Như bao làng quê đồng bằng Bắc bộ, làng Cựu (xã Vân Từ, huyện Phú Xuyên, Hà Nội) cũng sở hữu một cổng làng to, đẹp là điểm nhấn kiến trúc của làng. Cổng xây cao 3 tòa tháp, trên có nậm rượu, nụ hoa, bên cạnh có điếm canh để bảo vệ an ninh cho dân làng…
... có một mái đình rêu phong với khoảnh sân rộng, nằm trầm mặc dưới tán đa cổ thụ...
Làng Cựu còn có nhà thờ dòng họ Trần nằm bên trục đường chính
Điểm đặc biệt của làng Cựu là có hàng chục biệt thự Pháp cổ, được xây dựng trong khoảng những năm 30-40 của thế kỷ trước. Những căn biệt thự này bề thế tới mức, ngay tại thời điểm hiện nay, việc bỏ tiền ra xây là không đơn giản, kinh phí rất lớn.
Một cổng biệt thự ghi rõ năm xây dựng. Các cụ già trong làng còn nhớ, khi xưa, ngôi làng nằm ven bờ sông Nhuệ này cũng nghèo như bao làng quê khác. Một biến cố lớn xảy ra- đó là vụ hỏa hoạn lớn cách đây cả trăm năm đã thiêu rụi những ngôi nhà mái tranh tre, vách đất... người làng phải rời đi, lên Hà Nội, vào Sài Gòn, thậm chí cả đi "Tây", kiếm kế sinh nhai. Nhiều người trong đó đã chọn nghề may và thành danh, trở nên giàu có. Họ thấy rằng các biệt thự kiểu Pháp tại Hà Nội rất đẹp, nên đã học theo, mang tiền bạc về quên hương Vân Từ xây dựng nên nhiều biệt thự trong làng...
Hàng chục ngôi biệt thự làng Cựu lần lượt được xây dựng trong thời gian từ năm 1930 đến 1945 với kiểu kiến trúc vòm cuốn, mái chảy, gỗ lim, ngói mũi, xây bằng mật ong trộn muối. Các chi tiết nhỏ trong mỗi biệt thự đều được trạm trổ cầu kỳ hình hoa lá, hạc, phượng... 
Không chỉ trang trí cầu kỳ bên trong mà các gia đình giàu có ngày ấy cũng để ý đến việc bài trí phía ngoài. Thềm lát đá xanh, các bể nước vẽ nhiều họa tiết, cổng trang trí hình các con vật như tôm, dơi, nghê, hươu, nai…
Một căn biệt thự 2 tầng trong làng có cả cây cầu cong nối sang biệt thự liền kề, vắt ngang ngõ nhỏ (bên phải)...
Phía sau của 2 căn biệt thự. Phải nói vị chủ nhân khi xưa quá "có điều kiện", khi sở hữu cùng lúc tới 2 biệt thự- điều mà ngay thời điểm hiện tại, chỉ các "đại gia" mới dám mơ.
Trải qua bao thăng trầm thời gian, biến cố lịch sử... phần lớn những ngôi biệt thự trong làng đều đã xuống cấp, hư hại. Nhiều căn biệt thự khóa cửa bỏ không, chủ nhân không ở, cũng như không bỏ tiền duy tu bảo dưỡng...
Hiện ở làng chỉ có hơn 100 hộ, với hơn 600 nhân khẩu, sinh sống bằng nghề nông nên không có tiền đầu tư chống lại sự xuống cấp của những ngôi biệt thự là niềm tự hào của người dân.
1/3 số ngôi biệt thự cổ của làng hiện bị bỏ không, thỉnh thoảng mới có người đến quét dọn, nhưng cũng có biệt thự mấy hộ cùng sở hữu, mua đi bán lại nhiều lần, mạnh ai người ấy làm, cải tạo theo ý riêng khiến cảnh quan, không gian kiến trúc cổ ít nhiều bị biến dạng hoặc mất đi. Đây thực sự là điều đáng tiếc.
Nhiều nhà làm phim, sinh viên các trường kiến trúc... thường tìm về làng Cựu để tìm hiểu kiến trúc đẹp nơi đây. Biệt thự ở làng Cựu đều tạo cảm giác thân thuộc với những con đường lát gạch nghiêng, hai bên là hai hàng đá xanh. Đi khoảng mấy trăm mét là những chiếc cột đèn nhỏ kiểu Pháp gắn với chi tiết sắt cuốn.
Một căn biệt thự có kiến trúc pha trộn.
Một cổng nhà cổ xiêu vẹo
Biệt thự cổ chờ sập, đó đây trong làng Cựu lại có những ngôi biệt thự hiện đại mọc lên...
... nét cổ kim pha trộn
Trải qua bao thăng trầm thời gian, biến cố lịch sử... phần lớn những ngôi biệt thự trong làng đều đã xuống cấp, hư hại. Nhiều căn biệt thự khóa cửa bỏ không, chủ nhân không ở, cũng như không bỏ tiền duy tu bảo dưỡng...
Hiện ở làng chỉ có hơn 100 hộ, với hơn 600 nhân khẩu, sinh sống bằng nghề nông nên không có tiền đầu tư chống lại sự xuống cấp của những ngôi biệt thự là niềm tự hào của người dân. 
1/3 số ngôi biệt thự cổ của làng hiện bị bỏ không, thỉnh thoảng mới có người đến quét dọn, nhưng cũng có biệt thự mấy hộ cùng sở hữu, mua đi bán lại nhiều lần, mạnh ai người ấy làm, cải tạo theo ý riêng khiến cảnh quan, không gian kiến trúc cổ ít nhiều bị biến dạng hoặc mất đi. Đây thực sự là điều đáng tiếc.
Nhiều nhà làm phim, sinh viên các trường kiến trúc... thường tìm về làng Cựu để tìm hiểu kiến trúc đẹp nơi đây. Biệt thự ở làng Cựu đều tạo cảm giác thân thuộc với những con đường lát gạch nghiêng, hai bên là hai hàng đá xanh. Đi khoảng mấy trăm mét là những chiếc cột đèn nhỏ kiểu Pháp gắn với chi tiết sắt cuốn. 
Một căn biệt thự có kiến trúc pha trộn.
Một cổng nhà cổ xiêu vẹo
Biệt thự cổ chờ sập, đó đây trong làng Cựu lại có những ngôi biệt thự hiện đại mọc lên...
... nét cổ kim pha trộn
Theo ANTĐ
