Lý giải về “mùa vàng” trong các kỳ thi Olympic

Cây trái đã cho mùa quả ngọt”

Năm 2017 là một năm thành công của giáo dục Việt Nam ở đấu trường Olympic quốc tế khi các đội tuyển đều đạt thành tích cao nhất trong lịch sử tham dự các kỳ thi Olympic từ trước đến nay bởi số lượng và chất lượng huy chương mà các em học sinh mang về cho Tổ quốc. Kỳ thi Olympic Toán quốc tế lần thứ 58 năm 2017 (IMO 2017), đoàn học sinh Việt Nam đã xuất sắc giành 4 HCV, 1 HCB và 1 HCĐ - thành tích cao nhất trong 43 lần Việt Nam tham dự IMO.

Đội tuyển Olympic Hóa học cũng có 4/4 thí sinh đều giành được huy chương với 3 HCV và 1 HCB. Với 4 HCV, 1 HCB, đội tuyển Olympic Vật lý của Việt Nam đứng thứ 5/86 quốc gia và vùng lãnh thổ tham dự… Lần đầu tiên, một thí sinh Việt Nam đạt 55% điểm thực hành và 75% điểm lý thuyết trong kỳ thi Olympic Sinh học quốc tế.

Lý giải về “mùa vàng” của HS Việt Nam trong các kỳ thi Olimpic quốc tế năm 2017, ông Nguyễn Xuân Thành –Phó Vụ trưởng Vụ Trung học, Bộ GD&ĐT cho biết: “Năm nay, các đội tuyển được tập huấn tại trường THPT Chuyên Hà Nội – Amsterdam, một ngôi trường có cơ sở vật chất rất tốt ở thủ đô. Các em có điều kiện tiếp xúc với những phòng thí nghiệm, thiết bị thí nghiệm hiện đại tầm cỡ thế giới. Các em đều cho biết là không còn bỡ ngỡ với các thiết bị thí nghiệm của cuộc thi”.

Một trong những lý do khiến các Việt Nam “lạ lẫm” trong các kỳ thi Olimpic quốc tế là điều kiện thực hành thí nghiệm còn kém, nhất là những môn khoa học thực nghiệm như Vật lý, Hóa học, Sinh học. Mấy năm nay, chúng ta đã khắc phục được điều này nên thành tích các em đã cao hơn. Trong những năm qua, việc trang thiết bị dạy học trong các nhà trường đã được tăng cường. Thiết bị thí nghiệm trong các trường chuyên được quan tâm đầu tư có trọng điểm.

Học sinh vì thế đã được tiếp cận sớm với thiết bị thí nghiệm mang tầm quốc tế. Qua đó các em vừa nâng cao được năng lực thực hành thí nghiệm, khi tiếp xúc với các công cụ thí nghiệm trong các cuộc thi quốc tế thì các em không lạ lẫm. Như vậy là các em đã khắc phục được điểm yếu trong những năm trước đây là khi các em làm bài lý thuyết rất tốt nhưng khi làm bài thực hành thì tư duy vẫn rất tốt nhưng đôi khi có rào cản khi không quen với những thiết bị thí nghiệm. Điều này dẫn tới kết quả chưa được tốt, chưa phản ảnh hết năng lực của các em” .

Một lý do nữa, theo như ông Nguyễn Xuân Thành là chất lượng giáo dục đại trà được nâng lên, và trên cái chân đế vững chắc đó, giáo dục mũi nhọn được quan tâm đầu tư có hiệu quả. Mặt khác, đây cũng là kết quả gặt hái của chủ trương dạy học các môn Toán và Khoa học bằng tiếng Anh tại các trường chuyên trong thời gian vừa qua đã giúp cho học sinh có đủ trình độ ngoại ngữ và tiếp cận với các tài liệu nước ngoài.

PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Hà – Trưởng khoa Hóa, trường ĐH Sư phạm Hà Nội chia sẻ: So với những năm trước thì năm 2017, các em được tăng cường rất nhiều về thời gian, nội dung, kỹ năng làm bài thực hành Hóa học; phần này chiếm 40% điểm số và kết quả là các em đều làm tốt phần này”.

