Những điều chỉnh tiến bộ
Bộ GD&ĐT công bố dự thảo Thông tư quy định chuẩn nghề nghiệp giảng viên giảng dạy trong cơ sở giáo dục đại học.
PGS.TS Trần Thành Nam - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) đánh giá cao một số điều chỉnh tiến bộ trong dự thảo lần này.
Cụ thể, việc bỏ chức danh “trợ giảng” và bỏ phân hạng I, II, III được đồng thuận vì giúp đơn giản hóa hệ thống chức danh, tạo sự thống nhất giữa các trường công lập và ngoài công lập.
Nhiều giảng viên trẻ cũng ủng hộ yêu cầu bổ sung về năng lực nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ thông tin như là tiêu chí bắt buộc, vì điều này phản ánh đúng nhu cầu nâng cao chất lượng giảng viên trong bối cảnh mới.
Việc cho phép đăng ký xét thăng tiến khi đạt chuẩn (thay vì thi hoặc xét hạng lên lương như trước) được đánh giá tích cực, hứa hẹn giảm bớt tính quan liêu trong quy trình thăng hạng.
Bên cạnh mặt tích cực, PGS.TS Trần Thành Nam cũng dẫn một số ý kiến băn khoăn về một số tiêu chuẩn trong dự thảo, liên quan đến quy định về bài báo quốc tế, điều kiện triển khai và hỗ trợ giảng viên…
“Nhìn chung, cộng đồng các trường đại học đồng thuận với mục tiêu của chuẩn nghề nghiệp mới nhằm nâng tầm đội ngũ giảng viên, đáp ứng Luật Nhà giáo và Nghị quyết số 71-NQ/TW. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng cần có lộ trình thực hiện phù hợp. Các tiêu chuẩn nên được triển khai thí điểm, điều chỉnh dần dựa trên phản hồi thực tế thay vì áp dụng đồng loạt ngay...”, PGS.TS Trần Thành Nam cho hay.
Một số góp ý hoàn thiện dự thảo Thông tư
Nhằm hoàn thiện dự thảo Thông tư, PGS.TS Trần Thành Nam đưa ra 7 khuyến nghị như sau:
Thứ nhất, hoàn chỉnh khung chuẩn theo hướng linh hoạt, đa chiều. Cụ thể, bổ sung các nhóm tiêu chí về hiệu quả giảng dạy, chuyển đổi số, hợp tác quốc tế, phục vụ cộng đồng bên cạnh tiêu chí học thuật, nghiên cứu. Cho phép nhiều con đường để đạt chuẩn (ví dụ, giảng dạy xuất sắc có thể bù đắp một phần cho thiếu sót về nghiên cứu và ngược lại), tránh áp một khuôn cứng nhắc.
Thứ hai, nhấn mạnh chất lượng thay vì số lượng trong tiêu chí nghiên cứu với việc sửa đổi yêu cầu về bài báo khoa học: ưu tiên chất lượng (tạp chí uy tín, có bình duyệt nghiêm túc) hơn là đơn thuần đếm số bài. Bộ GD&ĐT có thể ban hành danh mục tạp chí/đề tài tính điểm khuyến khích, đồng thời chế tài hiện tượng công bố trên tạp chí kém chất lượng để nâng cao chuẩn mực học thuật.
Thứ ba, thiết lập cơ chế đánh giá đa nguồn và liên tục. Theo đó, xây dựng hướng dẫn để các cơ sở giáo dục đại học triển khai đánh giá giảng viên dựa trên nhiều nguồn thông tin: minh chứng do giảng viên cung cấp, ý kiến phản hồi của sinh viên, đồng nghiệp, kết quả đầu ra người học,... Việc đánh giá nên diễn ra định kỳ (hàng năm hoặc chu kỳ 2-3 năm), coi đó như quá trình phát triển nghề nghiệp liên tục hơn là một lần xét duyệt giấy tờ.
Thứ tư, triển khai chương trình bồi dưỡng và hỗ trợ giảng viên đạt chuẩn. Trước khi áp dụng chuẩn mới, Bộ GD&ĐT cần phối hợp các trường tổ chức các khóa bồi dưỡng miễn phí (trực tiếp hoặc trực tuyến) về phương pháp giảng dạy hiện đại, kỹ năng số, ngoại ngữ cho giảng viên chưa đạt yêu cầu.
Xây dựng ngân hàng khóa học micro-credentials trực tuyến để giảng viên tự học và được công nhận tín chỉ chứ không chỉ đáp ứng một chứng chỉ nghề nghiệp tại một thời điểm. Đồng thời, có cơ chế tài chính hỗ trợ giảng viên tham gia hội thảo, khóa đào tạo quốc tế nhằm nâng cao trình độ.
Thứ năm, xây dựng lộ trình và quy định chuyển tiếp hợp lý. Về việc này, PGS.TS Trần Thành Nam kiến nghị Bộ GD&ĐT quy định giai đoạn chuyển tiếp 2-3 năm để các giảng viên bổ sung tiêu chuẩn còn thiếu.
Trong thời gian đó, áp dụng linh hoạt, giảng viên nào còn thiếu tiêu chí mới (như bài báo, ngoại ngữ) nhưng thể hiện nỗ lực cải thiện thì vẫn xem xét công nhận tạm thời. Sau thời gian chuyển tiếp, tiến hành rà soát, điều chỉnh những bất cập của chuẩn (nếu có) trước khi áp dụng chính thức, tránh gây sốc hoặc xáo trộn lớn.
Thứ sáu, thí điểm áp dụng mô hình phân nhóm chức danh theo định hướng. Đề nghị Bộ GD&ĐT cho phép một số trường đại học tiên phong thí điểm track (định hướng nghề nghiệp) giảng dạy và track nghiên cứu trong bổ nhiệm chức danh, trên cơ sở vẫn tuân thủ khung chuẩn chung. Theo dõi kết quả thí điểm để rút kinh nghiệm trước khi nhân rộng mô hình phân nhóm lộ trình nghề nghiệp trên toàn quốc.
Thứ bảy, tăng cường đãi ngộ, tạo môi trường thuận lợi. Chuẩn nghề nghiệp cao đòi hỏi trách nhiệm và nỗ lực lớn từ giảng viên, do đó Bộ GD&ĐT cần tham mưu Chính phủ các chính sách tương xứng.
Cụ thể, cải thiện chế độ lương, phụ cấp cho giảng viên (đặc biệt là giảng viên chính, giảng viên cao cấp); đầu tư ngân sách cho quỹ nghiên cứu khoa học ở trường đại học; hỗ trợ kinh phí xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin, phòng thí nghiệm để giảng viên có điều kiện thực hành và sáng tạo.
Bên cạnh “kêu gọi sự dấn thân của nhà giáo”, rất cần sự cam kết từ phía Nhà nước về nguồn lực và cơ chế để giảng viên an tâm phát huy hết khả năng phụng sự.
