Giáo viên không phải trang bị thêm nhiều về kiến thức
Bộ GD&ĐT tiếp tục chỉ đạo các cơ sở giáo dục tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên sẵn sàng đáp ứng mục tiêu đổi mới, trong đó tăng cường năng lực dạy học theo hướng “tích hợp, liên môn” là một trong những vấn đề ưu tiên. Tuy nhiên, nhiều giáo viên lo lắng cả về kiến thức lẫn phương pháp dạy học khi triển khai nội dung này.
- Theo tôi, về thực chất không có nhiều khó khăn cả về kiến thức lẫn phương pháp dạy học cho giáo viên khi tiến hành dạy học tích hợp. Hơn nữa, từ nhiều năm nay Bộ và Sở GD&ĐT đã chỉ đạo tích hợp nhiều nội dung giáo dục vào quá trình dạy học các môn ở trường trung học phổ thông như: giáo dục đạo đức, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; giáo dục pháp luật; giáo dục phòng chống tham nhũng; giáo dục chủ quyền quốc gia…
Giáo viên cũng không phải trang bị thêm nhiều về mặt kiến thức vì bản chất vẫn là dạy học môn học mà mình đang dạy.
Mặt khác, trong những năm qua giáo viên cũng đã được trang bị thêm nhiều kiến thức mới về phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực.
Vấn đề bây giờ là phải vận dụng những kiến thức đó để xây dựng các chủ đề dạy học; xác định những năng lực có thể phát triển cho học sinh trong mỗi chủ đề; biên soạn các câu hỏi, bài tập để đánh giá năng lực của học sinh trong dạy học; thiết kế tiến trình dạy học thành các hoạt động của học sinh; tổ chức dạy học để dự giờ, phân tích, rút kinh nghiệm.
Đó chính là nội dung trọng tâm sinh hoạt tổ/nhóm chuyên môn được nêu trong các định hướng của cấp trên đã đưa ra. Trong nhà trường, các tổ/nhóm chuyên môn cần đặt ra định mức cho đơn vị mình là xây dựng và thực hiện tối thiểu hai chủ đề/học kì.
Việc thực hiện những chủ đề ấy chính là môi trường huấn luyện tốt nhất cho giáo viên ở trong tổ bộ môn, trong nhà trường.
Tích hợp, liên môn để giảm tải
Nhiều giáo viên cho rằng, việc dạy học theo phương pháp tích hợp, liên môn là nặng nề, đang gây quá tải thậm chí là phải soạn lại giáo án. Từ thực tiễn dạy học, ý kiến của thầy về vấn đề này như thế nào?
- Trước hết phải nói rằng dạy học tích hợp, liên môn không phải là hai khái niệm tách rời nhau mà chỉ là một khái niệm duy nhất, đó là dạy những nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học.
Đã dạy học tích hợp thì chắc chắn phải dạy kiến thức liên môn và ngược lại, để đảm bảo hiệu quả của dạy liên môn thì phải bằng cách và hướng tới mục tiêu tích hợp.
Ở mức độ thấp thì dạy học tích hợp mới chỉ là lồng ghép những nội dung giáo dục có liên quan vào quá trình dạy học một môn học như: lồng ghép giáo dục đạo đức, lối sống; giáo dục pháp luật; giáo dục chủ quyền quốc gia về biên giới, hải đảo; giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, bảo vệ môi trường, an toàn giao thông…
Liên môn là những chủ đề có nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học, thể hiện ở sự ứng dụng của chúng trong cùng một hiện tượng, quá trình trong tự nhiên hay xã hội.
Ví dụ: Kiến thức vật lí và kĩ thuật trong động cơ máy phát điện; kiến thức lịch sử và địa lý trong chủ quyền biển đảo; kiến thức ngữ văn và giáo dục công dân trong giáo dục đạo đức, lối sống.
Như vậy, trái với một số ý kiến băn khoăn là dạy học tích hợp, liên môn gây quá tải, nếu xây dựng được các chuyên đề liên môn trong chương trình sẽ giúp cho học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức các môn học khác nhau, gây quá tải, nhàm chán, không có được sự hiểu biết tổng quát cũng như khả năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn.
