Đặc biệt, đối với học sinh, biểu hiện bệnh dễ nhầm với các bệnh khác nên các phụ huynh cần hiểu đúng về bệnh để các em được thăm khám hoặc điều trị kịp thời, tránh nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng.

Kiểm soát bệnh sớm

Nhiều người hiện nay có tâm lý chủ quan cho rằng, bệnh hiếm xảy ra với trẻ nhỏ nên giai đoạn khởi phát bệnh thường dễ nhầm với các bệnh lý khác. Ở Việt Nam, theo nghiên cứu của Trung tâm Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng, Bệnh viện Bạch Mai, nơi chủ yếu tiếp nhận điều trị bệnh nhân lupus ban đỏ hệ thống ở các tỉnh phía Bắc, bệnh nhân mắc bệnh này vào điều trị tại trung tâm luôn chiếm số lượng đông nhất. Có khoảng 400 - 500 người mỗi năm, chiếm hơn 1/3 tổng số bệnh nhân điều trị nội trú.

Mới đây, học sinh lớp 11 ở quận Hoàng Mai cũng phải nhập viện để điều trị lupus ban đỏ tại Bệnh viện Bạch Mai. Chị Nguyễn Thị Hiền - phụ huynh học sinh - chia sẻ, cháu vẫn học tập và sinh hoạt bình thường. Sau đó thấy nổi ban ở trên mặt, vùng má và mũi.

Được bác sĩ chuẩn đoán lupus ban đỏ, gia đình rất lo lắng vì không rõ nguyên nhân từ đâu. Thời gian sau, cháu bệnh ngày càng nặng và phải nhập viện điều trị vì trí nhớ giảm sút, có phần rối loạn.

Bác sĩ Nguyễn Thùy Trang (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, lupus ban đỏ được chia thành 2 thể chính là lupus ban đỏ dạng đĩa và lupus ban đỏ hệ thống. Lupus ban đỏ hệ thống là một bệnh thường gặp hơn cả trong các bệnh lý tự miễn.

Nguyên nhân của bệnh lupus nói riêng và các bệnh lý tự miễn nói chung là do cơ thể có những sai lệch về đáp ứng miễn dịch. Từ đó, dẫn đến hệ miễn dịch chống lại chính những cơ quan trong cơ thể. Hiện, chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn bệnh lupus ban đỏ nhưng có thể kiểm soát được nếu điều trị đúng cách ngay từ đầu.

Trong cơ thể, vai trò của hệ miễn dịch là tạo hàng rào phòng thủ, giúp chống lại sự xâm nhập của các tác nhân lạ (vi khuẩn, virus...). Tuy nhiên, trong cơ thể bệnh nhân mắc lupus ban đỏ hệ thống cũng như các bệnh lý có cơ chế tự miễn khác, hệ thống miễn dịch hoàn toàn mất đi khả năng phân biệt. Từ đó, tưởng nhầm chính mô của cơ thể cũng là vật lạ nên phản ứng tạo ra kháng thể chống lại các tế bào của hầu hết cơ quan.

Cho đến nay, nguyên nhân gây bệnh vẫn chưa được chứng minh rõ ràng. Tuy nhiên, có một số giả thiết phân tích một số yếu tố có vai trò nổi bật hơn hẳn. Đó là do di truyền. Người có tiền sử gia đình anh chị em ruột bị mắc lupus ban đỏ hệ thống thì sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 20 lần so với người bình thường.

Trung tâm Dị ứng, Bệnh viện Bạch Mai đã ghi nhận các trường hợp lupus gia đình như mẹ và con cùng mắc bệnh, chị gái và em gái cùng mắc bệnh. Trong đó, có trường hợp cá biệt là chị gái và em trai cùng mắc bệnh.

Ngoài ra, vai trò của yếu tố kháng nguyên bạch cầu người trong cơ chế sinh bệnh lupus đã được nghiên cứu và chứng minh từ hơn 30 năm trước. Như vậy, yếu tố di truyền ở đây là di truyền các đoạn gen chứ không phải di truyền bệnh.

