dịch vụ trực tuyến trung bình đạt 600 USD/người/năm và doanh số TMĐT bán lẻ B2C (các giao dịch thương mại giữa doanh nghiệp với đối tượng khách hàng là những cá nhân qua nền tảng Internet) tăng trưởng khoảng 25% mỗi năm và ước đạt 35 tỷ USD vào cuối năm 2025, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của cả nước.
