Kiến thức của bà mẹ về cách xử trí khi trẻ bệnh viêm phổi nhìn chung vẫn còn bị hạn chế.
Tại Bệnh viện Nhi Đồng 1, TP.HCM, mỗi năm có khoảng 4.000 trẻ nhập viện vì viêm phổi và không ngừng gia tăng. Thế nhưng, theo cử nhân (CN) Nguyễn Xuân Lành - Đại học Y Dược TP.HCM và cộng sự, rất đáng báo động là có tới 33% số người mẹ không có kiến thức về bệnh viêm phổi.
Rất ít bà mẹ biết nguyên nhân gây bệnh
CN Nguyễn Xuân Lành cho biết, có 57,1% số bà mẹ có kiến thức đúng về bệnh viêm phổi. Trong đó, kiến thức về khái niệm bệnh viêm phổi của các bà mẹ không cao (67,1%). Có nghĩa là cứ 3 người mẹ có con dưới 5 tuổi thì có 1 người không có kiến thức đúng về bệnh này.
Điểm đáng lưu ý là khi so sánh với các nghiên cứu trong nước khác, tỉ lệ biết về khái niệm bệnh viêm phổi vẫn còn cao hơn nhiều so với tỉ lệ các bà mẹ có con dưới 5 tuổi có kiến thức về bệnh viêm phổi khá thấp 49,0%, theo kết quả nghiên cứu của Đinh Thị Hồng Gấm. Riêng về nguyên nhân gây bệnh viêm phổi, chỉ có 38,6% bà mẹ trả lời do vi trùng và 28,2% do vi rút.
Tỉ lệ khá cao bà mẹ nhận biết các yếu tố yếu tố nguy cơ gây viêm phổi như không được bú sữa mẹ, sinh non, nhẹ cân và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Kiến thức của bà mẹ về cách xử trí khi trẻ bệnh viêm phổi nhìn chung vẫn còn bị hạn chế (54,8%), hầu hết đều cho biết sẽ đưa trẻ đến cơ sở khi bệnh trở nặng.
Càng có nhiều con, mẹ càng chủ quan trong chăm sóc
Bà mẹ có con nhẹ cân có tỉ lệ kiến thức đúng cao gấp 1,4 lần bà mẹ có con sinh đủ cân, bà mẹ có con sinh thiếu tháng có tỉ lệ kiến thức đúng cao gấp 1,3 lần bà mẹ có con sinh đủ tháng.
Điều này cho thấy khi trẻ được sinh ra thiếu tháng hay nhẹ cân so với các trẻ bình thường khác, các bà mẹ này có khuynh hướng sẽ cẩn thận hơn và có những tìm hiểu sâu hơn về những bệnh thường gặp cho trẻ bị nhẹ cân hoặc thiếu tháng, đặc biệt là các bệnh về hô hấp.
Ngoài ra, khi xét đến kiến thức đúng và chưa đúng đối với bà mẹ có đứa con đầu lòng thì tỉ lệ kiến thức đúng gấp 2 lần so với tỉ lệ kiến thức chưa đúng.
Tuy nhiên, bà mẹ có 2 con trở lên, thì tỉ lệ này lại ngang nhau. Điều này cho thấy, khi càng có nhiều con hơn, thì bà mẹ có khuynh hướng chủ quan hơn trong việc chăm sóc con hơn, mà không tiếp tục tìm hiểu các thông tin về chăm sóc trẻ, đặc biệt là bệnh viêm phổi thường hay xảy ra ở trẻ.
Các bà mẹ sống ở TP.HCM có tỉ lệ kiến thức đúng cao gấp 1,29 lần so với các bà mẹ sống ở tỉnh khác.
Hơn thế nữa, khi xét đến trình độ học vấn với kiến thức đúng về bệnh viêm phổi, kết quả cho thấy tỉ lệ bà mẹ có trình độ ≥ cấp 3 có kiến thức đúng gấp 3,3 lần so với tỉ lệ bà mẹ có trình độ < cấp 3 (95,5% so với 28,9%).
Nghề nghiệp cũng liên quan đến tỉ lệ kiến thức đúng và chưa đúng. Cụ thể, khi bà mẹ là công nhân viên, có thể trình độ học vấn và điều kiện tiếp cận đến các nguồn thông tin tốt hơn so với các nghề nghiệp khác.
Chính vì thế mà tỉ lệ có kiến thức đúng ở các bà mẹ là công nhân viên cao nhất so với các nghề nghiệp khác như: buôn bán, kinh doanh, nông dân, nội trợ, công nhân nhà máy.
Đặc biệt, khi bà mẹ là nông dân và nội trợ, thì tỉ lệ có kiến thức đúng thấp hơn nhiều so với nhiều ngành nghề khác. Kết quả cho thấy rằng, để chương trình phòng chống bệnh viêm phổi ngày càng hiệu quả hơn, thì các đối tượng sống ở tỉnh khác, có nghề nghiệp là nông dân và nội trợ nên được quan sâu sát hơn.
Để phòng tránh tốt biến chứng và để giảm tử vong do viêm phổi, một trong những điều khả thi nhất, dễ thực hiện nhất và ít tốn kém nhất là cải thiện kiến thức về bệnh phổi cho bà mẹ qua truyền thông.
Từ những thực tế này, CN Nguyễn Xuân Lành khuyến cáo, cần tăng cường công tác truyền thông giáo dục sức khỏe về kiến thức của bệnh viêm phổi, đặc biệt cách nhận biết và xử trí đúng khi trẻ bị viêm phổi.
Chương trình phòng chống bệnh viêm phổi tại cộng đồng nói chung và tại bệnh viện Nhi TP.HCM nói riêng cần phải quan tâm hơn đến đối tượng bà mẹ có từ 2 con trở lên, bà mẹ có nghề nghiệp là nông dân và nội trợ, đặc biệt các bà mẹ sống tại các tỉnh thành khác.
Các cấp quản lý cần cân nhắc trong hoạt động phòng chống bệnh viêm phổi đến các bà mẹ có hai yếu tố kinh tế gia đình thấp và trình độ học vấn thấp.
Cần có thêm nhiều nghiên cứu về can thiệp để xây dựng chương trình giáo dục và giáo dục sức khỏe cho người chăm sóc chính của bệnh nhi về bệnh viêm phổi.
