Chỉ đến khi tham gia một chuyến về nguồn cùng với các con em họ vào hai ngày 23, 24/7/2022 vừa qua, tôi mới thật sự hiểu ra rằng, sức sống ấy có được chính từ ân tình Tây Tiến. Và cũng chính là phẩm chất đặc biệt của những người lính Tây Tiến, tình đồng chí, tình quân dân đã làm nên tinh thần Tây Tiến bất diệt.
Một nỗi nhớ chơi vơi
Tiền thân là Đội trinh sát miền Tây thành lập từ những ngày đầu của cuộc kháng chiến trường kỳ 9 năm ấy, nhưng đến 27/2/1947 thì Trung đoàn 52 Tây Tiến mới chính thức được thành lập.
Chỉ 3 năm, với những chiến công hiển hách cùng tất cả những gian khổ, tình yêu thương mà họ đã trải suốt dọc đường Tây Tiến, thì tinh thần Tây Tiến đã đi cùng 2 cuộc kháng chiến cho đến ngày đất nước thống nhất, và sống mãi cùng non sông.
Hơn ai hết, những người lính Tây Tiến năm xưa, rất oai hùng, rất lãng mạn, rất hào hoa càng không bao giờ quên ký ức một thời hào hùng và bi tráng mà không hề bi lụy đó.
Một nỗi nhớ chơi vơi với những “Sài Khao sương lấp”, những “Mường Lát hoa về”, nhớ “Nhà ai Pha Luông”, “đêm đêm Mường Hịch”, “Mai Châu mùa em”, “Châu Mộc chiều sương”… Và đặc biệt nhớ về những đồng đội của mình mãi mãi nằm lại nơi rừng núi ấy, với “Áo bào thay chiếu, anh về đất” để “Rải rác biên cương mồ viễn xứ” (Tây Tiến – Quang Dũng).
 |
| Dâng hương ở Thượng Cốc 2017. |
Một nỗi nhớ khôn nguôi, ấy vậy mà, phải 40 năm sau ngày thành lập Trung đoàn 52 Tây Tiến, sau rất nhiều trăn trở, Ban liên lạc cựu chiến binh Tây Tiến mới được thành lập, năm 1987.
Họ tự nguyện hội tụ nhau trong ngày gặp lại, khi hầu hết đã lục thất thập rồi, mừng mừng tủi tủi. Biết rằng thời gian chẳng chờ đợi, ngoài nghĩa cử với đồng đội được thực hiện thường xuyên, các cựu chiến binh Tây Tiến đã nỗ lực phối hợp với các địa phương nơi Trung đoàn xưa từng đóng quân, vận động xây dựng các dấu tích lịch sử của Trung đoàn trong kháng chiến chống Pháp.
Đó là bia liệt sĩ ở Mai Châu, Đài liệt sĩ Tây Tiến ở Châu Trang, đặt tên đường Tây Tiến tại Hòa Bình, xây dựng bia Tây Tiến ở Mộc Châu (Sơn La), tháp Tây Tiến ở Mường Lát (Thanh Hóa).
Đặc biệt, các cựu chiến binh Tây Tiến phối hợp với huyện Mộc Châu trùng tu, tôn tạo Bia tưởng niệm Tây Tiến tại Mộc Châu thành Di tích lịch sử lưu niệm Trung đoàn 52 Tây Tiến, rồi Bia tưởng niệm Tây Tiến tại Sài Khao (huyện Mường Lát). Ban liên lạc cũng phối hợp với ngành giáo dục ở Mường Lát xây dựng quỹ khuyến học tại 6 trường học mang tên Tây Tiến.
Điều đáng nói là trong những dịp họp mặt và tổ chức hoạt động suốt 35 năm của Ban liên lạc cựu chiến binh Tây Tiến, con em của họ luôn đi cùng cha anh mình, như đã ngầm có một dòng chảy nuôi dưỡng tinh thần Tây Tiến. Theo quy luật thời gian, các cựu chiến binh Tây Tiến tuổi cao sức yếu dần. Họ lui về làm cố vấn, và tin tưởng trao truyền cho thế hệ sau nối tiếp truyền thống cha anh.
