Hệ thống đổi pin chéo giữa các nhà sản xuất
Theo ông Trần Duy Chinh, đại diện Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), để chuyển đổi từ phương tiện xăng sang điện 3 yếu tố cần quan tâm và là thách thức lớn nhất gồm: Thời gian sạc (mất 3 - 4 tiếng); Quãng đường di chuyển (chỉ khoảng 60 - 70km); Chi phí sản xuất.
Pin lithium là trái tim của xe điện thì đều phải nhập khẩu do không có nhà sản xuất nội địa. Vì vậy, VAMM đề xuất giải pháp xây dựng hệ thống đổi pin để có thể đổi chéo giữa các nhà sản xuất với nhau. Làm như vậy, thời gian đổi pin được rút ngắn trong quá trình sạc năng lượng cho xe, thay vì phải chờ sạc đầy.
Xây dựng các trạm đổi pin chéo sẽ giúp quãng đường đi được của xe xa hơn. Chính vì thế, xây dựng trạm đổi pin là giải pháp tối ưu khi chuyển từ xe dùng động cơ xăng sang xe điện. Nhiều nước phát triển như Nhật Bản cũng không thể chuyển đổi ngay lập tức mà cần có những dự án nghiên cứu thí điểm.
Mục tiêu của VAMM là xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng trạm đổi pin để người sử dụng có thể dùng ở bất cứ đâu như văn phòng, trường học, nhà ga, khu vực công cộng, trung tâm thương mại.
Các trạm đổi pin có thể áp dụng được cho tất cả các hãng. Khi các hãng sử dụng chung hệ thống pin và hệ thống đổi pin duy nhất, sản lượng sử dụng pin sẽ lớn và chi phí về pin sẽ giảm xuống, dẫn tới chi phí về sử dụng xe điện cũng sẽ giảm xuống.
Việc giảm thiểu chi phí sẽ được giải quyết nếu như các hãng sử dụng cùng một loại pin giống nhau và cơ sở hạ tầng xe điện (trạm sạc và đổi pin) được xây dựng ở khắp mọi nơi. Việc này đòi hỏi sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ để thiết lập cơ sở hạ tầng xe điện trong cộng đồng và tiêu chuẩn hóa đặc điểm kỹ thuật cho hệ thống trạm sạc và trạm đổi pin.
Quy chuẩn và tiêu chuẩn cho xe điện
Đề cập tới quy định tiêu chuẩn dành cho xe điện hai bánh, ông Trần Duy Chinh cho biết, xe điện có rất nhiều thành phần như động cơ điện, ắc quy và pin động lực, đế sạc tại gia đình và trạm sạc, hệ thống đổi pin. Những thành phần này đều có tiềm ẩn mất an toàn nên cần có những quy định quản lý.
Bên cạnh đó, vòng đời của xe điện bắt đầu từ quá trình sản xuất xe và ắc quy/pin. Tiếp theo là quá trình vận hành và cuối cùng là thải bỏ, tái chế. Trong tất cả quá trình này, xe điện đều phát thải khí CO2 ra môi trường và sẽ thay đổi trong suốt quá trình. Do đó phải đảm bảo an toàn và khí thải CO2 bằng các tiêu chuẩn hóa quy chuẩn, tiêu chuẩn.
Trong quá trình sản xuất và vận hành, nếu không có quy định an toàn cho xe điện, có thể xảy ra vấn đề mất an toàn như điện giật, cháy nổ, ô nhiễm môi trường. Thêm vào đó, các quy định nếu xây dựng không hài hòa với thế giới thì việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện sẽ thất bại. Những sản phẩm xe điện ở các thị trường tiên tiến cũng khó tiếp cận Việt Nam.
Về quy định bắt buộc cho xe điện tại Việt Nam và các nước trên thế giới, chúng ta đang có các quy chuẩn dành cho xe động lực và motor điện. Tuy nhiên, các quy định này vẫn cần phải sửa đổi để hài hòa hơn với thế giới. Ngoài ra, 2 quy định mà Việt Nam cần xây dựng là sự tương thích sóng điện từ và vận chuyển hàng hóa nguy hiểm.
Ắc quy lithium là một hàng hóa nguy hiểm. Trong quá trình vận chuyển có thể xảy ra cháy nổ, chập cháy. Trong quá trình vận chuyển bằng máy bay, xe hàng, xe tải, container có thể xảy ra rung lắc, sốc nhiệt hay va đập… Chính vì thế cần xây dựng các quy định liên quan đến quá trình vận chuyển loại hàng hóa này.
Quy định thứ hai liên quan đến tương thích sóng điện từ. Trước đây, ở Việt Nam có loại xe Simson. Khi đi qua nhà dân, xe phát ra sóng gây ảnh hưởng đến các thiết bị ngoại vi khác. Tương tự, khi kết nối vào các thiết bị gia dụng, bản thân xe điện cũng gây ra các sóng, có thể ảnh hưởng đến thiết bị ngoại vi như vi tính, tivi hoặc thiết bị khác.
Ngoài ra, bản thân xe điện cũng là đối tượng dễ bị ảnh hưởng bởi các loại sóng khác như máy sấy tóc, hút bụi. Ngoài ra còn có các yếu tố như radio, thời tiết… cũng có thể ảnh hưởng đến hoạt động của xe điện.
Do đó cần thiết phải xây dựng quy định liên quan đến sự tương thích sóng điện từ để đảm bảo xe điện không phát sóng ảnh hưởng đến các thiết bị khác. Ngoài ra cũng đảm bảo xe điện không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác từ bên ngoài.
Tái chế pin xe điện thế nào?
Ông Trần Duy Chinh cho biết, cuối năm 2020, Luật Bảo vệ môi trường sửa đổi đã được ban hành và có hiệu lực từ năm 2022. Từ năm 2024 thì pin/ắc quy sẽ phải thu hồi, tái chế và mô tô – xe máy sẽ phải thu hồi tái chế từ năm 2025. Tuy nhiên, Luật Bảo vệ môi trường vẫn có một số điểm chưa được rõ ràng dẫn tới gây khó khăn trong việc áp dụng trong tương lai.
Chẳng hạn, pin và ắc quy chì đã có từ rất lâu với sản lượng lớn. Tuy nhiên, pin lithium mới xuất hiện khoảng 1 - 2 năm nay. Pin này có tuổi thọ tốt hơn nhưng nếu phải thu hồi và thải bỏ từ năm 2024 theo quy định, đồng nhất giữa pin ắc quy chì và pin lithium là không hợp lý. Ngoài ra, tỷ lệ tái chế cũng chưa hợp lý.
Đối với quy trình tái chế pin, theo quy trình, người dùng phải mang pin đến khu vực tập kết, đại lý của các hãng. Sau đó, pin được vận chuyển bởi một đơn vị có giấy phép đến nơi tái chế. Tuy nhiên, Việt Nam chưa có doanh nghiệp nào thực hiện việc tái chế pin lithium.
Hiện tại, các doanh nghiệp phải tính đến việc xuất khẩu sang Singapore nơi có một nhà máy tái chế pin. Tuy nhiên, chi phí này sẽ rất lớn, ảnh hưởng đến giá thành phương tiện, là rào cản cho người tiêu dùng tiếp cận phương tiện.
