Người lớn có thể học ngoại ngữ không?

Quan điểm xưa nay cho rằng học ngôn ngữ khi còn nhỏ sẽ thành công hơn khi trưởng thành. Tuy nhiên, người trưởng thành có nhiều lợi thế khi học ngoại ngữ và đạt được nhiều lợi ích.

Lý do học ngoại ngữ

Từ lâu, chúng ta tin rằng việc học các kỹ năng mới càng sớm thì càng dễ dàng tiếp thu và thành công. Do đó, tuổi tác được cho là đóng vai trò rất lớn trong việc học ngoại ngữ và mọi người được khuyến khích học ngoại ngữ từ khi còn nhỏ. Tuy nhiên, cộng đồng khoa học vẫn tranh luận gay gắt về quan điểm trên.

Một nghiên cứu cho thấy, là cơ quan phức tạp có khả năng tiến hoá liên tục, bộ não của con người có tiềm năng học hỏi cao hơn sau tuổi dậy thì. Như vậy, người lớn và trẻ em tiếp thu, học hỏi kiến thức theo những cách khác nhau và kết quả không ảnh hưởng bởi tuổi tác.

Là người nói 4 ngôn ngữ, GS Lourdes Ortega - chuyên gia ngôn ngữ học tại Đại học Georgetown, Mỹ, cho biết: “Nghiên cứu cho thấy người lớn học tốt hơn trong mọi lĩnh vực vì chúng ta có khả năng tự điều chỉnh và động lực muốn học những điều mới mẻ. Người lớn trên thế giới có mức độ thành thạo, trôi chảy, năng lực ngoại ngữ khác nhau và không có giới hạn nào cho điều đó”.

GS Ortega cho rằng có nhiều nguyên nhân khiến mọi người muốn học và học giỏi ngoại ngữ như mong muốn hòa nhập, mong muốn tìm hiểu văn hóa... Hơn nữa, nếu không có cơ hội tiếp xúc với ngôn ngữ thì việc học không thể diễn ra, dù sớm hay muộn. Do đó, tuổi tác không thể quyết định thành công của người học ngoại ngữ mà mục đích học có thể sẽ nắm giữ điều này.

Dẫn chứng từ số liệu của Cục Điều tra Dân số Mỹ, khoảng 20% dân số nước này nói một ngôn ngữ khác ngoài tiếng Anh, trong khi 59% người châu Âu có thể nói ít nhất một ngoại ngữ. Kết quả trên cho thấy mức độ coi trọng ngôn ngữ khác nhau giữa các khu vực và nó ảnh hưởng đến hiệu quả học ngoại ngữ.

Còn theo Viện Dịch vụ Đối ngoại (FSI, Mỹ), các yếu tố như khả năng bẩm sinh, kinh nghiệm học ngôn ngữ và tính nhất quán trong quá trình học là những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình học ngôn ngữ, thay vì tuổi tác.

Nghiên cứu của FSI cho thấy những người Anh bản xứ có thể học tiếng Tây Ban Nha, tiếng Pháp tương đối nhanh, trong khoảng 24 - 30 tuần vì họ thấy những ngôn ngữ này tương tự ngôn ngữ mẹ đẻ.

Ngược lại, những ngôn ngữ có sự khác biệt rõ rệt về văn hóa so với tiếng Anh như tiếng Hy Lạp, tiếng Nga... sẽ mất đến 44 tuần. Thời gian có thể tăng gấp đôi với những ngôn ngữ được coi là khó học như tiếng Ả Rập, tiếng Quan Thoại.

Thời gian là kết quả của tình huống người học học ngôn ngữ nghiêm túc, chăm chỉ, kỷ luật. Mỗi tuần, họ đều phải dành ra nhiều ngày, nhiều giờ để luyện tập. Còn trong thực tế, không thể và khó có thể mong đợi một cá nhân tự tuân theo lịch trình học nghiêm ngặt như vậy.

Đặc biệt là khi sự phát triển của các ứng dụng học ngôn ngữ như Babbel, Duolingo đã mở rộng khả năng tiếp cận giáo dục ngoại ngữ của con người. Vì vậy, khó có thể khẳng định trẻ em sẽ học ngoại ngữ tốt hơn người lớn.

Lợi ích khi học ngoại ngữ

Theo GS Ortega, trẻ em có xu hướng học ngoại ngữ một cách trực quan hơn như là hát, chơi... mà không có sự hỗ trợ của các ứng dụng dịch thuật hay tài nguyên khác. Người lớn có thể ứng dụng nhiều phương pháp học khác nhau như sơ đồ tư duy, ứng dụng học ngoại ngữ...

Ngoài ra, đối với người lớn, thành công khi học ngoại ngữ không chỉ nằm ở việc sử dụng thành thạo. Việc học ngoại ngữ đôi khi mở ra cho họ những cơ hội, tư duy mới và ngăn chặn những vấn đề sức khoẻ bất thường.

PGS Joshua Hartshorne - chuyên gia nghiên cứu tại Viện Y tế MGH, Mỹ, cho biết, một người có thể giỏi ngoại ngữ sau 4 - 5 năm học. Nhưng khi họ tiếp tục học tập trong khoảng 30 năm, họ sẽ tiếp tục tiến bộ.

Ngày càng có nhiều thế hệ sống lâu hơn tìm cách nâng cao sức khoẻ nhận thức và đời sống xã hội của họ. Nhu cầu học ngoại ngữ được chứng minh là một cách hiệu quả để đạt được điều đó.

Boaz Keysar - chuyên gia tâm lý học tại Đại học Chicago cho biết: “Có rất nhiều lợi ích về nhận thức khi nói song ngữ. Càng học nhiều ngôn ngữ, bạn càng nhận ra ngôn ngữ đó đóng vai trò quan trọng như thế nào đối với cuộc sống của chúng ta”.

Đối với người lớn tuổi, những lợi ích của việc học ngôn ngữ bao gồm tăng khả năng duy trì trí nhớ, mở rộng vốn từ, thậm chí ngăn ngừa chứng mất trí nhớ. Việc học ngôn ngữ mới cũng giúp con người suy nghĩ linh hoạt hơn.

Ngoài ra, những người đa ngôn ngữ có khả năng nhìn nhận quan điểm tốt hơn. Họ cũng cởi mở hơn, tiếp thu những quan điểm mới, thích nghi và hoà nhập tốt hơn... Đặc điểm này ở người trưởng thành là rất quan trọng vì sau một thời gian làm việc, nhiều người có xu hướng ngần ngại học hỏi những điều mới nhưng việc học ngoại ngữ khiến họ cởi mở hơn với việc học nói chung.

Dù vậy, người lớn khi học ngôn ngữ phải đối mặt với nhiều trở ngại. Ví dụ, trong môi trường lớp học, họ phải sử dụng những cuốn sách giáo khoa với tư liệu quá trẻ con hoặc không phù hợp với nhu cầu học ngôn ngữ của họ.

Tuy nhiên, học một ngôn ngữ mới sẽ rất bổ ích. Vì vậy, nên gạt bỏ quan niệm rằng chỉ trẻ con mới có thể học tốt ngoại ngữ mà người lớn cũng có thể và bắt đầu ngay từ hôm nay.