Với thành công của nền tảng trí tuệ nhân tạo (AI) DeepSeek của Trung Quốc, những câu chuyện của nhóm phát triển trẻ trong các trường đại học đã nhận được sự quan tâm lớn không chỉ ở Trung Quốc mà còn trên thế giới. Nhiều lời khen cho rằng họ đang đại diện cho thế hệ trẻ tài năng mới tại Trung Quốc.
Phiên bản mới nhất của công ty, DeepSeek-R1, được đánh giá có hiệu suất ngang bằng với phiên bản o1 của OpenAI có trụ sở tại Mỹ. Cân bằng về hiệu suất nhưng DeepSeek chỉ tốn khoảng 5.576 triệu Đô la Mỹ (khoảng 141 tỉ VNĐ) cho chi phí đào tạo AI, trong khi đó nhiều chuyên gia đã ước tính để phát triển OpenAi trong 1 năm, chi phí phải bỏ ra là khoảng 475 triệu Đô la Mỹ (khoảng 12.060 tỉ VNĐ).
Công ty được mô tả là một phòng thí nghiệm AI "giống như trường đại học" và họ không phải chịu bất cứ áp lực nào trong việc thương mại hóa sản phẩm của mình. Do đó, công chúng chuyển sự chú ý sang những nhân tố quan trọng đằng sau DeepSeek, một nhóm gồm khoảng 30 nhà khoa học và nhà phát triển trẻ tuổi, ít người biết đến, thay vì đến từ các công ty công nghệ hàng đầu của Trung Quốc.
Năng lực hơn kinh nghiệm
Ông Lương Văn Phong (Liang Wenfeng) - Người sáng lập và giám đốc điều hành của công ty, nói với giới truyền thông Trung Quốc trong một cuộc phỏng vấn năm 2023 rằng các vai trò kỹ thuật chủ yếu do những người mới tốt nghiệp hoặc đã có 1-2 năm kinh nghiệm đảm nhiệm.
Theo ông Phong, việc lựa chọn tuyển dụng nhân sự ngay từ những năm đầu làm việc sẽ phù hợp để phát triển công ty dài hạn, đồng thời khi tuyển dụng nhân sự non trẻ cũng giúp ông đánh giá chính xác năng lực của họ thay vì nhìn vào con số nhiều năm kinh nghiệm.
"Nếu bạn đang theo đuổi các mục tiêu ngắn hạn, thì việc tìm một người có kinh nghiệm để làm việc hiện tại là điều đúng đắn. Nhưng nếu bạn nhìn xa hơn một chút thì kinh nghiệm không quá quan trọng. Khả năng cơ bản, sự sáng tạo, niềm đam mê,... mới là điều quan trọng hơn. Và nếu ta định hướng phát triển công ty theo quan điểm này thì có nhiều ứng viên phù hợp ở Trung Quốc", ông Phong nói.
"Mặc dù nhiều tài năng AI hàng đầu vẫn đến từ bên ngoài Trung Quốc, tôi tin rằng chúng ta có thể tự đào tạo ra những nhân lực chất lượng cao như vậy. Phần lớn những tài năng hàng đầu bị đánh giá thấp ở Trung Quốc vì có quá ít những cải tiến mang tính chất đột phá ở cấp độ xã hội, điều đó có nghĩa là những nhân tố tiềm năng có thể khó có cơ hội phát triển", ông Phong cho biết thêm.
Lời bình luận của ông Phong đưa ra trong bối cảnh các chuyên gia AI người Trung Quốc được chính phủ kêu gọi quay trở về nước để đóng góp cho quốc gia. Điều này càng gia tăng sự cạnh tranh khốc liệt giữa Mỹ và Trung trong cuộc đua quốc gia đứng đầu về AI.
Nghiên cứu gần đây của Đại học Stanford cho thấy số lượng các nhà khoa học gốc Hoa rời khỏi Mỹ để trở về Trung Quốc đã tăng 75% kể từ khi Sáng kiến Trung Hoa được đưa ra. Thêm vào đó là sự ảnh hưởng bởi chương trình vào năm 2018 của chính quyền Trump nhiệm kì đầu tiên đã điều tra hàng trăm người Trung Quốc và người Mỹ gốc Hoa khiến họ đối mặt với các cáo buộc gián điệp.
Hệ thống đào tạo nhân tài
Những cái tên được nhắc tới thường xuyên trong nhóm kỹ thuật chính của DeepSeek cho thấy ít nhất 7 người được đào tạo tại Đại học Bắc Kinh và 4 người tại Đại học Thanh Hoa - những học viện hàng đầu của quốc gia này về AI cũng như khoa học máy tính và kỹ thuật.
