Vì thuốc chống trầm cảm được dùng qua đường uống, một số hoạt chất có thể đi đến ruột già, nơi sinh sống của phần lớn vi khuẩn.
Medical News Today đã trao đổi với ba chuyên gia y tế để tìm hiểu thêm về cách các loại thuốc chống trầm cảm được kê đơn phổ biến có thể định hình và tái tạo đường ruột của chúng ta.
Gần đây, mối quan tâm ngày càng tăng về cách thuốc chống trầm cảm có thể tác động đến hệ vi sinh vật đường ruột - hàng nghìn tỷ vi sinh vật sống trong ruột.
Ví dụ, một nghiên cứu gần đây đã kết luận rằng thuốc chống trầm cảm, cùng với các loại thuốc khác, tác động đến hệ vi sinh vật đường ruột trong nhiều năm.
Mặt khác, các nhà khoa học hiện biết rằng mối liên hệ giữa hệ vi sinh vật đường ruột và não (trục ruột-hệ vi sinh vật-não) có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần.
Điều này đặt ra một khả năng thú vị rằng thành phần của cộng đồng vi sinh vật đường ruột có thể ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của thuốc chống trầm cảm.
Trong bài viết này, Medical News Today đã liên hệ với ba chuyên gia y tế để tìm hiểu cách thuốc chống trầm cảm có thể ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật. Chúng tôi cũng nghiên cứu cách hệ vi sinh vật đường ruột ảnh hưởng đến hiệu quả của điều trị chống trầm cảm.
Cụ thể, chúng tôi sẽ tập trung vào các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI), đây là loại thuốc chống trầm cảm được kê đơn phổ biến nhất.
Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là bất kỳ ai đang dùng thuốc chống trầm cảm không nên ngừng thuốc hoặc thay đổi phác đồ điều trị trước khi trao đổi với bác sĩ. Làm như vậy có thể gây nguy hiểm.
Thuốc SSRI tác động đến hệ vi sinh vật đường ruột như thế nào? Bằng chứng trái chiều
Mặc dù ở một số khía cạnh, đây có vẻ là một câu hỏi tương đối dễ trả lời, nhưng có một điểm khác biệt khiến nó trở nên khó khăn hơn.
Các nghiên cứu hiện có đã chỉ ra rằng những người mắc chứng rối loạn trầm cảm nặng có hệ vi sinh vật đường ruột khác với những người không mắc bệnh.
Điều này có nghĩa là việc chỉ phân tích hệ vi sinh vật đường ruột của những người đang dùng thuốc SSRI không thể cho bạn biết toàn bộ câu chuyện: Hệ vi khuẩn đường ruột của họ có thể đã khác trước khi họ dùng thuốc.
Một số nghiên cứu đã tìm hiểu hệ vi sinh vật đường ruột của những người dùng thuốc SSRI và các loại thuốc chống trầm cảm khác, xác định những thay đổi về mức độ của một số loài nhất định. Tuy nhiên, những nghiên cứu này chỉ xem xét hệ vi sinh vật tại một thời điểm, vì vậy không thể biết liệu những khác biệt này có tồn tại trước khi người đó bắt đầu dùng thuốc SSRI hay không.
Vấn đề phức tạp hơn nữa, mặc dù các nghiên cứu đã xác định được sự khác biệt giữa hệ vi sinh vật của những người mắc và không mắc chứng trầm cảm, nhưng vẫn chưa có sự đồng thuận về những khác biệt chính xác.
Tuy nhiên, một nghiên cứu sáng tạo từ năm 2021 đã cung cấp một số thông tin chi tiết. Các nhà khoa học đã tuyển dụng 30 người mắc chứng rối loạn trầm cảm nặng và 30 người khỏe mạnh làm đối chứng. Những người mắc chứng trầm cảm chưa từng dùng thuốc, nghĩa là họ chưa từng dùng SSRI trước đó.
Các nhà nghiên cứu đã lấy mẫu phân trước khi những người tham gia bắt đầu điều trị và sau khi các triệu chứng của họ bắt đầu đáp ứng với điều trị. Điều này cho phép họ lập biểu đồ những thay đổi liên quan cụ thể đến thuốc.
