Tarik Cyril Amar - nhà sử học người Đức và chuyên gia về chính trị quốc tế - mới đây đã có những phân tích về hậu quả của việc Tổng thống Ukraine Vladimir Zelensky thay thế vị tướng hàng đầu nước này.
Cách chức vị tướng hàng đầu và vấn đề từ mối quan hệ quan trọng
Trong kiệt tác của mình, tác phẩm “Le fil de l’epee” trước Thế chiến thứ hai, Charles de Gaulle trẻ tuổi nhận xét rằng, binh lính và chính trị gia thường không thể hòa hợp với nhau: Họ quá khác nhau về tính khí, cách xã hội hóa và mục đích.
Tuy nhiên, người sẽ thành công rực rỡ khi vừa là nhà lãnh đạo quân sự vừa là nhà lãnh đạo chính trị cũng nhấn mạnh rằng, cuối cùng họ phải hợp tác để phục vụ đất nước của mình.
Sự hợp tác đó chính xác là điều vừa tan vỡ ở Ukraine, giữa một cuộc xung đột đang diễn ra rất tồi tệ đối với Kiev.
Theo chuyên gia, đừng nhầm lẫn, mặc dù có một số khía cạnh quan trọng (được thảo luận dưới đây) về việc sa thải kéo dài Tổng tư lệnh Ukraine, Valery Zaluzhny, nhưng thực tế cơ bản vẫn là: Đó là một câu chuyện thất bại, thất bại của một mối quan hệ quan trọng ở bất kỳ quốc gia nào, nhưng đặc biệt là một quốc gia đang chiến đấu trong một cuộc chiến thì quốc gia đó đang thua cuộc.
Điều quan trọng cần lưu ý là, tướng Zaluzhny không phải là một vị tổng tư lệnh đặc biệt tồi. Đúng là nỗ lực chiến tranh của Kiev đang thất bại nhưng không có lý do chính đáng nào để đổ lỗi cho ông Zaluzhny.
Như một số lời cường điệu của phương Tây từng miêu tả, ông Zaluzhny là một chiến lược gia tầm thường thay vì một thiên tài thầm lặng.
Tuy nhiên, nguyên nhân dẫn đến những khó khăn gần như chí mạng hiện nay của Ukraine trên chiến trường về hậu cần và nhân lực là rất cơ bản chứ không phải vấn đề của một vị tướng kém xuất sắc.
“Hãy nhớ: Một khi thiếu thiết bị, binh lính và vật tư, ngay cả Napoleon (và Zaluzhny chắc chắn không phải là Napoleon) cũng bị đánh bại: Có những thứ trong chiến tranh, đặc biệt là trong một cuộc chiến tiêu hao, vượt xa tài năng cá nhân.
Do đó, việc lật đổ tổng tư lệnh chính xác là điều mà Tổng thống Vladimir Zelensky đang cố gắng giả vờ như không phải vậy: một hoạt động chính trị, không phải là kết quả của sự phân tích cấp độ về sự cần thiết chiến lược và sự khởi động lại có hệ thống”, vị chuyên gia giải thích.
Chuyên gia nói "Ukraine đang thua trong cuộc chiến này"
Căng thẳng giữa Tổng thống Zelensky và tướng Zaluzhny đã có từ lâu, và đã không còn là bí mật trong một thời gian dài. Đặc biệt, từ ngày 29/1/2024, việc sa thải vị tướng này đã kéo theo làn sóng rò rỉ và tin đồn.
Đã có suy đoán về hai vấn đề chính: Liệu ông Zaluzhny sẽ ra đi một cách lặng lẽ hay liệu ông - hoặc nhiều người ủng hộ ông, bao gồm cả phe cực hữu - sẽ biểu tình, bạo loạn, thậm chí có thể nổi loạn và trong trường hợp xấu nhất là cố gắng tổ chức một cuộc đảo chính chống lại chế độ Zelensky? Và nếu không thì ai sẽ kế nhiệm ông Zaluzhny làm tổng tư lệnh?
Hai ứng cử viên đã được thảo luận rộng rãi: người đứng đầu cơ quan tình báo quân sự, Kirill Budanov, và cựu chỉ huy lực lượng mặt đất Ukraine (và do đó là nòng cốt của quân đội), Aleksandr Syrsky.
Budanov là người thú vị hơn trong số hai người, nếu theo một cách không mấy tốt đẹp. Trong khi danh tiếng của Syrsky là một người khắc nghiệt, xảo quyệt về mặt chiến thuật thì Budanov lại đại diện cho một khẩu đại bác lỏng lẻo.
Không có bất kỳ kinh nghiệm chỉ huy lực lượng lớn nào, thương hiệu Budanov là những hoạt động đen tối: ám sát, phá hoại và khiêu khích. Một số nhà quan sát cho rằng, việc bổ nhiệm ông làm tổng tư lệnh sẽ báo hiệu một sự chuyển hướng toàn diện sang các phương pháp du kích và khủng bố để bù đắp cho thất bại trong chiến tranh.
Tuy nhiên, cuối cùng, Syrsky, ứng cử viên ít màu sắc hơn, đại diện cho sự phục tùng hoàn toàn với Tổng thống Zelensky và một kiểu chiến tranh thông thường đặc biệt không thể tưởng tượng được đã đứng đầu với tư cách là tổng tư lệnh mới của lực lượng vũ trang Ukraine, và ít nhất đến thời điểm này vẫn không có âm mưu đảo chính, bạo loạn hay nổi loạn nào.
