Theo Guardian, tại di chỉ của người Maya ở Palenque, phía nam Mexico, các nhà khảo cổ học phát hiện một đường hầm dẫn nước nằm dưới chân đền Inscriptions (đền của những câu khắc) chứa mộ vua Pakal.
Nhà khảo cổ học Arnoldo Gonzalez hôm 25/7 cho biết, họ tin rằng ngôi mộ và kim tự tháp được cố ý xây chèn lên một dòng suối có niên đại từ năm 683-702. Đường hầm dẫn nước từ phòng địa táng ra mặt trước ngôi đền, là phương tiện đưa linh hồn vua Pakal tới cõi âm.
Nhiều năm trước khi phát hiện ra đường hầm, các nhà khảo cổ đã tìm thấy quan tài đá chứa hài cốt vua Pakal. Trong cuốn sách xuất bản năm 1968, tác giả Erich von Daniken cho rằng những hình ảnh chạm khắc vua Pakal trên nắp quan tài cho thấy ông đang ngồi và điều khiển một tàu vũ trụ, phía đuôi tàu có một "ngọn lửa". Các chuyên gia lý giải "ngọn lửa" này chính là "cây đời" của người Maya, có rễ lan xuống tận địa phủ.
Tuy nhiên, sau khi phát hiện đường hầm, nhà khảo cổ học Gonzalez bác bỏ điều này. Ông cho biết, trên đôi khuyên tai bằng đá trong mộ khắc dòng chữ một vị thần "sẽ dẫn đường cho người chết tới cõi âm, bằng cách dìm họ xuống nước để được địa phủ tiếp nhận".
Do đó vua Pakal không phải đang bay vào vũ trụ, mà thực chất đã đi xuống đường hầm dẫn nước xuống địa phủ.
Cuộc khai quật bắt đầu từ năm 2012, khi các nhà nghiên cứu quét radar phát hiện lớp địa chất dưới chân kim tự tháp biến động bất thường. Họ e ngại mặt đất sụp xuống hoặc xảy ra đứt gãy địa chất kéo theo kim tự tháp sụp đổ. Vì thế, họ đã cho đào móng kim tự tháp lên và phát hiện có ba lớp đá được phủ cẩn thận trên đường hầm. Dưới mặt đất phòng địa táng vua Pakal cũng có lớp đá tương tự.
Vì đường hầm rất nhỏ, các nhà nghiên cứu phải đưa robot gắn camera xuống để quan sát cấu trúc dưới lòng đất.
Pedro Sanchez Nava, trưởng phòng khảo cổ học, Viện Nhân chủng học và Lịch sử quốc gia Mexico, đánh giá giả thuyết mới này đã mở đường cho việc lý giải những con kênh dẫn nước của những tộc người khác như người Hispanic sống ở Teotihuacan, gần thủ đô Mexico City.
"Cả hai tộc người đều cho xây dựng đường hầm dẫn nước", Sanchez Nava nói. "Có câu chuyện ngụ ngôn về nước nói rằng đó là nơi kiếp người bắt đầu và kết thúc".
