Chiều 27/10, Quốc hội thảo luận trực tuyến về tình hình thực hiện chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội, quản lý và sử dụng Quỹ bảo hiểm xã hội năm 2020.
Cần có giải pháp mạnh mẽ để gia tăng tỷ lệ BHXH tự nguyện
Đại biểu Nguyễn Hải Anh (Đồng Tháp) cho biết, việc đảm bảo an toàn quỹ và phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT là 2 chính sách lớn của Đảng và Nhà nước, là trụ cột chính của xã hội.
Theo đại biểu đoàn Đồng Tháp, việc đảm bảo an toàn và tăng trưởng bền vững Quỹ BHXH, BHYT thời gian qua được chính phủ, nhất là ngành BHXH Việt Nam đặc biệt quan tâm, với nhiều nỗ lực đạt được những kết quả tích cực.
Qua báo cáo của chính phủ cho thấy, việc phát triển đối tượng tham gia BHXH trong năm 2020 đạt kết quả khả quan, với tổng số người tham gia là 16,176 triệu người, tăng gần 400 nghìn người so với năm 2019 và chiếm 33,5% lực lượng lao động trong độ tuổi.
Tuy nhiên, số người tham gia BHXH tự nguyện tuy có tăng so với năm 2019 nhưng mức đóng và số tiền đóng BHXH không cao. Chủ yếu, người tham gia chọn đóng BHXH tự nguyện ở mức chuẩn nghèo, nông thôn 700 nghìn đồng/tháng. Mặt khác, tổng số người tham gia BHXH tự nguyện còn khá khiêm tốn, mới đạt 2,31% tổng lực lượng lao động trong độ tuổi.
Theo đại biểu Nguyễn Hải Anh, một trong số những nguyên nhân khiến BHXH chưa được như mong muốn đó là những quy định và chính sách chưa đủ sự hấp dẫn thu hút người tham gia.
Trong đó, có quy định về thời gian đóng tương đối dài 20 năm. Chế độ hưởng còn hạn chế, đặc biệt là còn thiếu sự linh hoạt, đa dạng về hình thức đóng so với các loại hình bảo hiểm thương mại có tính chất tương tự trên thị trường.
Để thực hiện tốt mục tiêu Nghị quyết 28/2018, đại biểu Anh cho rằng, cần có những giải pháp cả về chính sách và tổ chức thực hiện một cách mạnh mẽ để gia tăng tỷ lệ BHXH tự nguyện.
Trong thời gian tới, cần sớm xem xét về chính sách rút ngắn thời gian đóng BHXH tự nguyện và đa dạng hóa hình thức tham gia. Trong đó, ông cho rằng, cần có những phương thức và cách tính theo giá trị dòng tiền, tăng sự hấp dẫn, thu hút ngày càng nhiều người tham gia BHXH tự nguyện.
Sửa đổi theo hướng quy định chặt chẽ hơn
Tiếp đó, cần bổ sung chức năng thanh tra chuyên ngành chi BHXH, BHYT. Bởi, thời gian qua, công tác kiểm tra và giám sát ngành BHXH Việt Nam đã phát hiệu nhiều vụ trục lợi quỹ BHXH, BHYT.
Tuy nhiên, do không có chức năng nhiệm vụ thanh tra nên không xử lý kịp thời các vi phạm mà chỉ có thể đề xuất các ngành liên quan xử lý. Vì vậy, nếu được bổ sung chức năng thanh tra chuyên ngành chi BHXH, BHYT sẽ là một bước hoàn thiện công cụ quản lý để ngành BHXH Việt Nam, tiếp tục thực hiện tốt nhiệm vụ; trong khi ngành BHXH Việt Nam không cần tăng thêm tổ chức biên chế để thực hiện nhiệm vụ này.
Đáng chú ý, đại biểu Nguyễn Hải Anh đề cập tới quy định về hưởng BHXH một lần. Đại biểu nêu thực tế, thời gian gần đây, số lượng hưởng BHXH 1 lần có xu hướng gia tăng. Năm 2020 là 860.741 người tăng 6,65% so với năm 2019 và tăng gấp 2 lần số người tham gia BHXH tăng thêm của năm 2020.
“Nghĩa là “cứ một người tham gia BHXH thì có 2 người rời hệ thống”. Đây là một thực tế đáng quan ngại bởi sẽ phá vỡ hệ thống BHXH. Người lao động rời bỏ hệ thống BHXH là tự tước quyền được tham gia thụ hưởng các chế độ BHXH; đặc biệt là các chế độ dài hạn như: hưu trí, tử tuất sẽ dẫn đến rủi ro đối với chính người lao động trong tương lai.
Đồng thời, tạo ra những thách thức lớn trong việc thực hiện mục tiêu mở rộng BHXH, cũng như đảm bảo an sinh xã hội của đát nước. Do đó, đại biểu đề nghị, tới đây khi sửa đổi Luật BHXH cần xem xét quy định về hưởng BHXH một lần thật thấu đáo.
Ông cho rằng, cần phải có quy định hạn chế hưởng BHXH một lần nhằm đảm bảo các chế độ BHXH được bao trùm lên toàn bộ các thành viên trong xã hội. Qua đó góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển.
Đại biểu đề nghị, sửa đổi theo hướng quy định chặt chẽ hơn việc hưởng BHXH một lần. Sửa đổi điều kiện bảo hiểm hưu trí theo thời gian giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu, để giúp người lao động dễ dàng được hưởng lương hưu, hạn chế nhận BHXH một lần.
Đến từ đoàn Hoà Bình, đại biểu Đặng Bích Ngọc cho rằng, năm 2020 chúng ta gặp rất nhiều khó khăn do ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp ngừng hoạt động, người lao động mất việc làm đã làm ảnh hưởng đến chế độ thực hiện chính sách, chế độ BHXH.
Đại biểu Ngọc cho rằng, để đạt được mục tiêu 35% lực lượng lao động tham gia BHXH đòi hỏi sự vào cuộc tích cực của Chính phủ cũng như chính quyền các cấp.
Đại biểu đề nghị, báo cáo cần phân tích, đánh giá những nguyên nhân để đưa ra các giải pháp đồng bộ, cụ thể, quyết liệt trong việc phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm bắt buộc. Đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế trong tình hình dịch bệnh còn hết sức phức tạp như hiện nay.
Về tình hình chậm đóng và tạm dừng đóng BHXH, đại biểu Ngọc cho biết, theo báo cáo đến 31/12/2020, tổng số tiền chậm đóng BHXH bắt buộc là trên 12.000 tỉ đồng, tăng 19,9% so với năm 2019 (khu vực hành chính sự nghiệp chiếm 1,5%, doanh nghiệp nhà nước chiếm 6,4%, doanh nghiệp có vốn nước ngoài chiếm 8,1% và doanh nghiệp ngoài quốc doanh chiếm 57,2% tổng số chậm đóng).
Đại biểu đề nghị, xác định rõ nguyên nhân và xác định rõ đối tượng; từ đó có giải pháp phù hợp. Đồng thời, cần rà soát công khai các doanh nghiệp, người sử dụng lao động chậm nộp, trốn đóng BHXH để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác thanh tra, giám sát.