Đại học Bắc Kinh là trường có thứ hạng cao nhất về khoa học máy tính tại Trung Quốc, tăng từ vị trí thứ 16 vào năm 2024 lên vị trí thứ 12 toàn quốc. Ngay sau đó là Đại học Thanh Hoa, theo bảng xếp hạng các trường đại học thế giới theo chuyên ngành năm 2025 của Times Higher Education (THE). Đại học Bắc Kinh và Đại học Thanh Hoa cũng liên tục được xếp hạng là 2 trường đại học hàng đầu tại Trung Quốc.
Theo truyền thông Trung Quốc, phần lớn nhân viên của DeepSeek sinh sau năm 1990, bao gồm cả những người giữ chức vụ trưởng nhóm.
Hiện tại, các trường đại học Trung Quốc đã thành lập các chuyên ngành và trường cao đẳng mới về AI để đáp ứng nhu cầu về nhân tài ngày càng tăng và tầm nhìn của chính phủ nhằm đạt được sự đổi mới tự lực. Tuy nhiên, chất lượng bằng cấp về AI được cung cấp đang không đồng đều, vì chỉ một số ít trường đại học ưu tú mới sở hữu nguồn lực về thiết bị phần cứng, dữ liệu và mô hình phát triển AI.
Nền tảng đại học của các chuyên gia AI
Ông Ryan Allen - Phó giáo sư tại Đại học Soka, Hoa Kỳ và là chuyên gia nghiên cứu bảng xếp hạng các trường đại học Trung Quốc. Gần đây ông đã công bố một nghiên cứu sơ bộ dựa trên dữ liệu thu thập từ các bài báo nghiên cứu, hồ sơ nghiên cứu và các nguồn khác như LinkedIn và GitHub của nhóm cốt lõi DeepSeek để đánh giá xem các báo cáo về nền tảng giáo dục của họ có chính xác hay không.
"Tôi muốn tìm hiểu về nền tảng đại học của họ khi chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của công ty AI này. Thành thật mà nói, tôi đã nghi ngờ về tuyên bố rằng trong số nhân sự cốt lõi không có người nào trở về từ trường đại học nước ngoài, nhưng hóa ra “hầu hết là đúng”. Tất cả những người cốt lõi đóng góp cho sự thành công của DeepSeek-R1 mà tôi có thể tìm thấy đều được đào tạo tại Trung Quốc, từ những ngày còn là sinh viên đại học cho đến khi học sau đại học", ông chia sẻ với University World News.
Ông Allen cho biết thêm: "Nhiều người trong số đó vừa mới tốt nghiệp tại các học viện ưu tú của Trung Quốc. Rất nhiều người trong số họ đã tốt nghiệp trong vài năm trở lại đây, dù là thạc sĩ hay tiến sĩ. Thậm chí một số khác vẫn được liệt kê là đang học sau đại học. Đây là một nhóm rất trẻ, chủ yếu ở độ tuổi giữa 20".
Việc thiếu những người được gọi là "rùa biển" (những người trở về Trung Quốc từ nước ngoài) trong nhóm là điều rất thú vị vì xu hướng trong nhiều năm gần đây là sinh viên Trung Quốc sang Mỹ du học rồi mang về những sáng kiến mới ở cấp quốc gia, ông Allen nói.
DeepSeek có phải là một “đốm sáng” ?
Thành công của DeepSeek dấy lên làn sóng phát hành LLM AI tạo sinh của Trung Quốc bởi các công ty công nghệ lớn của nước này.
“Trong khi mọi người đang chú ý đến DeepSeek, ngay lúc này có rất nhiều công ty khác ở Trung Quốc đang nghiên cứu AI với nhiều bước tiến ấn tượng và công nghệ khác. Đây có thể là một “đốm sáng” và sau một năm DeepSeek sẽ chỉ là một “chú thích” nhưng chắc chắn đây là bàn đạp để các công ty khác trình ra thế giới một sự đột phá ảnh hưởng đến nhiều quốc gia”. Ông Allen cảnh báo về việc mọi người tập trung quá nhiều vào DeepSeek.
Ông Nis Grünberg – Chuyên gia phân tích cấp cao tại Viện nghiên cứu Trung Quốc Mercator (MERICS) ở Berlin,Đức đã nói với University World News rằng DeepSeek là "ví dụ điển hình" về sự tiến bộ của Trung Quốc trong việc phát triển năng lực nhân tài tại nước họ.
"Chúng ta sẽ thấy nhiều hơn thế nữa vì họ đầu tư, họ có những người thông minh, họ có những người được đào tạo ở nước ngoài và tại các trường đại học hàng đầu và giờ đây họ cũng có những người giỏi nhất tại Trung Quốc. Vì vậy, đây sẽ là lời cảnh tỉnh cho chúng ta", ông Nis Grünberg cho biết thêm.
