Theo phương án mới của Bộ Công Thương về sửa đổi cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân thì trong trường hợp giá bán điện bình quân giảm từ 1% trở lên so với giá hiện hành và trong khung giá quy định, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) sẽ có trách nhiệm giảm giá ở mức tương ứng.
Để thực hiện giảm giá, EVN lập hồ sơ báo cáo Bộ Công Thương, Bộ Tài chính để kiểm tra, giám sát. Trường hợp giá bán điện bình quân cần điều chỉnh tăng từ 3% đến dưới 5% so với giá hiện hành và trong khung giá, EVN được tăng giá ở mức tương ứng. Sau khi tăng giá, EVN lập hồ sơ báo cáo Bộ Công Thương, Bộ Tài chính và Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp để kiểm tra, giám sát.
Trường hợp giá điện tăng từ 5% đến dưới 10% so với giá hiện hành và trong khung giá, EVN báo cáo, nếu được Bộ Công Thương chấp thuận sẽ tăng giá. Ở mức tăng bình quân từ 10% trở lên, ảnh hưởng tới kinh tế vĩ mô, Bộ Công Thương sẽ báo cáo Thủ tướng xem xét, cho ý kiến. Thời gian điều chỉnh giá điện bình quân tối thiểu là 3 tháng kể từ lần điều chỉnh gần nhất, ngắn hơn so với quy định hiện nay là 6 tháng.
Thực tế, việc tăng giá điện đã bị “neo” tới 4 năm và mới chỉ được điều chỉnh trong năm nay với mức tăng được đánh giá là không ảnh hưởng nhiều tới đời sống cũng như kinh tế - xã hội. Đương nhiên, với mức tăng như vậy, “áp lực” với ngành điện là rất lớn nên vấn đề đặt ra là liệu có nên điều chỉnh giá điện theo biến động thị trường?
Câu trả lời là có. Tuy nhiên, vấn đề là tổ chức và lộ trình thực hiện như thế nào. Bởi như phân tích của đại diện Cục Điều tiết điện lực, Bộ Công Thương tại Hội thảo Chính sách giá điện, thị trường điện Việt Nam - Một số vấn đề đặt ra và giải pháp diễn ra mới đây thì giá điện là mặt hàng “nhạy cảm” nên việc thay đổi có thể ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô cũng như đời sống người dân nên trong một thời gian khá dài, giá điện được giữ ổn định. Bởi vậy, cần thiết quy định chính sách giá điện theo cơ chế thị trường nhằm thúc đẩy cạnh tranh, minh bạch, công bằng.
Đại diện Bộ Công Thương thì cho rằng, vẫn phải tiếp tục điều hành giá điện theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước, dù có hình thành thị trường bán lẻ điện thì Nhà nước vẫn phải kiểm soát. Nghị quyết 55 của Trung ương về Chiến lược phát triển năng lượng cũng đã nêu quan điểm này.
Và rằng giá năng lượng, giá điện luôn được xác định phải theo thị trường, dần dần xoá bỏ bù chéo. Hiện Luật Điện lực và Luật Giá là cơ sở pháp lý quan trọng để quản lý chi phí của ngành điện nhưng tới đây cũng sẽ phải sửa đổi Luật Điện lực, trong đó luật hóa điều hành giá điện, luật hóa các quy định về thị trường điện.
Không thể phủ nhận rằng, chính sách giá điện thời gian qua đã góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm an sinh xã hội nhưng bên cạnh đó cũng bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế. Ví dụ như cơ cấu phát điện, điều chỉnh giá điện chưa bù đắp được chi phí đầu vào và bảo đảm lợi nhuận hợp lý.
Ngoài ra, cơ cấu biểu giá bán lẻ cũng chưa phù hợp, chưa có lộ trình cụ thể để áp dụng giá điện hai thành phần. Cơ chế giá bán lẻ điện chưa đồng bộ với thực tế phát triển thị trường điện, chưa dự báo tốt và tính toán đầy đủ những yếu tố ảnh hưởng từ thị trường năng lượng khu vực và thế giới.
Những tồn tại, hạn chế này, theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đã ảnh hưởng đến sự phát triển ngành điện, ngành năng lượng. Do đó, vấn đề mấu chốt là cần có cách làm mới, giải pháp đột phá tháo gỡ vướng mắc, vượt qua khó khăn, bảo đảm mục tiêu cung cấp đủ điện cho nền kinh tế, cho sản xuất kinh doanh và đời sống người dân với giá cả hợp lý trong một thị trường lành mạnh, đồng thời bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.
