Tăng quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong nhà trường để phát triển bền vững

Đổi mới lãnh đạo trường học

Thạc sỹ Hoàng Thị Linh Giang - Học viện Quản lý Giáo dục nhấn mạnh, đồng thời cho rằng, lãnh đạo nhà trường đã trở thành một lĩnh vực ưu tiên trong các chương trình nghị sự chính sách giáo dục quốc tế, đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện kết quả đầu ra của nhà trường bằng cách gây ảnh hưởng đến động cơ và năng lực của giáo viên, cũng như môi trường học tập.

Lãnh đạo trường học hiệu quả là yếu tố cần thiết để nâng cao hiệu quả và công bằng của trường. Do vậy muốn đổi mới giáo dục trường học phổ thông theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa theo Nghị quyết 29 thì cần thiết phải đổi mới lãnh đạo trường học.

Trong khi các nước đang tìm cách thích nghi hệ thống giáo dục của họ với nhu cầu của xã hội đương đại thì kỳ vọng dành cho nhà trường và hiệu trưởng - những người lãnh đạo trường học cũng đang thay đổi.

Nhiều quốc gia đã chuyển hướng sang phân cấp, phân quyền, tăng cường sự tự chủ của nhà trường trong việc ra quyết định và khiến nhà trường tự chịu trách nhiệm với các kết quả đạt được.

Đồng thời, yêu cầu đặt ra vừa phải phát triển năng lực và phẩm chất toàn diện cho người học, vừa phải cung cấp dịch vụ giáo dục tới bộ phận người học đa dạng hơn đang khiến nhiều trường học chịu áp lực phải sử dụng các phương pháp giảng dạy dựa vào thực nghiệm, thực hành.

Những xu thế này đã dẫn tới việc chức năng của lãnh đạo trường học của các nước thuộc OECD hiện nay ngày càng được xác định bởi một tập hợp nhiều vai trò, bao gồm quản lý tài chính, nguồn nhân lực và lãnh đạo việc học tập.

Có nhiều ý kiến lo ngại cho rằng, vai trò của hiệu trưởng được hình thành dựa trên các tiêu chuẩn trước đây hiện không còn phù hợp. Ở nhiều quốc gia, hiệu trưởng phải xử lý khối lượng công việc nặng nề; nhiều người đang đến độ tuổi nghỉ hưu và rất khó để thay thế họ.

Những cá nhân có tiềm năng còn ngần ngại vì vai trò quá lớn, chưa có đủ sự chuẩn bị và chưa được đào tạo, bồi dưỡng, triển vọng nghề nghiệp còn hạn chế và chưa có đủ các nguồn lực hỗ trợ cũng như chính sách khen, thưởng hợp lý.

Những diễn biến này này đã làm cho việc lãnh đạo trường học được ưu tiên trong rất nhiều hệ thống giáo dục trên toàn thế giới. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục cần phải nâng cao chất lượng lãnh đạo nhà trường và làm sao để nó có thể phát triển bền vững.

Bốn đòn bẩy chính sách cơ bản

OECD đã xác định được bốn đòn bẩy chính sách cơ bản, quan trọng mà qua đó có thể cải thiện hoạt động lãnh đạo trường học trong thực tiễn.

Theo thạc sỹ Hoàng Thị Linh Giang, nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những nhà lãnh đạo trường học có thể tạo nên sự khác biệt trong nhà trường và phát triển toàn diện năng lực người học nếu họ được giao quyền tự chủ khi đưa ra những quyết định quan trọng.

Tuy nhiên, quyền tự chủ một mình nó không thể cải thiện được gì trừ khi được hỗ trợ tốt. Ngoài ra, trách nhiệm cốt lõi của lãnh đạo nhà trường cần phải được xác định rõ ràng và phân cách.

Trách nhiệm của người lãnh đạo cần được xác định thông qua hiểu biết về những thực tiễn có khả năng cải thiện việc dạy và học.

Để làm được điều đó, thạc sỹ Hoàng Thị Linh Giang đề xuất: Các nhà hoạch định chính sách giáo dục cần tăng quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm và cung cấp những nguồn lực hỗ trợ thích hợp. Lãnh đạo nhà trường cần thời gian, năng lực và sự hỗ trợ cần thiết để có thể xây dựng, lập kế hoạch các hoạt động cải thiện chất lượng học tập của học sinh.

Mức độ tự chủ cao hơn phải đi đôi với các mô hình mới về phân cấp quyền lãnh đạo, quản lý và những loại hình mới về tự chịu trách nhiệm, bồi dưỡng và phát triển năng lực lãnh đạo trường học.

Ngoài ra, cần xác định lại các trách nhiệm lãnh đạo nhà trường để nâng cao chất lượng học tập của học sinh. Các nhà làm và thi hành chính sách giáo dục cần phải đảm bảo rằng vai trò và trách nhiệm cải thiện kết quả học tập là cốt lõi trong thực tiễn lãnh đạo trường học.

Chìa khóa cho sự lãnh đạo nhà trường

Theo đó, cần xác định bốn lĩnh vực trách nhiệm chủ yếu, là chìa khóa cho sự lãnh đạo nhà trường, bao gồm:

Thứ nhất, hỗ trợ, đánh giá và phát triển năng lực của đội ngũ giáo viên: Những nhà lãnh đạo nhà trường phải có khả năng tương thích chương trình giảng dạy với nhu cầu của địa phương, thúc đẩy tinh thần làm việc nhóm giữa các giáo viên và tham gia vào quá trình giám sát, đánh giá và phát triển chuyên môn giáo viên.

Thứ hai, thiết lập mục tiêu, thẩm định và trách nhiệm giải trình: Những người làm chính sách cần đảm bảo rằng quyền tự quyết của nhà lãnh đạo trường học trong việc xây dựng phương hướng chiến lược và tối ưu hóa khả năng của họ để phát triển kế hoạch và mục tiêu và giám sát tiến độ đạt được của nhà trường, sử dụng dữ liệu để cải tiến thực tiễn lãnh đạo.

Thứ ba, quản lý chiến lược nguồn tài chính và đội ngũ nhân lực: Những người làm chính sách có thể nâng cao kỹ năng quản lý tài chính của đội ngũ lãnh đạo nhà trường thông qua các khóa đào tạo, bồi dưỡng cho lãnh đạo nhà trường, thiết lập vai trò của một người quản lý tài chính trong đội ngũ lãnh đạo, hoặc cung cấp các dịch vụ hỗ trợ tài chính cho trường học. Ngoài ra, hiệu trưởng nên được trao quyền quyết định việc tuyển dụng giáo viên phù hợp với nhu cầu của trường.

Thứ tư, hợp tác, liên kết với các trường khác: Đây là chiều hướng lãnh đạo mới và cần được nhìn nhận như là một vai trò cụ thể của những người lãnh đạo nhà trường.

Điều này sẽ mang lại lợi ích cho hệ thống các nhà trường phổ thông một cách tổng thể hơn là chỉ cho học sinh của một trường đơn lẻ.

Tuy nhiên, để thực hiện được, lãnh đạo nhà trường cần phát triển các kỹ năng cần thiết để tham gia vào những vấn đề vượt ra ngoài biên giới trường học của mình.