Còn việc giáo viên phải soạn lại giáo án thì theo tôi thì ngay cả việc dạy các chủ đề đơn môn cũng phải soạn lại do yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
Dạy học tích hợp, liên môn cần phải thực hiện được ngay trong chương trình hiện hành
Một số ý kiến băn khoăn của các giáo viên khác lại cho rằng hiện nay Bộ GD&ĐT đang triển khai đổi mới chương trình, sách giáo khoa, vậy đối với chương trình, sách giáo khoa hiện tại liệu có phù hợp để dạy học liên môn, tích hợp?
- Như đã nói ở trên, dạy học tích hợp liên môn đề cập đến nội dung dạy học, đến hình thức tổ chức và phương pháp dạy học, đến nội dung và phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập.
Chương trình giáo dục nào cũng tồn tại những nội dung kiến thức liên mô. Vvì vậy việc dạy học tích hợp, liên môn cần phải được thực hiện ngay trong chương trình hiện hành mặc dù việc thiết kế, sắp xếp các nội dung dạy học trong chương trình, trong sách giáo khoa chưa thực sự tạo nhiều thuận lợi cho mục tiêu đó.
Trong chương trình hiện nay, những nội dung kiến thức được đề cập ở hai hay nhiều môn học được điều chỉnh theo hai hướng: Chỉ dạy kiến thức đó trong một môn học và bổ sung kiến thức liên quan đến các môn còn lại (đối với những kiến thức liên môn) nhưng có một môn học chiếm ưu thế, không dạy lại ở các môn khác;
Tách những kiến thức có liên quan ra khỏi các môn học, xây dựng thành các chủ đề liên môn để tổ chức dạy học riêng vào một thời điểm phù hợp song song với quá trình dạy học các bộ môn liên quan.
Đòi hỏi giáo viên phải có năng lực trong tổ chức dạy học
Theo thầy, để giải quyết được vấn đề liên môn, tích hợp, giáo viên cần phải chuẩn bị như thế nào?
- Khó khăn của giáo viên khi dạy tích hợp, liên môn không nằm nhiều ở vấn đề nội dung mà ở phương pháp dạy. Dạy học theo chủ đề tích hợp, liên môn đòi hỏi giáo viên phải có năng lực trong tổ chức dạy học tích cực, tự lực và sáng tạo cho học sinh.
Các hoạt động ấy phải được tổ chức ở trong lớp, ngoài lớp, trong trường, ngoài trường, ở nhà và cộng đồng, đặc biệt quan tâm đến hoạt động thực hành và ứng dụng kiến thức vào giải quyết vấn đề thực tiễn.
Nếu trong dạy học đơn môn, giáo viên đã sử dụng được các phương pháp kĩ thuật dạy học tích cực để tổ chức hoạt động của học sinh thay vì dạy học theo lối truyền thụ kiến thức một chiều thì khó khăn này dễ dàng vượt qua.
Việc tập huấn giáo viên như thế nào để đạt hiệu quả khi các giáo viên của nhà trường đông và phải kiêm nhiệm nhiều công việc khác?
- Tôi thấy việc tập huấn cho giáo viên về xây dựng các chuyên đề tích hợp, liên môn đã được Sở GD&ĐT thực hiện từ nhiều năm qua. Sở GD&ĐT cũng đã bồi dưỡng giáo viên cốt cán về xây dựng các chuyên đề dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh, trong đó có xây dựng các chuyên đề tích hợp, liên môn.
Đội ngũ giáo viên cốt cán đó sẽ làm nòng cốt để tổ chức sinh hoạt tổ/nhóm chuyên môn trong nhà trường, qua đó nâng cao năng lực của đội ngũ giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá, thực hiện phương châm “bồi dưỡng tại công việc”.
Và một điều thuận lợi nữa là Bộ GD&ĐT và Sở GD&ĐT đã triển khai quản lý các hoạt động chuyên môn trên trang mạng giáo dục “Trường học kết nối” để tất cả các giáo viên phổ thông đều được tham gia sinh hoạt chuyên môn, tham gia các khóa tập huấn qua mạng để được hỗ trợ trực tiếp từ đồng nghiệp và các chuyên gia, các giảng viên ở các trường sư phạm trên cả nước.
Xin cảm ơn thầy!