Hay như em Trương Đông Hưng (HCV Olympic môn Sinh học, HS trường THPT Quốc học Huế), theo như lời kể của các thầy cô giáo trường Quốc học thì với khả năng tiếng Anh rất tốt, Hưng có thể tự đọc các tài liệu về môn Sinh học bằng tiếng Anh thông qua sách chuyên ngành hoặc các trang mạng chuyên về Sinh học: “Từ các thuật ngữ bằng tiếng Anh thì việc tra cứu thông tin sẽ dễ hơn, và từ những thông tin đó thì mình phải xử lý lại để có cái nhìn bao quát hơn về một vấn đề” – Hưng cho biết.

Khi niềm tin được đặt đúng chỗ

Hoàng Hữu Quốc Huy (trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn) không chỉ là thí sinh đầu tiên của tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu lọt vào đội tuyển tham dự Olympic Toán quốc tế của Việt Nam trong hơn 40 năm qua mà còn là một trong 3 thí sinh cùng có điểm thi cao nhất thế giới với tổng điểm bài thi là 35 điểm. Thế nhưng, theo như thầy Lê Bá Khánh Trình kể thì khi mới được chọn vào đội tuyển, nhiều thầy còn có cảm giác hơi lo lắng về Quốc Huy, bởi “nền tảng kiến thức của em chưa “dày” như các bạn”.

Thầy Trình cũng cho rằng, “năm nào cũng sẽ có những HS như thế, nhưng thực ra sức bật của những em đó rất tốt, bởi trước đó các em không bị học quá nhiều, bộ nhớ trong não chưa bị đầy, nên tư duy trở nên nhạy bén”. Và Quốc Huy đã không phụ niềm tin của thầy Trình về khả năng đúng điểm rơi khi giám khảo quốc tế cũng bất ngờ trước cách giải quyết vấn đề của Huy mà theo như thầy Lê Anh Vinh nhận xét thì “các làm bài của Huy rất tự nhiên, mà có đến hai bài hoàn toàn khác với đáp án, chẳng hạn bài hình thì cách làm của Huy rất ngắn, chỉ có mấy dòng”.

Nhận xét về Hoàng Hữu Quốc Huy, thầy Trần Quang Vinh, giáo viên dạy Toán, trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn – người phát hiện được tố chất của em chia sẻ: “Cấp 2 Huy học cũng không quá đặc sắc, lên lớp 10 em học lớp Toán thường, tôi dạy bồi dưỡng lớp Huy buổi chiều và phát hiện em có tố chất nên đã đề xuất chuyển em qua lớp chuyên Toán 1. Và Huy nhanh chóng cho thấy năng lực của mình”.

Hay như Trương Đông Hưng, kỷ niệm đáng nhớ nhất của em là bài kiểm tra học kỳ lớp 10 môn Sinh học của em chỉ đạt 4 điểm. Sau đó, Hưng bắt nhịp dần với việc học và đạt những thành tích cao trong các kỳ thi học sinh giỏi các cấp.

Học sinh giỏi thì thường rất cá tính, và muốn học sinh thành công thì người thầy không còn cách nào khác phải “thu phục” sự nể trọng của các em, có như vậy các em mới có sức bật. Như thầy Lê Bá Khánh Trình chia sẻ với báo giới: “Vai trò hàng đầu của các thầy khi dẫn HS đi thi là tuyền lửa nhiệt huyết cho các em. Thứ hai là mình phải dẫn dắt để các em có thái độ hiên ngang, để các em tự tin rằng mình có kém ai đâu!

Phải sẵn sàng một tâm thế để khi mình bước ra, các đoàn khác thấy mình là cũng phải nể đoàn mình. Có thế thì mình mới tạo được sự thoải mái cho chính mình trước khi thi”. Công việc của một giáo viên phụ trách đội tuyển, vì vậy, không đơn thuần chỉ là truyền đạt kiến thức mà cả kỹ năng sống cho học sinh, kịp thời phát hiện những chuyển biến dù là nhỏ nhất trong suy nghĩ, tình cảm của các em để có những điều chỉnh kịp thời.