Điều đó có nghĩa là không phải hễ bố mẹ bị bệnh thì các con của họ đều bị bệnh. Nguyên nhân nữa là do môi trường, các tác nhân nhiễm khuẩn, tiếp xúc với các loại hóa chất, ánh nắng Mặt trời. Hoặc nguyên nhân do nội tiết. Bệnh gặp chủ yếu ở giới nữ trong độ tuổi sinh sản...

Lupus ban đỏ có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm trên phổi. Ảnh minh họa

Có thể bị nhầm lẫn

Theo bác sĩ Trang, do là một bệnh hệ thống, lupus có biểu hiện hầu hết các cơ quan. Đồng thời, các triệu chứng của lupus ban đỏ hệ thống có thể xuất hiện đột ngột hoặc từ từ sau nhiều tháng, nhiều năm và cũng dễ nhầm lẫn với một số biểu hiện bệnh khác.

Da là triệu chứng thường dễ nhận thấy nhất. Có đến 3/4 số bệnh nhân tự thấy các ban đỏ nổi bất thường trên da. Trong đó, hồng ban có dạng hình cánh bướm ở mặt là một dấu hiệu rất đặc trưng của lupus. Ngoài ra, thương tổn trên da còn gặp ở những vùng hở khác như cổ, bàn tay...

Các tổn thương này nhạy cảm với ánh nắng. Tổn thương da do lupus còn có dạng các bọng nước, dát xuất huyết (do hồng cầu thoát ra ngoài mạch máu). Niêm mạc trong miệng, vùng hầu họng dễ lở loét nhưng không đau, tóc vàng, dễ gãy và rụng nhiều.

Đối với lứa tuổi học sinh, khi bệnh biểu hiện lên da, trẻ sẽ có những tự ti mặc cảm về ngoại hình. Điều này có thể ảnh hưởng đến tâm lý, thần kinh và việc học tập cũng như giao tiếp của trẻ. Ngoài ra, bệnh nhân có thể biểu hiện đau ngực, khó thở giống viêm cơ tim, màng tim.

Đôi khi bệnh đã diễn tiến nặng, gây suy tim. Bên cạnh đó, triệu chứng của viêm phổi, viêm màng phổi cũng hay gặp và có thể suy hô hấp. Viêm khớp cũng là một biểu hiện rất hay gặp, làm cho bệnh nhân khó vận động và đi lại.

Bác sĩ Trang cũng thông tin, đa số người bệnh lupus đều thiếu máu từ mức độ nhẹ đến nặng với biểu hiện da xanh, niêm nhạt, môi tái, hạn chế khả năng gắng sức. Xét nghiệm huyết đồ thấy có thể giảm cả ba dòng tế bào máu là hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu.

Viêm thận do lupus là một chẩn đoán thường gặp trong nhóm bệnh lý viêm thận tự miễn. Người bệnh đến khám có thể do tiểu đục, tiểu máu, phù toàn thân, tăng huyết áp. Xét nghiệm nước tiểu thấy bất thường và đôi khi có thể cần xác chẩn bằng sinh thiết thận.

Một số bệnh nhân có biểu hiện rối loạn phương hướng, giảm tri giác, mất trí nhớ. Đôi khi có đau đầu dữ dội hay co giật toàn thân. Các triệu chứng tâm thần kinh có thể nặng thêm trong trường hợp dùng corticoid liều cao và kéo dài.

Ngoài ra, thực tế trên lâm sàng, phần lớn các bệnh nhân đến khám vì các biểu hiện không đặc hiệu như sút cân, mệt mỏi, chán ăn, sốt nhẹ âm ỉ, rụng tóc, viêm loét miệng kéo dài, đau các khớp nhỏ. Thậm chí nhiều trường hợp chỉ vì bị đau mỏi cơ, rối loạn kinh nguyệt.

