Matthew Rouse - một nhà tâm lý học lâm sàng tại Viện Tâm trí Trẻ em (Mỹ) cho biết, đôi khi tình trạng nói dối ở trẻ diễn ra đột ngột.
“Đó là một điều mới mẻ khi trước đây trẻ khá trung thực và sau đó đột nhiên nói dối về rất nhiều thứ”, chuyên gia chia sẻ.
Hiển nhiên là tình trạng này liên quan đến cha mẹ. Song, nếu có thể hiểu tại sao trẻ nói dối và biết cách giải quyết vấn đề, cha mẹ có thể khiến sự thật sáng tỏ.
Lý do trẻ nói dối
- Tò mò
Hầu hết, các phụ huynh đều cho rằng, trẻ nói dối để đạt được điều chúng muốn, né tránh hậu quả hoặc thoát khỏi điều con không muốn làm. Đây là những động lực phổ biến cho hành vi nói dối. Tuy nhiên, cũng có một số lý do ít rõ ràng hơn khiến trẻ có thể không nói sự thật, hoặc toàn bộ sự thật.
Tiến sĩ Rouse cho biết, một lý do phổ biến khiến trẻ em nói dối là vì chúng đã khám phá ra hành vi mới lạ này và đang thử thực hiện điều đó. Khi đó, trẻ hành động để xem điều gì sẽ xảy ra.
- Nâng cao lòng tự trọng để được chấp thuận
Một số trẻ thiếu tự tin có thể nói những lời dối trá “hoành tráng”. Nhờ đó, trẻ có thể khiến bản thân có vẻ ấn tượng hơn, đặc biệt hơn hoặc có tài năng. Hành động này cũng giúp lòng tự tôn của trẻ cao hơn. Nói dối sẽ khiến trẻ đẹp hơn trong mắt người khác.
Tiến sĩ Rouse chia sẻ về việc từng điều trị cho một học sinh lớp 8 - người đã phóng đại mọi chuyện khoảng 80% thời gian: “Ví dụ, cậu bé sẽ nói rằng đã đi dự tiệc và mọi người bắt đầu hô vang khi cậu bước vào cửa”.
- Muốn được chú ý hoặc ngược lại
Tiến sĩ Rouse lưu ý, những đứa trẻ bị lo âu hoặc trầm cảm có thể nói dối về các triệu chứng của chúng để khiến bản thân được chú ý. Hoặc, trẻ nói dối để giảm các vấn đề của mình. Ví dụ, trẻ sẽ nói nói: “Không, không, tối qua con ngủ ngon” vì không muốn mọi người lo lắng.
- Nói trước khi nghĩ
Trong khi đó, Tiến sĩ Carol Brady - nhà tâm lý học lâm sàng cho biết, trẻ có thể nói dối vì bốc đồng.
“Một trong những đặc điểm nổi bật của kiểu rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) bốc đồng là nói trước khi nghĩ. Rất nhiều lần trẻ sẽ mắc phải vấn đề nói dối này”, chuyên gia nhận định.
Đôi khi, trẻ em thực sự có thể tin rằng, chúng đã làm điều gì đó và nói những lời nghe có vẻ như dối trá. Bởi, sự thật là trẻ có thể nói dối vì quên. Ví dụ, trẻ nói đã làm bài tập về nhà, trong khi sự thực không phải vậy. Thực tế, nhiều khả năng là một số trẻ nghĩ rằng mình đã làm bài. Trong trường hợp này, Tiến sĩ Brady khuyến cáo, cha mẹ cần giúp trẻ nhớ bằng cách sử dụng danh sách, giới hạn thời gian và tổ chức công việc.
Cha mẹ nên làm gì khi con nói dối?
Cả Tiến sĩ Rouse và Tiến sĩ Brady đều cho rằng, điều quan trọng đầu tiên là phải nghĩ về chức năng của lời nói dối. Tiến sĩ Rouse cho biết:
“Khi tôi đánh giá, sẽ có những câu hỏi trên các mẫu đơn để cha mẹ có thể kiểm tra xem trẻ nói dối không. Đó là thứ mà tôi có thể dành 20 phút để nghiên cứu. Những kiểu nói dối, hoàn cảnh của chúng là gì?”.
Theo chuyên gia này, các phương pháp điều trị hành vi phụ thuộc vào chức năng của lời nói dối và mức độ nghiêm trọng của vấn đề.
Trẻ có thể nói dối để cảm thấy tự tin hơn. Ảnh minh họa.
Nói dối cấp độ 1
Với trường hợp trẻ nói dối nhằm gây sự chú ý, Tiến sĩ Rouse cho biết, nhìn chung, tốt nhất là cha mẹ nên bỏ qua. Phụ huynh không nên nói một cách gay gắt như: “Đó là một lời nói dối. Mẹ biết điều đó không xảy ra với con”.
Chuyên gia này gợi ý một cách tiếp cận nhẹ nhàng. Đồng thời, cha mẹ không nhất thiết phải yêu cầu con nhận hậu quả. Song, cần để trẻ biết không nên cố gắng thu hút nhiều sự chú ý nhờ nói dối.
“Đối với những loại lời nói dối cấp thấp không thực sự làm tổn thương bất kỳ ai nhưng không phải là hành vi tốt, hãy bỏ qua và chuyển hướng đến điều gì đó mà bạn biết là thực tế hơn”, chuyên gia nhận định.
Nói dối cấp độ 2
Tiến sĩ Rouse nói, nếu hành động bỏ qua không hiệu quả, cha mẹ có thể minh bạch hơn về vấn đề này bằng cách khiển trách nhẹ.
“Tôi đã gặp phải những tình huống khi đó là một kiểu nói dối viển vông. Nếu đứa trẻ đang kể một trong những câu chuyện như vậy, cha mẹ sẽ nhẹ nhàng nói: Ồ, câu chuyện này nghe có vẻ như quá cao siêu. Tại sao con không thử lại và kể cho mẹ nghe điều gì đã thực sự xảy ra?”, Tiến sĩ Rouse gợi ý.
Đây là cách giúp phụ huynh chỉ ra hành vi nói dối ở trẻ. Đồng thời, khuyến khích trẻ thử lại.
Nói dối cấp độ 3
Trong tình huống nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như những đứa trẻ nói dối về việc chúng đã ở đâu hoặc đã làm bài tập về nhà hay chưa, cha mẹ có thể nghĩ đến hậu quả. Trẻ em nên hiểu rằng, con sẽ nhận hậu quả khi nói dối như vậy.
Tiến sĩ Rouse khuyến cáo, hình phạt dành cho trẻ không nên diễn ra trong thời gian dài và cũng không nghiêm trọng. Như vậy, trẻ sẽ có cơ hội thay đổi để đưa ra các hành vi tốt hơn. Phụ huynh có thể thu điện thoại của con trong một giờ, hoặc yêu cầu trẻ làm một việc vặt nào đó.
Ngoài ra, hậu quả trẻ nhận sẽ tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của lời nói dối. Nếu trẻ nói rằng, không có bài tập về nhà cả tuần, nhưng sự thật không phải vậy, con sẽ phải nhận hậu quả. Cha mẹ có thể yêu cầu trẻ làm bù tất cả bài tập. Nếu trẻ đánh bạn và nói dối về điều đó, cha mẹ hãy yêu cầu con viết thư xin lỗi.
