Ba năm chiến tranh ở Ukraine đã khiến châu Âu phải gánh chịu khoản chi phí khổng lồ: gần 122 tỷ đô la viện trợ trực tiếp, cộng với hàng tỷ đô la khác đổ vào quân đội và ngành công nghiệp quốc phòng của châu lục này.
Nhưng cho đến nay, châu Âu vẫn từ chối động đến số tiền 229 tỷ đô la của ngân hàng trung ương Nga đang nằm tại EU, bị đóng băng sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự vào Ukraine năm 2022.
Có hai mối lo ngại: kinh tế và pháp lý.
“Chúng tôi không động đến những tài sản của Nga này”, người phát ngôn chính phủ Pháp Sophie Primas trả lời các nhà báo, cảnh báo rằng, việc làm như vậy có thể tạo ra tiền lệ nguy hiểm, làm nản lòng đầu tư nước ngoài vào châu Âu, ngay cả khi chính phủ đang xem xét các con đường hợp pháp để sử dụng các khoản tiền này.
Trên thực tế, trong nhiều năm qua, Nga đã chuyển tiền chính thức của mình ra khỏi Mỹ, dường như vì lo sợ hậu quả từ các hành động tấn công của mình ở Ukraine và Georgia.
Trong những năm gần đây, các ngân hàng trung ương châu Âu đã bày tỏ lo ngại (dưới ngôn ngữ ngoại giao) rằng, việc tịch thu tiền nước ngoài có thể "gây tổn hại đến đồng euro với tư cách là một loại tiền tệ dự trữ", Giáo sư Olena Havrylchyk, một nhà kinh tế tại trường đại học Panthéon-Sorbonne ở Paris nói với CNN.
Nhưng việc tiếp tục hỗ trợ cho Ukraine sẽ khiến châu Âu tốn kém - và lãi suất từ các quỹ của Nga sẽ không cắt giảm được.
Bà Havrylchyk cho biết, đó là thực tế mà người nộp thuế châu Âu cần phải chấp nhận nếu việc tịch thu tiền của Nga là không thể.
Bà Havrylchyk tin rằng, một nước Nga sở hữu vũ khí hạt nhân sẽ không bao giờ đồng ý trả tiền bồi thường theo một thỏa thuận hòa bình, do đó, hy vọng bồi thường của Kiev phải nằm ở các khoản tiền mà phương Tây đã nắm trong tay.
“Thế giới không chỉ do các nhà kinh tế điều hành. Luật pháp quốc tế trước hết là vì công lý, không chỉ vì quyền sở hữu”, bà nói.
Lo lắng về mặt pháp lý
Về mặt pháp lý, sự do dự của châu Âu trong việc tịch thu - thay vì chỉ đóng băng - tài sản của Nga bắt nguồn từ một trong những nguyên tắc chính của luật pháp quốc tế: quyền miễn trừ tịch thu tài sản ở nước ngoài của một quốc gia.
Frederic Dopagne, giáo sư luật công quốc tế tại Đại học Louvain ở Bỉ, nói với CNN rằng, do đó, lý do chính đáng để tịch thu tài sản gốc của Nga sẽ vô cùng quan trọng.
Ông nói thêm rằng, việc bồi thường thiệt hại mà Nga gây ra cho Ukraine và tăng cường năng lực phòng thủ của Ukraine do các cuộc tấn công là những lập luận pháp lý mạnh mẽ nhất mà châu Âu có thể sử dụng.
Khi Mỹ thông qua Đạo luật Tái thiết Thịnh vượng Kinh tế và Cơ hội cho Người Ukraine năm 2024, đạo luật này biện minh cho bất kỳ việc tịch thu tài sản nào của Nga tại Mỹ trên cơ sở rằng, chúng sẽ được sử dụng để tái thiết Ukraine.
Và các nhà lập pháp Pháp tranh luận về nghị quyết không ràng buộc vào ngày 13/3 đã bỏ phiếu thông qua một sửa đổi rõ ràng loại bỏ các điều khoản sử dụng tài sản của Nga để tài trợ cho quốc phòng của riêng châu Âu.
Với khoảng hai phần ba tổng số tiền bị đóng băng của Nga đang nằm ở EU, rủi ro - và lợi ích tiềm năng - đối với các chính phủ châu Âu cao hơn nhiều so với Mỹ.
Dopagne tại Đại học Louvain cho biết, sự do dự của châu Âu một phần là do thiếu tiền lệ lịch sử.
Cần có sự đồng thuận nhất trí
Những lập luận của cả hai bên trong cuộc tranh luận vẫn chưa đạt đến mức độ quan trọng.
Các quốc gia như Bỉ, nơi nắm giữ phần lớn tài sản bị đóng băng của Nga (khoảng 193 tỷ đô la, theo Viện Ý tưởng Lập pháp, một tổ chức nghiên cứu của Ukraine), vẫn còn nghi ngờ, và sự ủng hộ từ các cường quốc kinh tế như Đức sẽ rất cần thiết để có được sự tham gia rộng rãi hơn của châu Âu.
Bất kỳ hành động nào trên toàn EU chắc chắn sẽ cần sự đồng thuận nhất trí của các quốc gia thành viên, một kết quả không thể xảy ra, xét đến sự ủng hộ dành cho Nga trong chính quyền Hungary và Slovakia.