Thế là Ban liên lạc cựu chiến binh Tây Tiến được đổi tên thành Ban liên lạc truyền thống Tây Tiến, hoàn toàn do con em cựu chiến binh Tây Tiến duy trì hoạt động. Họ viết tiếp trang sử xanh của cha anh, với một nỗi nhớ thương, niềm kính trọng và biết ơn sâu nặng.
Con gái út của nhà thơ Quang Dũng – nhà giáo Bùi Phương Thảo, trưởng ban liên lạc tâm sự: “Chúng tôi chỉ có một tâm nguyện là làm sao giữ được ngọn lửa Tây Tiến luôn cháy mãi trong niềm tự hào của các thế hệ con em Tây Tiến, cũng là giữ cho “tinh thần Tây Tiến sống mãi cùng non sông” như Đại tướng Võ Nguyên Giáp khẳng định”.
Theo dấu chân Tây Tiến
 |
| Dâng hương ở tháp Tây Tiến tại Mường Lát. |
Chị Bùi Phương Thảo cũng cho biết: Nhiều năm nay, chúng tôi duy trì mỗi năm một lần tổ chức “về nguồn” theo dấu chân đoàn quân Tây Tiến năm xưa, để ôn lại truyền thống Tây Tiến, bày tỏ lòng tri ân với những anh hùng liệt sĩ Tây Tiến, và cả với những người dân ở các địa phương mà khi đó “Đoàn binh không mọc tóc” từng đóng quân. Khi thì Mai Châu, Mộc Châu, khi thì Thượng Cốc, Mường Lát…Sau 2 năm dừng lại vì dịch Covid, năm nay chúng tôi quyết định đi lên Sài Khao.
Nghe đến địa danh Sài Khao, trong tôi lập tức tái hiện những câu thơ bất hủ của nhà thơ Tây Tiến. Và thật may mắn, tôi đã được tham gia đoàn đi năm nay, đúng dịp kỷ niệm 75 năm Ngày thương binh liệt sĩ và cũng là 75 năm thành lập Trung đoàn 52 Tây Tiến anh hùng.
 |
| Trao quà khuyến học cho trường tiểu học và mầm non Tây Tiến khu vực Sài Khao. |
Dọc con đường lên Tây Bắc vút xa mờ, chúng tôi đắm chìm trong những xúc cảm về đoàn quân Tây Tiến năm xưa, những con người đã “Chỉ một việc cất chân lên đường tiến về hướng Tây…”, bỏ lại tất cả những dấu yêu trong ngôi nhà ấm êm, trên những nẻo đường đầy kỷ niệm mộng mơ của tuổi trẻ, để theo kháng chiến, chỉ với một lòng yêu nước trong sáng, một niềm tin lạc quan vào cách mạng, mà không quản ngại hi sinh, gian khổ chưa từng trải, cho dù “Tây Tiến người đi không hẹn ước/Đường đi thăm thẳm một chia phôi”.
Không một trở ngại nào, dù là đói rét, mỏi mệt, sốt rét ghẻ lở triền miên, và cả hi sinh xương máu…, có thể ngăn cản bước chân của những chàng trai cô gái trẻ trung, trí tuệ và hào hoa ấy.
 |
| Trao tặng kỷ vật của cựu chiến binh Tây Tiến cho Nhà lưu niệm Di tích Tây Tiến ở Mộc Châu 2017. |
Bốn câu thơ Tây Tiến được lựa chọn in trên áo xanh đồng phục của các anh chị đang theo dấu chân cha anh mình đủ nói lên hình ảnh đẹp đẽ ấy: “Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc/Quân xanh màu lá dữ oai hùm/Mắt trừng gửi mộng qua biên giới/Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”. Chí và trí của họ đều đáng khâm phục, mà cái tình, cái tâm hồn họ cũng thật đáng ngưỡng mộ biết bao.
