Dưới triều đại nhà Lý, trải qua 9 đời vua với 216 năm trị vì (1009 - 1225), Đại Việt đã phát triển cường thịnh, đạt nhiều thành tựu, đặc biệt là sự phát triển đỉnh cao của Phật giáo với tư cách quốc giáo. Những vị vua triều Lý đều là những Phật tử, thiền sư, cùng với các vị quốc sư, thiền sư khác đã có nhiều đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng, chấn hưng đất nước.
Ở thời kỳ này, đạo Phật ăn sâu vào đời sống tinh thần của người dân, ngôi chùa không chỉ là nơi sinh hoạt tâm linh mà còn là nơi hội tụ tinh hoa tư tưởng, tinh thần, cốt cách văn hóa dân tộc Đại Việt.
Sau nhà Lý, Phật giáo vẫn vững mạnh trong thời kỳ nhà Trần. Các vị vua nhà Trần đã tiếp thu những di sản Phật giáo nhà Lý để lại, để xây dựng văn minh của triều đại mình. Phật giáo nhờ đó đã phát triển vươn cao thêm, nâng cao vị thế Phật giáo gắn liền với dân tộc.
Sang thời nhà Lê, Nho giáo phát triển và được triều đình vận dụng trong quản lý xã hội, thống nhất đất nước. Từ thời Lê Thánh Tông, các triều đại phong kiến Việt Nam thúc đẩy Nho giáo, Phật giáo bị lùi lại một bước.
Trải qua biết bao thăng trầm, bước sang thế kỷ 20, Phật giáo tiếp tục phát huy tinh thần nhập thế, hòa mình vào lịch sử dân tộc và có nhiều đóng góp quý báu.
Đến nay, Phật giáo Việt Nam vẫn tiếp tục có nhiều đóng góp cho sự phát triển của đất nước và khối đại đoàn kết toàn dân. Phật tử mỗi ngày một đông, tăng sư được đào tạo bài bản, nâng cao trí tuệ, xứng đáng với tinh thần Bát nhã nhà Phật.
Tuy nhiên, Phật giáo Việt Nam cũng đứng trước những thách thức lớn của quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế với sự xâm lấn của nhiều luồng tư tưởng lệch lạc. Vì thế, vấn đề phát huy giá trị tư tưởng, văn hóa tốt đẹp của Phật giáo trong đời sống đương đại là một vấn đề cần được quan tâm nghiên cứu đầy đủ, toàn diện và sâu sắc.
Nhằm đánh giá những đóng góp của Phật giáo đối với sự phát triển của dân tộc từ thời nhà Lý, hướng tới phát huy giá trị tinh thần quý báu của Phật giáo trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước hiện nay, xây đắp thêm mạch nguồn nuôi dưỡng tâm hồn người Việt hướng đến chân - thiện - mỹ, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản cuốn sách “Phật giáo với dân tộc: Từ thời nhà Lý đến nay”.
Cuốn sách phác họa bức tranh toàn cảnh về bối cảnh chính trị, văn hóa, xã hội thời Lý, trong đó tinh thần đạo Phật không tách khỏi tinh thần dân tộc. Đồng thời cho thấy di sản vật Phật giáo nhà Lý để lại cũng chính là tài nguyên vô giá để Phật giáo hôm nay có thêm nhiều đóng góp cho sự phát triển của đạo và đời.
