Để thực hiện tốt theo quy chế mới, đồng thời đáp ứng yêu cầu đặt ra trong điều kiện tự chủ ĐH và hội nhập quốc tế, đòi hỏi mỗi cơ sở đào tạo phải có giải pháp cụ thể để nâng cao chất lượng đào tạo tiến sĩ.
Cần tạo thay đổi về chất của nghiên cứu sinh
Quá trình đào tạo tiến sĩ phải dẫn đến sự thay đổi về chất của nghiên cứu sinh. Nhấn mạnh điều này, trong tham luận tại hội thảo "Đào tạo sau ĐH trong điều kiện tự chủ và hội nhập quốc tế" do Trường ĐH Kinh tế quốc dân tổ chức, ThS.NCS Vũ Thị Huyền Trang (Bộ môn Toán Trường ĐH Thương mại, NCS Trường ĐH Kinh tế quốc dân) cho rằng, để làm được điều này, cơ sở đào tạo phải có một chương trình đào tạo tiên tiến được các nhà khoa học có kinh nghiệm, chuyên môn cao thẩm định và đội ngũ giảng viên là GS, PGS, tiến sĩ đủ năng lực giảng dạy, cung cấp kiến thức, kinh nghiệm cũng như đưa ra các lời khuyên cho NCS.
Cùng với đó là cơ sở vật chất, học liệu tương xứng, giúp NCS có đủ điều kiện thuận lợi trong nghiên cứu, tiếp cận được với những nghiên cứu mới nhất.
Để khuyến khích và động viên NCS, theo NCS Vũ Thị Huyền Trang, cơ sở đào tạo nên có học bổng dành cho người xuất sắc giống như đối với sinh viên. Dựa trên hướng nghiên cứu, đề tài của NCS để tuyển chọn người cộng tác, hỗ trợ cho các nhà khoa học tiến hành nghiên cứu theo các đề tài đã được định hướng. Điều này không chỉ giúp các NCS có kinh nghiệm khi thực hiện đề tài nghiên cứu của mình mà còn là cơ hội để có thêm thu nhập.
Đồng thời, thúc đẩy hợp tác với các trường ĐH nổi tiếng trên thế giới để trao đổi về chương trình giảng dạy, giảng viên, cơ hội học bổng cũng như các khoa học, nghiên cứu ngắn hạn với NCS và tiến sĩ sau khi tốt nghiệp.
Về phía Bộ GD&ĐT, để nâng cao chất lượng đào tạo tiến sĩ, NCS Vũ Thị Huyền Trang cho rằng, cần kiểm tra gắt gao và quyết liệt với tất cả các cơ sở đào tạo tiến sĩ về chương trình đào tạo, đội ngũ giảng viên và cơ sở vật chất; đặc biệt là thẩm định lại các luận án đã bảo vệ trong thời gian qua. Đình chỉ và cho tạm ngừng các chương trình đào tạo tiến sĩ không đủ tiêu chuẩn hay có quá nhiều luận án đã bảo vệ nhưng khi xem xét lại lại không đủ tiêu chuẩn.
Một vấn đề cũng ảnh hưởng nhiều đến chất lượng đào tạo tiến sĩ chính là kinh phí. Theo NCS Vũ Thị Huyền Trang, hiện kinh phí nhà nước để đào tạo một tiến sĩ trong nước là 15 triệu đồng/năm - quá ít ỏi. Vì vậy, nhà nước cần đầu tư thêm về tài chính cho đào tạo tiến sĩ trong nước, dù không thể bằng thế giới, nhưng cũng phải phù hợp để NCS thực hiện được các nhiệm vụ nghiên cứu.
 |
Những yêu cầu từ người học
Quy chế tuyển sinh đào tạo tiến sĩ mới ban hành đã siết chặt ngay từ đầu vào. Vì vậy, NCS Vũ Thị Huyền Trang cho rằng, người học cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về ngoại ngữ, kiến thức chuyên môn và dự định nghiên cứu. Người dự định làm NCS cũng cần liên hệ trước với thầy cô có kinh nghiệm trong chuyên ngành, có thể hướng dẫn minh tại cơ sở đăng ký làm NCS để xin tư vấn về hướng nghiên cứu, làm sao hướng nghiên cứu đó thực sự có ý nghĩa chứ không phải để cho xong thủ tục đầu vào.
"Thực trạng phổ biến hiện nay là rất ít NCS chuyển được dự định nghiên cứu ban đầu thành đề tài luận án chính thức của mình" - NCS Vũ Thị Huyền Trang chia sẻ.
Việc đầu tiên các NCS phải vượt qua là nghiên cứu tổng quan; qua đó NCS sẽ được thực hành phân tích, đánh giá, phê phán khoa học và tìm ra những "khoảng trống" chưa có người nghiên cứu đến. Đó chính là cơ sở để xác định đề tài và đặt ra các câu hỏi nghiên cứu.
Để trả lời được các câu hỏi có căn cứ, cơ sở khoa học chắc chắn, NCS phải dược học về phương pháp nghiên cứu khoa học, cũng như tham khảo phương pháp của các nhà nghiên cứu trước khi đọc tổng quan.
Quá trình nghiên cứu viết luận án chính là quá trình NCS phải thực hành, vận dụng các phương pháp nghiên cứu, thu thập dữ liệu, chứng cứ để chứng minh, tìm ra đáp án cho các câu hỏi đặt ra. Đây là quá trình rèn luyện để hình thành kỹ năng và năng lực nghiên cứu khoa học cho NCS.
Luận án tiến sĩ thực chất là một bản ghi chép chắt lọc lại bằng ngôn từ khoa học toàn bộ quá trình và kết quả nghiên cứu đó. Vì vậy, sản phẩm của quá trình đào tạo tiến sĩ không phải là một bản luận án tiến sĩ mà là những nghiên cứu sinh đã tích lũy đủ các tố chất của một nhà nghiên cứu khoa học ở trình độ tiến sĩ.
Cùng với đó là sự chuẩn bị trước và cân nhắc về vấn đề tài chính. Theo NCS Vũ Thị Huyền Trang, làm NCS là quá trình lâu dài, đòi hỏi sự tập trung cao độ, cần đầu tư nhiều thời gian và công sức. Nếu không chuẩn bị kỹ các điều kiện, rất dễ dẫn đến phải gia hạn làm NCS - đồng nghĩa với việc phải trả thêm học phí và cũng có thể sẽ không hoàn thành nhiệm vụ.
"Theo quy định mới, thời gian gia hạn tối đa của NCS là 2 năm và trong thời gian này, NCS phải làm việc tập trung ở cơ sở đào tạo. Sau thời gian gia hạn mà không hoàn thành luận án thì các kết quả học tập cũng không được bảo lưu. Nếu điều đó xảy ra cũng đồng nghĩa với việc lãng phí thời gian, công sức và tiền bạc trong 6 năm" - NCS Vũ Thị Huyền Trang lưu ý.
