Cơ hội lớn cho giáo dục từ những đột phá
TS. Phạm Kim Thư, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ và Quản lý Hữu Nghị nhận định: trong nhiều năm, Đảng và Nhà nước luôn xác định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu.
Tuy nhiên, việc cụ thể hóa chủ trương này còn gặp không ít rào cản: nguồn lực phân bổ chưa ổn định, chính sách đãi ngộ nhà giáo chưa đủ mạnh, cơ chế tự chủ còn ràng buộc tài chính, xã hội hóa giáo dục thiếu hành lang pháp lý. Nghị quyết số 71/NQ-TW được ban hành đã giải quyết trực diện những nút thắt này, mở ra cơ chế đồng bộ, đặt giáo dục ở đúng vị thế then chốt - động lực của phát triển quốc gia.
Về chính sách ưu đãi với cơ sở giáo dục, khuyến khích đầu tư phát triển giáo dục, TS. Phạm Kim Thư cho rằng, Nghị quyết số 71/NQ-TW có các điểm đột phá.
Thứ nhất, nguồn lực được đảm bảo mang tính pháp lệnh. Lần đầu tiên, tỷ lệ chi ngân sách cho giáo dục không chỉ dừng ở 20% chung chung, mà được “tách rành mạch” 5% cho đầu tư phát triển và 3% cho giáo dục đại học. Đây là bước tiến rất quan trọng, bởi giáo dục đại học và nghiên cứu chính là nơi sản sinh tri thức, công nghệ - yếu tố quyết định sức cạnh tranh quốc gia.
Thứ hai, Nghị quyết khẳng định cơ sở đại học, giáo dục nghề nghiệp có quyền tự chủ toàn diện, không bị phụ thuộc bởi mức độ tự chủ tài chính. Đây là tư duy quản trị mới, đặt niềm tin vào bản lĩnh và trách nhiệm giải trình của nhà trường.
Thứ ba, ưu đãi mạnh mẽ về đất đai, thuế và tài sản công. Các chính sách miễn giảm, ưu tiên bố trí đất sạch, cho thuê cơ sở công dôi dư, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp đối với trường công và tư thục không vì lợi nhuận là những đột phá tạo nên môi trường đầu tư giáo dục hấp dẫn, công bằng và bền vững.
Thứ tư, đãi ngộ nghề nghiệp nhà giáo. Việc quy định phụ cấp ưu đãi nghề tối thiểu 70% cho giáo viên, 30% cho nhân viên và 100% ở vùng khó khăn khẳng định nhà giáo không còn chỉ là “nghề đặc thù” mà là trụ cột được ưu tiên trong chính sách quốc gia.
Chia sẻ cơ hội những đột phá chính sách này đem lại cho giáo dục, đào tạo, TS. Phạm Kim Thư cho rằng: Nghị quyết số 71/NQ-TW không chỉ thêm nguồn lực, mà còn đổi cách tiếp cận: từ phân bổ theo đầu vào sang đặt hàng, giao nhiệm vụ theo đầu ra; từ cơ chế xin-cho sang trao quyền, gắn trách nhiệm giải trình.
Đây là bước ngoặt để giáo dục Việt Nam tiến tới nâng cao chất lượng toàn diện từ mầm non đến đại học, gắn với hội nhập quốc tế; giữ chân và thu hút nhân tài sư phạm, từng bước giải quyết tình trạng thiếu hụt, mất cân đối đội ngũ; tăng tốc hiện đại hóa cơ sở vật chất thông qua quỹ đất, PPP, tín dụng ưu đãi; định vị lại giáo dục đại học như trụ cột nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, đào tạo nhân lực chất lượng cao.
Với Nghị quyết này, cơ sở giáo dục được hưởng ưu đãi về đất đai, thuế, tín dụng để mở rộng đầu tư hạ tầng; có cơ sở pháp lý để xây dựng quỹ phát triển giáo dục, kết nối doanh nghiệp, cựu sinh viên. Các nhà trường cũng chủ động hơn trong mở ngành, tuyển dụng, hợp tác quốc tế nhờ khung tự chủ toàn diện; đồng thời có thể tận dụng Quỹ học bổng quốc gia để hỗ trợ sinh viên, nâng cao tỷ lệ duy trì và tốt nghiệp.
Tránh tình trạng “Nghị quyết hay, văn bản dưới luật chậm và chồng chéo”
Để Nghị quyết số 71/NQ-TW thực sự đi vào đời sống, TS. Phạm Kim Thư cho rằng, cần nhanh chóng thể chế hóa bằng luật, nghị định, thông tư rõ ràng, tránh tình trạng “nghị quyết hay, văn bản dưới luật chậm và chồng chéo”.
Cùng với đó, ràng buộc trách nhiệm ngân sách ở cả trung ương và địa phương, công khai tỷ lệ 20% - 5% - 3% để xã hội giám sát. Hoàn thiện khung pháp lý cho quỹ phát triển giáo dục, có chính sách khấu trừ thuế cho doanh nghiệp, cá nhân tài trợ. Xây dựng hệ thống kiểm định, đánh giá độc lập để tự chủ gắn liền với minh bạch, chất lượng và trách nhiệm giải trình.
Ở cấp cơ sở, mỗi trường cần chủ động chuẩn bị danh mục dự án, phương án nhân sự, kế hoạch chuyển tiếp phụ cấp, đồng thời xây dựng năng lực quản trị tự chủ để tận dụng triệt để các ưu đãi.
“Có thể nói, Nghị quyết số 71/NQ-TW không chỉ là “một văn bản” mà là tuyên ngôn chính trị mạnh mẽ đặt giáo dục vào đúng vị trí quốc sách hàng đầu, động lực trung tâm của phát triển bền vững và hội nhập quốc tế”, TS. Phạm Kim Thư cho hay.