Mới hiểu vì sao trong các đội quân hợp thành Trung đoàn 52 Tây Tiến có cả Đội vũ trang tuyên truyền Tây Tiến, có cả đội quân nhạc đi cùng. Và nhiều chiến sĩ Tây Tiến đã là những nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ nổi tiếng như Quang Dũng, Doãn Quang Khải, Nguyễn Thành, Văn Đa, Quang Thọ...
Tại điểm dừng chân đầu tiên của đoàn là thị trấn Hồi Xuân (huyện Quan Hóa-Thanh Hóa) – nơi xưa bộ đội Tây Tiến từng đóng quân, chứng kiến tình cảm của những người cùng thế hệ - tức là con em của người dân Hồi Xuân đã từng nuôi nấng, chở che các anh lính trẻ năm xưa trên đường Tây Tiến, chúng tôi càng cảm thấy ân tình Tây Tiến sâu nặng nhường nào.
Có thể cái chất lính Tây Tiến đã làm nên ân tình này: tình đồng đội và tình quân dân, lưu truyền đến cả thế hệ sau của họ. Dắt tay nhau đi trên phố Phan Thanh, phố Ngang, nhà thờ, chợ… ngày nào nay đã thành thị trấn sầm uất, kỷ niệm về Hồi Xuân mà chúng tôi chỉ được nghe cha anh kể lại, sống dậy trong mỗi chúng tôi, cảm động vô cùng. Rồi thắp hương tại Tháp Tây Tiến ở thị trấn Mường Lát, tiếp xúc với người dân nơi đây, dòng cảm xúc ấy vẫn tiếp tục chảy.
Nhưng đến khi dọc theo sông Mã, rồi qua cả chục cây số đường núi cheo leo ngoằn ngoèo dốc đá, dù đã được cải tạo rất nhiều nhưng vẫn nhiều chặng phải “tăng bo” mới càng thương nhớ vô vàn khi hình dung ra “Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm/Heo hút cồn mây, súng ngửi trời/Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống…”, rồi “Anh bạn dãi dầu không bước nữa/Gục lên mũi súng bỏ quên đời/Chiều chiều oai linh thác gầm thét/Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người” thì nó khủng khiếp thế nào.
Hơn một tiếng đồng hồ cho chục cây số lên được đến đỉnh Sài Khao, thắp nén hương trên Đài tưởng niệm Tây Tiến, không ai cầm được nước mắt. Nhìn ra những vồng hoa ngũ sắc xung quanh, thấy chấp chới nhiều cánh bướm đen, chúng tôi tưởng như hồn thiêng Tây Tiến đang hiển hiện...
Trao quỹ khuyến học cho trường tiểu học và trường mầm non Tây Tiến khu vực Sài Khao, chúng tôi hiểu rằng, dù chúng tôi đã cố gắng rất nhiều để bù đắp cho con em người dân ở bản biên giới chỉ có 97 hộ dân mà 100% là hộ nghèo này, cũng không bao giờ đủ, không bao giờ sánh được với ân tình Tây Tiến mà thế hệ cha anh chúng tôi đã trao truyền lại.
Hàng trăm tấm bia trắng thông tin trên nghĩa trang liệt sĩ huyện Mai Châu, hay rất nhiều “mồ viễn xứ” khác nữa của bộ đội Tây Tiến mà chúng tôi chưa kịp đến, cũng như những dấu tích Tây Tiến đã được các cựu chiến binh Tây Tiến dựng nên sẽ luôn nhắc nhở chúng tôi hãy giữ cho ngọn lửa Tây Tiến luôn sáng mãi, giữ cho “tinh thần Tây Tiến còn mãi với non sông”, và nối dài ân tình Tây Tiến đến muôn đời sau.