Nhìn chung, các nhà nghiên cứu kết luận rằng SSRI đã làm thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột của những người mắc chứng trầm cảm. Đến cuối nghiên cứu, hệ vi sinh vật đường ruột của họ đã trở nên giống với hệ vi sinh vật của những người khỏe mạnh làm đối chứng hơn.
Mặc dù vẫn còn nhiều câu hỏi, nhưng điều này cho thấy những thay đổi ở hệ vi khuẩn đường ruột không nhất thiết là tiêu cực. Các tác giả viết: "Hệ vi sinh vật đường ruột có xu hướng trở lại cấu trúc 'bình thường' khi điều trị bằng SSRI, do đó cho thấy tác động tích cực của SSRI đối với sự thay đổi của hệ vi sinh vật đường ruột."
Tuy nhiên, các nhà khoa học cần tiếp tục nghiên cứu, vì một số thuốc SSRI đã được xác định rõ ràng có tác dụng kháng khuẩn.
Thuốc SSRI có làm thay đổi đường ruột vĩnh viễn không?
Josh Lichtman, Tiến sĩ Y Khoa nắn xương, bác sĩ tâm thần và giám đốc y khoa tại Neuro Wellness Spa, chia sẻ với Medical News Today rằng, mặc dù thuốc SSRI có thể làm thay đổi nhẹ sự cân bằng vi khuẩn đường ruột, nhưng "đối với hầu hết bệnh nhân, đường ruột sẽ điều chỉnh trong vòng vài tuần và trở lại trạng thái bình thường ban đầu."
Ông cũng cho biết: "Chúng tôi không thấy bằng chứng nào cho thấy thuốc SSRI gây tổn thương hệ vi sinh vật đường ruột lâu dài. Chế độ ăn uống và lối sống có xu hướng ảnh hưởng đến sức khỏe đường ruột lớn hơn nhiều so với việc sử dụng thuốc SSRI."
Tương tự như vậy, Anoop Singh, Tiến sĩ Y Khoa, bác sĩ tâm thần được hội đồng chứng nhận và Giám đốc Y khoa Khu vực của Mindpath Health, cho biết:
"Đối với hầu hết mọi người, bất kỳ thay đổi nào liên quan đến thuốc SSRI đều có vẻ khiêm tốn và ổn định theo thời gian. Thuốc SSRI ít có khả năng gây hại lâu dài cho hệ vi sinh vật đường ruột, và trong một số trường hợp, chúng thậm chí có thể giúp khôi phục sự cân bằng mà căng thẳng mãn tính đã phá vỡ."
Liệu hệ vi sinh vật đường ruột có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc SSRI không?
Mặc dù SSRI có thể là một bước ngoặt đối với một số người bị trầm cảm, nhưng chúng không hiệu quả với tất cả mọi người. Ước tính cứ 10 người bị trầm cảm thì có 4 người dùng loại thuốc này không thấy hiệu quả.
Một số bằng chứng cho thấy cấu trúc hệ vi sinh vật đường ruột của một cá nhân có thể giúp xác định liệu một người có đáp ứng tốt với thuốc SSRI hay không.
Một nghiên cứu đã so sánh 62 người chưa từng dùng thuốc chống trầm cảm mắc chứng rối loạn trầm cảm nặng với 41 người đối chứng khỏe mạnh. Một lần nữa, các nhà nghiên cứu đã ghi nhận sự khác biệt giữa hệ vi sinh vật của hai nhóm.
Sau khi những người trong nhóm trầm cảm trải qua 8 tuần điều trị bằng SSRI, các nhà khoa học sau đó chia họ thành nhóm đáp ứng, tức là nhóm được hưởng lợi và nhóm không đáp ứng, tức là nhóm không được hưởng lợi.
Họ phát hiện ra rằng một số loại vi khuẩn đường ruột phổ biến hiện diện với nồng độ cao hơn ở những người đáp ứng với điều trị so với những người không đáp ứng:
- Blautia — những loại vi khuẩn này có liên quan đến lợi ích sức khỏe và có thể tiêu diệt một số vi khuẩn gây bệnh
- Vi khuẩn bifidus — những vi khuẩn này hỗ trợ đường ruột và hệ miễn dịch khỏe mạnh
- Coprococcus — chúng tạo ra một loại axit béo chuỗi ngắn gọi là butyrate, có liên quan đến sức khỏe tổng thể tốt; điều thú vị là, nồng độ thấp của loại vi khuẩn này lại có liên quan đến chứng trầm cảm.