Các triệu chứng của lupus thường diễn biến thành những đợt cấp tính, xen kẽ giữa những thời gian lui bệnh. Trong giai đoạn đầu của bệnh, các triệu chứng thường mơ hồ giống với nhiều bệnh lý khác cho nên kể từ lúc có những triệu chứng đầu tiên cho đến khi xác chẩn được bệnh thì có thể đã chậm trễ vài năm.

Bệnh lupus ban đỏ diễn biến phức tạp, tiến triển thành từng đợt. Đợt sau nặng hơn đợt trước và gây tổn thương gần như toàn bộ các cơ quan trong cơ thể như thận, hệ tạo máu, tim mạch, thần kinh, tiêu hóa, hô hấp... Trong trường hợp nặng, bệnh có thể đe dọa tính mạng bệnh nhân.

Điều trị thường xuyên

Lupus ban đỏ dạng đĩa với triệu chứng ban đỏ hình cánh bướm trên da mặt. Ảnh minh họa.

Theo bác sĩ Tạ Hồng Nhung (Bệnh viện Việt Đức, Hà Nội), nếu bệnh không được điều trị kiểm soát, lupus ban đỏ có thể gây ra những tổn thương nặng nề ở hầu hết các cơ quan nội tạng theo các hệ cơ quan, tương xứng với các triệu chứng biểu hiện.

Cụ thể là đối với tim, bệnh lupus ban đỏ hệ thống có thể gây viêm cơ tim, tràn dịch màng tim. Tình trạng kéo dài có thể gây suy tim mạn. Ngược lại, một số trường hợp diễn tiến tối cấp, viêm cơ tim cấp, gây suy tim cấp, người bệnh đột ngột tử vong do trụy mạch. Bệnh nhân cũng có thể khó thở, suy hô hấp cấp do tràn dịch màng phổi, viêm phổi. Tổn thương lupus cũng gây phá hủy cầu thận bằng các phản ứng viêm cầu thận, tiến triển đến suy thận. Bệnh nhân cũng có thể bị co giật, rối loạn tâm thần.

Bất kỳ bộ phận nào của đường tiêu hóa đều có thể liên quan đến lupus. Các biểu hiện đường tiêu hóa bao gồm rối loạn chức năng thực quản, viêm mạch mạc treo ruột, viêm ruột lupus… Lupus ban đỏ hệ thống có thể gây thiếu máu, xuất huyết. Thiếu máu diễn tiến kéo dài cũng gây ảnh hưởng hoạt động các hệ cơ quan. Đồng thời, tình trạng xuất huyết lại làm nặng thêm vấn đề thiếu máu và nguy hiểm đến tính mạng nếu gây xuất huyết não, chèn ép não.

Hơn nữa, bệnh nhân cũng có thể gặp các biến chứng do điều trị thuốc ức chế miễn dịch. Hệ thống miễn dịch không còn đảm bảo chức năng vốn dĩ của nó, cơ thể dễ mắc các tác nhân lây nhiễm mà không thể chống cự lại được. Tình trạng nhiễm trùng diễn tiến nhanh, dẫn đến nhiễm khuẩn huyết, bệnh nhân dễ rơi vào sốc và tử vong.

Người bị mắc bệnh lupus ban đỏ hệ thống cần có một cuộc sống lành mạnh, năng vận động, ít sang chấn tâm lý. Ngoài ra, tia tử ngoại trong ánh nắng Mặt trời thường khởi phát hoặc làm nặng các đợt cấp của bệnh nên cần được tránh tiếp xúc tối đa. Việc ngừng đột ngột các thuốc, đặc biệt corticosteroid cũng là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến các đợt cấp của bệnh và do đó cũng cần được tránh.

Bác sĩ Nhung khuyến cáo, lupus ban đỏ hệ thống là một căn bệnh mãn tính nên người bệnh cần phải tuân thủ điều trị thường xuyên. Nếu như bệnh nhân bỏ thuốc, các ảnh hưởng của cơ quan nội tạng sẽ phát triển âm thầm trong cơ thể. Và khi bệnh nhân quay trở lại thì các tổn thương đã quá nặng và có thể sẽ không điều trị được nữa.