Cách đây 12 năm, ngày 6/10/2006, theo sáng kiến của Hội Nhà văn Việt Nam, lần đầu tiên Hội nghị những người đứng đầu Hội Nhà văn ba nước Việt Nam, Lào, Campuchia đã được tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh, với ý nghĩa rằng kể từ thời điểm đó, văn học sẽ là cầu nối gắn kết văn hóa, tình cảm giữa những nước có chung dòng Mekong. Tại đây, mối quan hệ hợp tác, hữu nghị giữa Hội Nhà văn ba nước được thiết lập và Giải thưởng Văn học sông Mekong được thành lập, tổ chức theo hình thức luân phiên tại mỗi quốc gia. Thời gian tiếp theo, các nước Thái Lan, Myanmar và Trung Quốc lần lượt được kết nạp.
Lễ trao Giải thưởng lần thứ Nhất được tổ chức tháng 10/2017, tại Hà Nội. 15 tác giả của ba quốc gia được trao giải thưởng cho những tác phẩm xuất sắc nhất viết về truyền thống đoàn kết, hữu nghị, sát cánh bênh nhau trong cuộc chiến đấu giải phóng dân tộc, xây dựng đất nước sau chiến tranh, đưa tiểu vùng sông Mekong trở thành khu vực của hòa bình, ổn định, hợp tác, cùng phát triển bền vững và thịnh vượng.
Năm 2018, Lễ trao Giải thưởng Văn học sông Mekong lần thứ 9 được Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức trang trọng ngày 15/6, tại Hà Nội. 12 tác phẩm xuất sắc nhận Giải thưởng Văn học sông Mekong. Tham dự sự kiện quan trọng này có 6 đoàn nhà văn đến từ các quốc gia thuộc tiểu vùng sông Mekong.
Giải thưởng Văn học sông Mekong lần thứ 9 được trao tặng cho 12 tác phẩm, chia đều cho 6 quốc gia. Đó là các tập truyện ngắn, tiểu thuyết, thơ, trường ca phản ánh sinh động quan hệ tốt đẹp, tình cảm quốc tế trong sáng của nhân dân các nước trong khu vực. Mỗi tác phẩm là một đặc sản tâm hồn của tác giả, mang đậm dấu ấn văn hóa của dân tộc mình. Đó là những đóng góp mới làm tăng thêm sự bồi đắp tinh thần của dòng Mekong.
Đoàn nhà văn Việt Nam có 2 tác giả được trao thưởng là nhà văn Lê Văn Vọng với tác phẩm “Nhịp cầu," nhà văn Nguyễn Ngọc Mộc với tác phẩm “Người về từ sông Nậm Nơn."
Nhà thơ Hữu Thỉnh- Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam cho biết, hơn 10 năm qua, từ ba quốc gia ban đầu, đến nay, Giải thưởng đã có sự tham gia của đủ 6 nước thuộc tiểu vùng sông Mekong. Giải thưởng được tổ chức thường niên, số tác phẩm gửi đến tham dự ngày càng nhiều. Qua 9 lần tổ chức đã có hơn 100 tác phẩm được trao thưởng. Đó là một kho tư liệu phong phú, sống động về cuộc sống, khát vọng của biết bao người quần tụ tại tiểu vùng sông Mekong.
Giải thưởng Văn học sông Mekong góp phần bồi đắp, làm giàu thêm sự giao hảo, thân thiện của những người láng giềng có chung một nguồn nước. Giải đề cao giá trị của các nền văn hóa, làm cho các nền văn hóa xích lại gần nhau. Việc khởi xướng, duy trì giải thưởng là sự kiện chưa từng có trong lịch sử văn hóa của khu vực, chứng tỏ văn học không bị chậm trễ trước kinh tế, ngoại giao, thông tin và du lịch.
Cùng với thời gian, Giải thưởng Văn học sông Mekong đã trở thành biểu tượng đẹp đẽ về sự đoàn kết, hợp tác giữa các nhà văn trong khu vực, về mục đích phát triển bền vững và vì người dân quần tụ tại tiểu vùng sông Mekong.