Singh chia sẻ với Medical News Today: “Các bằng chứng mới xuất hiện cho thấy một mối quan hệ hai chiều thực sự. Hệ vi sinh vật đường ruột không chỉ phản ứng với thuốc chống trầm cảm; nó còn có thể giúp xác định hiệu quả của thuốc.”
“Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người có hệ vi sinh vật đường ruột đa dạng và cân bằng hơn có xu hướng đáp ứng tốt hơn với thuốc chống trầm cảm. Đây là một lĩnh vực nghiên cứu thú vị”, Singh nói thêm, “và mặc dù chúng ta chưa đến giai đoạn lựa chọn thuốc dựa trên mẫu phân, nhưng mối liên hệ giữa sức khỏe đường ruột và phản ứng với thuốc chống trầm cảm ngày càng khó bỏ qua.”
SSRI và hệ vi sinh vật đường ruột: Tóm tắt
Cũng như mọi khía cạnh của hệ vi sinh vật đường ruột, sự tương tác của nó với thuốc SSRI không hề đơn giản. Tuy nhiên, đây là những điểm chính cần lưu ý:
1. Những người bị trầm cảm thường có hệ vi sinh vật đường ruột khác biệt rõ rệt trước khi điều trị bằng thuốc
2. SSRI làm thay đổi cấu trúc của hệ vi sinh vật đường ruột, nhưng ít nhất một số thay đổi này là tích cực; tuy nhiên, SSRI có đặc tính kháng khuẩn, vì vậy một số thay đổi có thể không thuận lợi, nhưng chúng ta cần thêm nghiên cứu
3. Một số loài vi khuẩn đường ruột tốt có liên quan đến phản ứng tốt hơn với điều trị SSRI.
Mặc dù vẫn còn nhiều câu hỏi và bí ẩn xoay quanh hệ vi sinh vật đường ruột và mối liên hệ của nó với sức khỏe, nhưng ngày càng rõ ràng rằng một quần thể vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh có lợi cho sức khỏe tổng thể.
Mặc dù cần thêm nhiều nghiên cứu, nhưng việc duy trì sức khỏe đường ruột tốt có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh trầm cảm và tăng cường hiệu quả của thuốc SSRI ở những người sử dụng chúng.
Cuối cùng, đây là một số lời khuyên từ các chuyên gia về cách nuôi dưỡng một hệ vi sinh vật đường ruột khỏe mạnh.
Cách hỗ trợ hệ vi sinh vật đường ruột
“Cách tốt nhất để hỗ trợ hệ vi sinh vật đường ruột của bạn là áp dụng một chế độ ăn uống đa dạng, giàu chất xơ và thực vật,” Kristen Carli, Thạc sĩ, Chuyên gia dinh dưỡng tại WOWMD, giải thích.
Bà chia sẻ với Medical News Today rằng chế độ ăn này nên bao gồm “các loại thực phẩm giàu chất xơ, giúp nuôi dưỡng các vi khuẩn có lợi trong đường ruột. Việc bổ sung nhiều thực phẩm giàu men vi sinh cũng là một ý tưởng hay để thay thế một số vi khuẩn có lợi bị ức chế sự phát triển.”
Lichtman đề xuất áp dụng “một chế độ ăn uống cân bằng, theo phong cách Địa Trung Hải, thiên về thực vật.” Ông cũng khuyến nghị nên duy trì hoạt động thể chất và học cách kiểm soát căng thẳng hiệu quả.
“Những thói quen này hỗ trợ các vi khuẩn có lợi cho đường ruột, giúp chăm sóc sức khỏe tiêu hóa và tinh thần,” ông kết luận.
Tiếp tục chủ đề, Singh đề xuất mọi người “ưu tiên sự đa dạng.” Ông nói thêm rằng “một chế độ ăn giàu chất xơ và thiên về thực vật – bao gồm ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, rau, trái cây, các loại hạt và hạt giống – sẽ khuyến khích hệ vi sinh vật đường ruột đa dạng hơn.”
"Sữa chua, kefir, kim chi, dầu ô liu và các loại quả mọng rất tốt cho việc nuôi dưỡng lợi khuẩn, nhưng có thể không phù hợp với tất cả mọi người. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn cụ thể, bao gồm cả việc sử dụng men vi sinh," ông kết luận.
