Xoay quanh câu chuyện “cung – cầu” lao động, phóng viên Báo Giáo dục và Thời đại đã có cuộc trao đổi với TS Trần Đình Lý - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm TPHCM (NLU) - Phó Chủ tịch Hội Marketing Việt Nam.
- Thưa ông, trước phản hồi của một số doanh nghiệp về việc sinh viên hiện nay dù nắm vững lý thuyết nhưng còn khoảng cách nhất định về năng lực công nghệ, nhà trường nhìn nhận vấn đề này ra sao?
- Trước hết, tôi cho rằng phản ánh của doanh nghiệp là góc nhìn rất đáng trân trọng và là tín hiệu tích cực cho giáo dục đại học. Khi thị trường đặt yêu cầu rõ, nhà trường càng có động lực để cải thiện.
Tuy nhiên, chúng ta cũng cần nhìn nhận khách quan: phần lớn sinh viên hiện nay đã tiếp cận công nghệ nhanh hơn trước rất nhiều. Một số hạn chế vẫn còn, nhưng đó chỉ là những hiện tượng cục bộ, không nên phóng đại thành “mặt bằng chung”. Truyền thông nên phản ánh đúng bản chất để tránh tình trạng “một vài trường hợp nhỏ nhưng bị đẩy lên quá xa”.
Về phía NLU, chúng tôi không chờ đợi thị trường nhắc nhở, mà chủ động chuyển đổi chương trình theo hướng thực chiến – công nghệ hóa. Chúng tôi tăng mạnh các học phần AI ứng dụng, IoT, dữ liệu nông nghiệp, tự động hóa, GIS, blockchain truy xuất nguồn gốc. Bên cạnh đó là mô hình studio – lab – field giúp sinh viên vừa học, vừa làm, vừa thử nghiệm ngoài thực địa.
Đặc biệt, doanh nghiệp được mời tham gia vào quá trình đánh giá năng lực. Thực tế, nhiều sinh viên từ năm hai đã có sản phẩm, mô hình công nghệ hoặc dự án khởi nghiệp. Điều quan trọng là tất cả các bên – nhà trường, doanh nghiệp và chính sinh viên – đang cùng nỗ lực, và hiệu quả đang cải thiện rõ rệt.
- Nông nghiệp 4.0 hiện nay là một chuỗi giá trị bao gồm cả logistics, thương mại điện tử, du lịch… Vậy chương trình đào tạo đang chuyển dịch thế nào để tránh tình trạng thiên lệch về kỹ thuật thuần túy, thưa ông?
- Không thể phủ nhận rằng nông nghiệp ngày nay là đa ngành – đa công nghệ – đa dịch vụ. Điều này đòi hỏi chương trình đào tạo phải mở rộng hơn phạm vi kỹ thuật truyền thống.
Tuy nhiên, cần nhìn nhận tích cực rằng các trường, trong đó có NLU, đã đi khá nhanh trong việc tích hợp các lĩnh vực như: logistics nông sản, quản trị chuỗi cung ứng lạnh; thương mại điện tử và marketing số cho nông sản; du lịch nông nghiệp, kinh tế trải nghiệm. Ngoài ra, các môn về tư duy thiết kế, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp đã trở thành bắt buộc.
Chúng tôi không cho rằng chương trình đang “quá hẹp”, mà đúng hơn là đang trong quá trình mở rộng có kiểm soát – vừa dựa trên nhu cầu thị trường, vừa tránh ôm đồm dẫn đến loãng. Quan trọng nhất, cả nhà trường lẫn doanh nghiệp đều ý thức rất rõ yêu cầu liên ngành, và đang cùng nhau hoàn thiện từng bước.
- Mô hình “đào tạo theo đặt hàng” được kỳ vọng nhiều nhưng triển khai thực tế vẫn còn những điểm nghẽn. Theo ông, đâu là giải pháp để cái bắt tay giữa nhà trường và doanh nghiệp đi vào thực chất?
- Thực tế, cả doanh nghiệp và trường đều có những khó khăn riêng và đều đang cố gắng tháo gỡ. Doanh nghiệp đôi khi cần nhân lực “ngay lập tức”, nên chưa mạnh dạn đầu tư dài hơi vào đào tạo. Nhà trường thì phải đảm bảo tính ổn định của chương trình, nên không thể điều chỉnh quá thường xuyên.
