Không có vắc-xin bảo vệ 100%
Tới nay, chưa có vắc-xin nào cho thấy khả năng bảo vệ khỏi nhiễm virus 100%. Vắc-xin của Pfizer-BioNTech hoặc Moderna thường được biết đến với khả năng bảo vệ không bị lây nhiễm là khoảng trên 90%, của AstraZeneca là hơn 70%, sau hai hoặc ba tuần được tiêm liều thứ 2 (còn những người không được tiêm thì khả năng nhiễm virus là 100%).
Điều này có nghĩa là không phải 100% người được tiêm vắc-xin của Pfizer-BioNTech/Moderna hoặc AstraZeneca không có nguy cơ bị nhiễm virus. Do vậy, người được tiêm vắc-xin đầy đủ vẫn cần giữ ý thức phòng ngừa lây bệnh khi đang ở trong vùng dịch.
Khi được tiêm ngừa thì các thành phần có trong vắc-xin sẽ kích thích cơ thể của bạn tạo ra kháng thể đặc hiệu. Các kháng thể này có khả năng nhận diện và bám lên bề mặt virus khi chúng có cơ hội tiếp xúc với cơ thể của bạn qua các dịch trong người như nhầy nước mũi, nước miếng và cả nước mắt… Các kháng thể này bám lên virus (cụ thể là protein S của virus) và bất hoạt chúng trước khi chúng có thể chạm lên tế bào của bạn để tiến vào bên trong.
Do vậy, virus không thể xâm nhiễm vào bên trong tế bào và bạn sẽ không bị bệnh. Để dễ hình dung, thì các kháng thể này như những tấm khiên được tạo ra để ngăn những mũi tên của quân địch bắn tới. Mức độ hiệu quả của việc ngăn chặn những mũi tên này phụ thuộc vào “chất lượng của những tấm khiên” và “mật độ của những mũi tên”.
Dĩ nhiên là không có tấm khiên nào có thể đảm bảo 100% hiệu quả bảo vệ. Trong làn mưa tên ấy thì vẫn có những phần trăm rất nhỏ đối với tấm khiên tốt và phần trăm lớn hơn đối với tấm khiên có chất lượng kém hơn mà những mũi tên có thể lọt qua.
Do vậy, chúng ta hãy khoan vội hoang mang khi thấy có người này, người kia bị nhiễm virus SARS-CoV-2 sau khi đã tiêm vắc-xin, mà hãy tìm hiểu xem “tỉ lệ” những người đã được tiêm vắc-xin trong tổng số những người bị nhiễm virus là bao nhiêu. Các nghiên cứu, thống kê đều cho thấy rằng vắc-xin có hiệu quả rõ ràng trong việc giúp ngăn ngừa virus lây nhiễm.
Khác biệt giữa người đã và chưa tiêm
Tuy không có vắc-xin nào có hiệu quả bảo vệ khỏi nhiễm virus 100% nhưng hầu hết các vắc-xin tốt hiện nay như Pfizer-BioNTech, Moderna, AstraZeneca và Johnson&Johnson đều cho thấy hiệu quả giảm bệnh nặng và tử vong của người đã tiêm vắc-xin khi mắc bệnh Covid-19 là 100%.
Cũng từ số liệu của nghiên cứu khoa học cho thấy rằng, những người đã tiêm vắc-xin nếu lỡ có mắc bệnh Covid-19 thì số lượng virus trong người của họ ít hơn khoảng 40% so với người không tiêm vắc-xin.
Đây có thể giúp giải thích vì sao những người này thường sẽ không bị các triệu chứng của bệnh Covid-19 như sốt, nhức mỏi, khó thở… và khỏi bệnh sớm hơn (ít nhất là sớm hơn hai ngày) so với người không tiêm vắc-xin.
Điều này giúp cho chúng ta dễ hiểu hơn khi 52 trong số 53 nhân viên mắc Covid-19 tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TPHCM hoàn toàn không có triệu chứng.
