Thay từ "trừng phạt để răn đe" sang "giáo dục để thay đổi"
PGS.TS Nguyễn Thị Trâm Anh - Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) cho biết, Thông tư số 19/2025/TT-BGDĐT nghiêm cấm sử dụng biện pháp kỷ luật mang tính bạo lực, xúc phạm nhân phẩm, ảnh hưởng đến thể chất và tinh thần của học sinh. Hình thức kỷ luật cao nhất theo quy định của Thông tư là viết bản kiểm điểm.
Để thực hiện tốt quy định mới, PGS.TS Nguyễn Thị Trâm Anh cho rằng, giáo viên cần am hiểu đặc điểm tâm lý học sinh, những khó khăn tâm lý lứa tuổi, nguyên nhân sâu xa của hành vi lệch chuẩn. Điều này giúp thầy cô có cái nhìn khách quan, không vội vàng phán xét mà tìm cách tiếp cận vấn đề từ gốc rễ.
Việc giáo viên có thái độ tôn trọng, niềm tin vào sự tiến bộ của học sinh là vô cùng quan trọng. Thầy cô cần thay đổi tư duy từ "trừng phạt để răn đe" sang "giáo dục để thay đổi". Điều này đòi hỏi niềm tin trong mỗi giáo viên về việc mọi học sinh đều có tiềm năng; các em có thể mắc lỗi nhưng luôn có khả năng sửa chữa và tiến bộ. Thái độ này giúp giáo viên nhìn nhận sai lầm của học sinh một cách nhân văn, thay vì chỉ tập trung vào lỗi lầm.
Nhấn mạnh sự kiên nhẫn và thấu cảm, theo PGS.TS Nguyễn Thị Trâm Anh, kỷ luật không bạo lực đòi hỏi sự kiên nhẫn rất lớn. Giáo viên cần học cách giữ bình tĩnh, kiểm soát cảm xúc khi học sinh vi phạm. Khả năng thấu cảm giúp giáo viên đặt mình vào vị trí của học sinh để hiểu được nguyên nhân sâu xa của hành vi không mong đợi đó.
PGS.TS Nguyễn Thị Trâm Anh cũng khẳng định tầm quan trọng của kỹ năng giao tiếp và ứng xử sư phạm nhằm tạo ra một môi trường học tập an toàn, tin cậy. Thầy cô cần lắng nghe tích cực; khám phá các giá trị tích cực/tiềm ẩn ở học sinh; sử dụng ngôn từ hiệu quả gây cảm hứng, thúc đẩy cảm xúc, hành vi tích cực; giải quyết xung đột học đường hiệu quả.
Cùng với đó, giáo viên cần áp dụng các biện pháp kỷ luật mang tính giáo dục, bao gồm: Dựa trên bản quy tắc hành vi lớp học, hành vi văn hoá học đường mà các em là những người tham gia xây dựng để chỉ ra hành vi không mong đợi học sinh đã thực hiện, hậu quả của hành vi và gợi ý để học sinh tự chỉ ra hướng khắc phục; yêu cầu viết bản cam kết có định hướng (tạo cơ hội để học sinh suy ngẫm về hành vi của mình và cam kết thay đổi). Sử dụng kỹ thuật "hợp đồng" với học sinh: Cùng học sinh xây dựng các quy tắc, thỏa thuận chung cho lớp học và đưa ra hậu quả tự nhiên khi vi phạm.
“Cuối cùng, quy định mới nhấn mạnh vai trò quan trọng của gia đình và cộng đồng trong giáo dục học sinh. Do đó, giáo viên cần chủ động liên hệ, trao đổi nhằm thông tin kịp thời về những tiến bộ, khó khăn của học sinh (không phải là lỗi của các em); phối hợp cùng phụ huynh tìm ra nguyên nhân, giải pháp thống nhất để hỗ trợ học sinh tại cả trường học và gia đình.
Giáo viên hãy xem phụ huynh là “đồng minh” trong việc giáo dục con cái, thay vì là đối tượng để đổ trách nhiệm. Lưu ý, thầy cô không giải quyết/trao đổi vấn đề của con trước cuộc họp có nhiều thành phần tham dự , trong nhóm Zalo phụ huynh cũng như trao đổi gián tiếp (chát, gọi điện thoại)”, PGS.TS Nguyễn Thị Trâm Anh lưu ý.
Những kỹ năng quan trọng
NGƯT Tô Ngọc Sơn - giảng viên Trường Đại học Đồng Tháp thì nhấn mạnh, giáo viên cần trang bị đầy đủ những kỹ năng cần thiết để đáp ứng yêu cầu dạy học trong giai đoạn hiện nay. Trước hết, mỗi thầy cô phải không ngừng học tập, nghiên cứu nhằm nâng cao năng lực nhận diện và thấu hiểu tâm lý học sinh theo từng lứa tuổi, từng cấp học. Song song với đó là kỹ năng đánh giá, phân loại những biểu hiện tâm lý, kết hợp với việc bố trí chỗ ngồi hợp lý, lựa chọn phương pháp, kỹ thuật giảng dạy phù hợp, phát triển năng lực dạy học cá thể hóa và vận dụng một cách linh hoạt trong thực tiễn.
Ngoài ra, giáo viên cần nắm được cách thức điều chỉnh, xử lý biểu hiện tâm lý để ngăn ngừa tình huống hay hành vi vi phạm kỷ luật. Các kỹ năng mềm cũng đóng vai trò không kém phần quan trọng, bao gồm sự thấu hiểu đặc điểm lứa tuổi, khả năng giao tiếp thân thiện nhưng chuẩn mực, khiếu hài hước, kỹ năng quản trò, xử lý xung đột và tình huống sư phạm, năng lực tổ chức và phán đoán… Đây đều là những yếu tố giúp giáo viên ứng phó hiệu quả trước các tình huống nảy sinh trong quá trình giảng dạy.
Việc nâng cao kỹ năng giao tiếp, thương thảo và đàm phán với phụ huynh cũng rất cần thiết. Sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình sẽ góp phần hạn chế nhiều tình huống tiêu cực trong học đường, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc tháo gỡ khó khăn, định hướng và điều chỉnh kịp thời những biểu hiện tâm lý của học sinh.