Điều tích cực là nhận thức hai bên đã thay đổi. Chúng tôi không còn xem liên kết là “trách nhiệm”, mà là cơ hội cùng phát triển. Nút thắt đang dần được mở bằng hành động thực chất từ hai phía, thay vì chỉ dừng lại ở khẩu hiệu.
Cụ thể, NLU đã triển khai đồng xây dựng chuẩn đầu ra với doanh nghiệp; tăng thời lượng học kỳ doanh nghiệp và xây dựng “bản đồ kỹ năng” cập nhật định kỳ. Quan trọng hơn là đưa doanh nghiệp vào giảng dạy và hướng dẫn đồ án trực tiếp cho sinh viên.
- Chương trình đưa sinh viên thực tập quốc tế là một hướng đi đột phá. Tuy nhiên, nhà trường có chiến lược gì để nguồn nhân lực này quay trở lại đóng góp cho nông nghiệp trong nước, tránh “chảy máu chất xám”?
- Đi thực tập quốc tế là cơ hội rất lớn, và chúng ta nên nhìn nhận tích cực. Những người đi xa đều mang theo niềm tự hào và mong muốn quay về cống hiến khi có điều kiện phù hợp. Thách thức “chảy máu chất xám” chưa hẳn do người trẻ không muốn về, mà do chúng ta chưa tạo đủ đất lành để họ phát huy.
Vì vậy, chiến lược của NLU tập trung vào việc kết nối du học sinh thực nghề với doanh nghiệp, viện nghiên cứu trong nước ngay khi họ trở về. Chúng tôi xây dựng hệ sinh thái AgriTech – đổi mới sáng tạo – khởi nghiệp để tri thức mới có nơi ứng dụng ngay. Bên cạnh đó là chính sách học bổng và hỗ trợ nghiên cứu “quay vòng” cho người trở về.
Đặc biệt, nhà trường yêu cầu mỗi sinh viên đi thực tập quốc tế có đề án chuyển giao công nghệ hoặc giải pháp gắn với doanh nghiệp, địa phương cụ thể. Chúng tôi tin rằng khi môi trường đủ rộng mở, người tài sẽ tự tìm đường trở về và lan tỏa giá trị.
- Để thu hút được nguồn đầu vào chất lượng cao, theo ông, công tác truyền thông cần làm gì để thay đổi định kiến cũ và định vị lại hình ảnh người làm nông nghiệp trong bối cảnh mới?
- Đúng là một số học sinh vẫn giữ định kiến cũ, nhưng cũng phải nhìn nhận công bằng rằng ngày càng nhiều bạn trẻ chọn nông nghiệp vì yêu công nghệ, thích sáng tạo và muốn tạo tác động xã hội. Nhìn vào các tập đoàn đầu tư lớn và gặt hái thành tựu, chúng tôi rất tin tưởng vào tiềm năng tương lai của lĩnh vực này – trụ đỡ của nền kinh tế đất nước.
Với truyền thông, điều quan trọng nhất là khách quan và đúng bản chất. Chiến lược của NLU là truyền thông dựa trên trải nghiệm thực tế. Thay vì hình ảnh “chân lấm tay bùn”, học sinh được trải nghiệm drone, robot, AI, phòng lab, mô phỏng dữ liệu… để thấy nông nghiệp rất hiện đại.
Chúng tôi đang định vị lại hình ảnh nghề nghiệp: “Người làm nông nghiệp ngày nay là chuyên gia công nghệ, chuyên gia chuỗi giá trị”. Chúng tôi nói bằng thành tựu thật: sinh viên có dự án công nghệ, startup, sản phẩm được doanh nghiệp đặt hàng…
Đồng thời, NLU kết nối mạnh mẽ với trường phổ thông, đưa STEM – nông nghiệp số vào hoạt động hướng nghiệp giúp học sinh “thấy – chạm – hiểu – thích”. Khi truyền thông đúng bản chất, đúng giá trị thật thì ngành nông nghiệp tự khắc có sức hút tự nhiên.
Tôi tin rằng nỗ lực của tất cả các bên – nhà trường, doanh nghiệp, người học, cơ quan quản lý, và cả truyền thông đang tạo nên hệ sinh thái đổi mới mạnh mẽ cho nông nghiệp 4.0.
- Trân trọng cảm ơn ông!