Hãy đặt hai câu hỏi đơn giản: Thứ nhất, những điều gì khó có thể thay đổi khi ông Syrsky thay thế tướng Zaluzhny? Và mặt khác, động thái của Tổng thống Zelensky có tạo ra sự khác biệt ở lĩnh vực nào?
Điều sẽ không thay đổi là Ukraine đang thua trong cuộc chiến này. Các nhà tài trợ phương Tây và EU đang cung cấp cho Ukraine quá ít viện trợ để có thể cầm cự, chứ đừng nói đến việc lật ngược tình thế. Và ngay cả với tất cả viện trợ trên thế giới, Ukraine cũng không thể làm được điều đó: Đất nước kiệt quệ.
Các cuộc đấu tranh về luật huy động mới, cũng là một phần của cuộc xung đột giữa tướng Zaluzhny và Tổng thống Zelensky, cho thấy Kiev đang cạn kiệt người Ukraine để sử dụng.
Theo chuyên gia, xét về mặt ngân sách nhà nước và nền kinh tế nói chung, Ukraine là một cái vỏ rỗng, được gắn kết với nhau và chỉ đứng vững nhờ sự hỗ trợ của phương Tây, vốn một lần nữa đang chùn bước.
Và đến thời điểm hiện tại, chế độ Kiev không thể hiện bất kỳ dấu hiệu công khai nào về việc chọn hòa giải, đàm phán và thỏa hiệp hòa bình. Sự nổi tiếng từng xuất sắc của Tổng thống Zelensky đang giảm dần. Thật vậy, vị tổng thống ngày càng tự cho mình là trung tâm có thể đã khiến mọi việc trở nên tồi tệ hơn: Như những nhà bình luận nổi tiếng của Ukraine, như Vitaly Portnikov, người chống Nga mạnh mẽ và hiếu chiến, đã nhận xét, cách Tổng thống Zelensky loại bỏ tướng Zaluzhny cũng là một thảm họa PR cho tổng thống.
Đối với John Mearsheimer, một nhà quan sát luôn thực tế, quá trình sa thải tướng Zaluzhny lộn xộn và kéo dài khiến tổng thống trở nên yếu đuối và thiếu quyết đoán.
Đối với những nhà quan sát sáng suốt bên ngoài Ukraine, tướng Zaluzhny được coi là một vị tướng hiểu biết với những tham vọng chính trị rõ ràng. Ông cũng là người nói thẳng hiếm hoi, người mà ít nhất đôi khi đã dám nói sự thật trước quyền lực.
Ví dụ, đây là quan điểm được đưa ra bởi nhà báo Ukraine Ianina Sokolova, người đã chỉ trích Tổng thống Zelensky và nhóm của ông không thể chịu đựng hoặc chấp nhận những lời chỉ trích, và đã ca ngợi tướng Zaluzhny vì đã nói sự thật về “sự bế tắc” của cuộc chiến.
Từ đó, chuyên gia nhận định rằng, nhà lãnh đạo Zelensky và nhóm của ông được cho là rất khó có thể tồn tại (ít nhất là về mặt chính trị) sau thất bại sắp tới. Và đến lúc này vị thế quân sự của họ tệ đến mức có lẽ ngay cả họ cũng hiểu rằng, họ đang bị mắc kẹt.
"Các vấn đề của Tổng thống Zelensky ngày càng gia tăng"
Không chỉ bởi vì Tổng thống Zelensky đã chống lại một người nổi tiếng hơn ông ấy rất nhiều, mà còn bởi vì vị tướng mà ông Zelensky chọn, không phải người gốc Ukraine sẽ được sử dụng để chống lại ông ấy, không chỉ bởi toàn bộ phe cực hữu mà còn bởi các đối thủ hàng đầu của Tổng thống Zelensky (và các đồng minh của tướng Zaluzhny), chẳng hạn như cựu Tổng thống Poroshenko hay thị trưởng đầy tham vọng của Kiev Vitaly Klitschko.
Chuyên gia này nhận định, ông Zelensky phải đối mặt với cái giá của những thất bại trên chiến trường cũng ngày càng tăng: Tất nhiên, ông không lặp lại sai lầm nghiêm trọng của cựu hoàng đế Nicholas II, người nắm quyền chỉ huy quân sự vào giữa Thế chiến thứ nhất và do đó biến mình thành mục tiêu hoàn hảo.
Nhưng, về nguyên tắc, ông Zelensky cũng gặp phải rủi ro tương tự: Khi chiến tranh trở nên tồi tệ hơn bây giờ, người Ukraine sẽ hỏi ai chịu trách nhiệm thay thế vị tổng tư lệnh mà họ ít nhất tin tưởng bằng một vị mà hầu hết họ đều sợ hãi.
Và họ cũng sẽ hỏi về những lý do của Tổng thống Zelensky, những lý do rất rõ ràng, cho dù tổng thống có cố gắng làm xáo trộn tình hình đến mức nào: tướng Zaluzhny phải ra đi vì Tổng thống Zelensky lo ngại tiềm năng chính trị của ông ấy.