Giảm khả năng lây lan của virus
Khi được tiêm vắc-xin thì xác suất nhiễm virus đã giảm đi rất thấp, nếu xui xẻo vẫn bị nhiễm thì số lượng virus trong người đó cũng thấp hơn đáng kể và họ khỏi bệnh nhanh hơn so với người không tiêm vắc-xin.
Số lượng virus và thời gian virus tồn tại trong người là yếu tố quan trọng để xác định khả năng và tình trạng lây nhiễm của các bệnh truyền nhiễm trong cộng đồng. Do vậy, khi vắc-xin giúp giảm các yếu tố này thì đã giúp giảm khả năng lây nhiễm trong cộng đồng khi số lượng người được tiêm vắc-xin tăng lên.
Chúng ta có thể thấy điều này qua một nghiên cứu ở Anh với trên hơn 365 nghìn gia đình. Họ thấy rằng, những người đã tiêm ít nhất một liều vắc-xin của Pfizer-BioNTech hoặc AstraZeneca nếu lỡ bị nhiễm virus thì nguy cơ lây nhiễm virus của họ cho những người tiếp xúc gần giảm đi một nửa.
Đây cũng là những tiền đề mà các nước có tỉ lệ người tiêm vắc-xin cao và hiệu quả như Israel, Mỹ đã bắt đầu mạnh dạn nới lỏng các biện pháp phòng dịch cho dân nước họ.
Giảm thiểu lây nhiễm cộng đồng
Để giảm sự lây nhiễm của virus trong cộng đồng cách tốt nhất hiện nay vẫn là nâng cao tỉ lệ người tiêm vắc-xin trong cộng đồng. Đối với những nước có tỉ lệ này còn thấp, như Việt Nam, thì chúng ta cần thực hiện các biện pháp phòng tránh lây nhiễm chặt chẽ để tránh bùng dịch, gây quá tải cho hệ thống y tế.
Trường hợp 53 ca dương tính gần đây ở Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới xảy ra chủ yếu là tập trung tại các phòng ban khối hậu cần như toàn bộ nhân viên Phòng Công nghệ thông tin, Phòng Chỉ đạo tuyến… Điều này có thể do các nhân viên ngồi chung phòng, tiếp xúc gần và thiếu cảnh giác trong việc lây nhiễm virus.
Những tai nạn lây nhiễm chéo trong không gian làm việc như thế này có thể khắc phục bằng cách nâng cao ý thức của người nhân viên và áp dụng một số biện pháp quản lý phòng dịch mà nhiều nơi đã và đang làm trong thời gian đại dịch đó là: Kiểm tra sức khỏe, nhiệt độ cho nhân viên mỗi đầu ngày làm việc và yêu cầu nhân viên có biểu hiện cảm sốt ở nhà; Giãn cách chỗ ngồi cho các nhân viên (cách nhau ít nhất 2 mét);
Yêu cầu nhân viên đeo khẩu trang suốt trong thời gian làm việc, nhất là khi có người khác ở chung phòng; Chỉ cởi khẩu trang trong giờ làm việc khi uống nước hoặc ăn cơm; không ăn cơm chung với đồng nghiệp, trừ khi người này là người trong gia đình (vợ, chồng…);
Giảm tối đa người đến trụ sở làm bằng cách cho những người có thể làm việc qua mạng làm việc ở nhà (work from home); Đối với những người bắt buộc phải đến chỗ làm thì nên chia ra thành nhiều ca để giảm thiểu số người cùng xuất hiện ở nơi làm việc trong một thời điểm. Nếu được thì nên thông gió cho các văn phòng, đưa ánh sáng Mặt trời vào, thay vì đóng kín cửa và mở máy lạnh liên tục.
Việt Nam vẫn đang kiểm soát dịch bệnh lây lan khá tốt và nếu chiến lược vắc-xin được áp dụng kịp thời với những loại vắc-xin tốt thì sẽ sớm đẩy lùi được dịch Covid-19.
