Vì vậy, chủ động tầm soát ung thư sớm là cực kỳ quan trọng. Song, hiện nay, có hàng loạt quảng cáo quá sự thật, sai lệch, “thần thánh hóa” các xét nghiệm tầm soát ung thư.
Quyết định “thắng” - “thua”
Theo thống kê từ Tổ chức Ung thư toàn cầu (GLOBOCAN), so sánh từ năm 2018 và 2022, Việt Nam đã tăng 9 bậc (xếp thứ 90/185 quốc gia) với tỷ lệ mắc mới và tăng 6 bậc xếp thứ 50/185 quốc gia) cho tỷ lệ tử vong do ung thư. Ước tính, trong năm có 182.563 ca mắc mới và 122.690 ca tử vong do ung thư.
Chỉ tính riêng số liệu tại Bệnh viện K Trung ương, tỷ lệ bệnh nhân đến chữa bệnh năm sau luôn cao hơn năm trước 20 - 30%. Các bệnh viện ung bướu luôn trong tình trạng quá tải, chật kín bệnh nhân.
Thực tế cho thấy, công tác phòng chống và điều trị bệnh ung bướu ở Việt Nam chỉ đáp ứng được 25% nhu cầu của bệnh nhân. Mặc dù, số lượng bệnh viện chuyên khoa ung bướu có tăng, nhưng do số lượng người bệnh quá lớn nên vẫn không đáp ứng đủ yêu cầu.
Trao đổi về nguyên nhân khiến tỷ lệ tử vong do ung thư tại nước ta ở mức rất cao, GS.TS Lê Văn Quảng - Giám đốc Bệnh viện K - cho hay: “Ở Việt Nam, ba loại ung thư thường gặp là phổi, gan, dạ dày. Những bệnh lý này thường tiên lượng rất xấu, tỷ lệ tử vong cao hơn. Đặc biệt, người bệnh đến khám ở giai đoạn muộn, các bác sĩ không thể can thiệp, chỉ có thể điều trị giảm nhẹ”.
Cụ thể, Việt Nam là nước đứng đầu về sự lưu hành của ung thư gan, nhưng đa số bệnh nhân được phát hiện muộn. Do đó, tỷ lệ tử vong rất cao. Trong khi để điều trị ung thư gan hiệu quả, tỷ lệ sống sau 5 năm cao thì bệnh phải được phát hiện, chẩn đoán và điều trị sớm.
Chia sẻ về vấn đề này, các chuyên gia nhấn mạnh, trong “cuộc chiến” chống ung thư cam go, “thắng” hay “thua” nằm ở hai chữ “sớm”, “muộn”. Vì vậy, chủ động tầm soát ung thư sớm là cực kỳ quan trọng. Bởi, tầm soát phát hiện bệnh ở giai đoạn đầu mang lại hiệu quả điều trị cao, giúp kéo dài thời gian sống và thậm chí có thể khỏi bệnh hoàn toàn.
Không nên “vung tay quá trán”
Trong bối cảnh này, ngày càng nhiều người dân quan tâm hơn tới sức khỏe. Thực tế, tại các bệnh viện, số lượng người dân đi khám sức khỏe định kỳ, tầm soát ung thư đang ngày càng tăng.
Bác sĩ Ngô Văn Tỵ - Khoa Ung bướu, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội - nhận định, đây là nhu cầu chăm sóc và quan tâm sức khỏe rất tích cực và đáng mừng. Xu hướng này thường gặp ở gia đình có người thân mắc ung thư hoặc có điều kiện kinh tế khá giả. Tầm soát ung thư giúp phát hiện những tổn thương tiền ung thư trong giai đoạn sớm, nhằm can thiệp kịp thời và tăng khả năng điều trị thành công.
Tuy nhiên, đáp ứng với nhu cầu ngày càng cao của người dân, dịch vụ tầm soát ung thư cũng “bùng nổ”. Trên các nền tảng mạng xã hội, nhiều quảng cáo tư vấn dịch vụ tầm soát, cam kết sàng lọc đúng bệnh, tiết kiệm và chính xác thu hút hàng trăm, hàng nghìn lượt bình luận.
Đơn cử, một cơ sở y tế tư nhân quảng cáo trên Facebook về gói tầm soát ung thư toàn thân với hơn 90 xét nghiệm liên quan. Cơ sở này đảm bảo, gói tầm soát phát hiện được tất cả các bệnh ung thư nếu có. Cũng trên mạng xã hội, một phòng khám tư nhân đưa ra những ưu đãi đặc biệt về dịch vụ xét nghiệm, tầm soát với khẳng định 99% phát hiện ung thư nếu có.
TS.BS Phạm Văn Thái - Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai - cho biết: “Thực tế, nhiều người đi khám tầm soát ung thư với tâm lý lo lắng, sợ hãi nên yêu cầu được xét nghiệm tổng thể. Tuy nhiên, việc kiểm tra chụp chiếu hay làm xét nghiệm tất cả bộ phận trên cơ thể để tìm ung thư là không hiệu quả và tốn kém. Thậm chí, nhiều gói tầm soát ung thư còn mang tính kinh doanh, không có lợi cho người được tầm soát. Xét nghiệm tràn lan còn gây tâm lý hoang mang hoặc yên tâm giả tạo cho người xét nghiệm”.
Bên cạnh đó, ngày càng xuất hiện hàng loạt quảng cáo quá sự thật, sai lệch như “chỉ một xét nghiệm ra nhiều bệnh”, “tầm soát ung thư đa điểm, từ đầu đến chân, từ trong ra ngoài chỉ với một gói khám”…
GS.TS Nguyễn Bá Đức - nguyên Giám đốc Bệnh viện K - khẳng định: “Ung thư là bệnh đa hình thái. Có trên 200 loại ung thư khác nhau và ở tất cả các bộ phận của cơ thể. Mỗi loại ung thư có phương pháp phát hiện sớm khác nhau. Do đó, nếu chỉ thực hiện một xét nghiệm máu để phát hiện tất cả các loại ung thư khác nhau là không có”.
Đồng quan điểm, GS.TS Lê Văn Quảng - Giám đốc Bệnh viện K - nhấn mạnh, các quảng cáo, thông tin về việc xét nghiệm máu để phát hiện sớm ung thư là không chính xác.
Thông thường, những dịch vụ này quảng cáo là xét nghiệm máu để phát hiện chất chỉ điểm ung thư, hoặc dấu ấn ung thư. Tuy nhiên, thực tế, trong y khoa, vai trò của chất chỉ điểm khối u là theo dõi và đánh giá, theo dõi kết quả điều trị, không phải để sàng lọc.
Hơn nữa, một số chất chỉ điểm không chỉ tăng khi bị ung thư, mà viêm nhiễm thông thường, mắc các bệnh phổ biến cũng có thể tăng lên. Vì vậy, xét nghiệm chất chỉ điểm để sàng lọc ung thư không có ý nghĩa quá lớn.
Theo các bác sĩ, người dân nên lựa chọn cơ sở y tế uy tín, bác sĩ đúng chuyên ngành, điều trị nếu mắc bệnh. Tuyệt đối không “vung tay quá trán” hay tin vào chiêu trò quảng cáo tràn lan trên mạng.
