Nhân trần được coi là thứ nước uống nổi tiếng thanh nhiệt và mát gan bậc nhất được dân gian hay sử dụng trong những ngày nắng nóng.
Chị Nguyễn Thu Quế (30 tuổi, Mỹ Đình, Hà Nội) cho hay thời gian gần đây thường xuyên bị nổi mụn nhọt thay vì đi khám, chị Quế dùng cách thanh lọc gan bằng nước nhân trần và cam thảo. Sau một thời gian uống 2 loai nước này, chị Quế thường xuyên bị đầy hơi chướng bụng và mệt mỏi.
Theo Phó Chủ tịch Hội Đông y Ba Đình nhân trần vị đắng, mùi thơm, tính bình 2 kinh gan và mật tác dụng thanh nhiệt, khu phong trừ thấp làm ra mồ hôi, dùng chữa các bệnh vàng da, tiểu tiện ra ít, vàng đục. Phụ nữ sau sinh đẻ (nhân trần, ích mẫu), ăn uống tiêu hóa cảm, cảm cúm ho, nhức đầu dùng 10-25g.
“Khả năng thanh nhiệt, giải độc, mát gan của nhân trần được nói tới rất nhiều và rất tốt. Đây là một vị thuốc quý giúp mát gan và tốt cho người có bệnh lý về gan. Loại nước mát này tưởng chừng như vô hại nhưng nếu uống nhiều có thể gây tác hại ngược. Uống nước nhân trần thay nước có thể gây tình trạng chán ăn, khó tiêu do tác dụng tiết mật quá mức gây ra co thắt toàn bộ cơ trơn của đường tiêu hóa”, Lương y Bùi Hồng Minh nói.
Việc lạm dụng dùng nước nhân trần uống thay nước có thể gây hại cho gan đặc biệt là người có bệnh lý về gan. Bởi vì, nước nhân trần có tính hàn sử dụng nhiều và thường xuyên có thể làm sơ cứng gan (gan bị ngâm trong nước lạnh), dùng nước nhân trần là thuốc điều trị cần theo theo đúng chỉ định.
Theo Lương y Bùi Hồng Minh, do nhân trần có tác dụng tăng cường bài tiết mật chống viêm tốt cho các bệnh lý về gan và mật. Tuy nhiên, nếu người không có bệnh lý về gan và mật thì không nên dùng thường xuyên và hàng ngày có thể gây tổn thương, mất cân bằng, làm hại gan thận.
“Nhân trần là vị thuốc có tính lợi tiểu nếu uống thay nước trong những ngày nóng có thể gây ra tình trạng mất nước. Vì vậy, người uống nước quá nhiều có thể rơi vào tình trạng mất nước, mệt mỏi làm việc khó tập trung”, Lương y Bùi Hồng Minh cho hay.
Ai không nên dùng nước nhân trần
Nhân trần là loại nước uống mùa hè lành tính tuy nhiên không phải là loại nước có thể dùng cho tất cả mọi người.
Lương y Bùi Hồng Minh khuyến cáo: “Người đau do thấp nhiệt thì không nên dùng. Trẻ nhỏ dưới 1 tuổi tuyệt đối không dùng nước nhân trần có thể dẫn tới rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy, chán ăn nặng có thể dẫn tới rối loạn tiêu hóa nặng thậm chí hôn mê (ngộ độc). Phụ nữ mang thai tuyệt đối không nên dùng có thể gây sinh non, thai chậm phát triển, lưu thai”.
Nhân trần là một vị thuốc vì vậy uống thường xuyên cần có chỉ định của bác sĩ Đông y. Nếu muốn uống có thể thỉnh thoảng uống như một thức uống giải khát.
Lương y Bùi Hồng Minh khuyên với một số người tự mua nhân trần về dùng uống cần phải lưu ý phân biệt nhân trần với cây bồ bồ bên ngoài rất giống nhau nhưng cây bồ bồ (thấp ngắn hơn và có hoa tím). Cho nên mua loại nhân trần khi khô có màu đen và còn mùi thơm, tránh mua loại lá có màu bạc, không có mùi thơm vì rất có thể người thu hoạch dùng thuốc cỏ cháy để phun cho cây.
