Những thách thức mới
Báo cáo của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Vifores) tại Hội thảo về bức tranh ngành gỗ Việt được tổ chức mới đây tại Hà Nội cho thấy, với thị trường Mỹ, chính sách thương mại của quốc gia này hiện đi theo hướng giảm thâm hụt thương mại, bảo hộ mậu dịch, khuyến khích sản xuất trong nước. Chính sách này đã có tác động trực tiếp đến Trung Quốc – quốc gia có mức thặng dư thương mại lớn nhất từ Mỹ.
Các chuyên gia cho rằng, mức thặng dư trong thương mại giữa Mỹ và Việt Nam khoảng 32 tỷ USD mỗi năm, cộng với luồng đầu tư từ Trung Quốc vào ngành chế biến gỗ của Việt Nam có thể sẽ tạo ra những mối quan tâm đặc biệt từ các cơ quan quản lý Mỹ. Điều này đòi hỏi ngành gỗ và các cơ quan quản lý Việt Nam cần có những bước chuẩn bị thích hợp, nhằm giảm thiểu những thay đổi trong XK vào thị trường Mỹ.
Còn với thị trường Trung Quốc, đây là thị trường rất mở đối với các mặt hàng gỗ của Việt Nam. Thặng dư thương mại các mặt hàng gỗ của Việt Nam từ thị trường này là khoảng trên 600 triệu USD mỗi năm. Tuy nhiên, các mặt hàng XK của Việt Nam vào thị trường này chủ yếu là các sản phẩm thô, như dăm gỗ, các loại gỗ tròn/đẽo vuông thô và gỗ xẻ. Đồng thời, Trung Quốc đang cân nhắc áp dụng chính sách từng bước trong việc kiểm soát tính hợp pháp của nguồn gỗ sử dụng tại quốc gia này.
Trong khi đó, tại Nhật Bản, chính phủ nước này cũng đã ban hành Đạo luật Gỗ sạch, có hiệu lực vào tháng 5/2017, hiện đang ban hành các văn bản hướng dẫn việc áp dụng Đạo luật này. Còn tại Hàn Quốc, chính phủ nước này cũng đã ban hành Đạo luật Sử dụng gỗ bền vững và đã chính thức có hiệu lực từ tháng 3/2018. Các chuyên gia cho rằng, các đạo luật này đồng nghĩa với việc áp dụng các biện pháp nhằm thắt chặt kiểm soát nhập khẩu (NK) các mặt hàng gỗ vào các thị trường này. Điều đó sẽ tác động không nhỏ đến các hoạt động XK các mặt hàng gỗ của Việt Nam trong thời gian tới.
Giải bài toán nguyên liệu
Theo báo cáo của Vifores, năm 2017, các doanh nghiệp (DN) Việt Nam phải chi ra khoảng 2,1 tỷ USD để nhập gỗ và sản phẩm gỗ, tương ứng khoảng 28,3% tổng kim ngạch XK. Tăng trưởng kim ngạch NK so với năm 2016 đạt 18,8%, cao hơn mức tăng trưởng trong XK (12,6%).
Các chuyên gia cho rằng, tuy con số tăng trưởng XK lớn hơn con số NK, nhưng với tốc độ tăng trưởng trong NK cao như hiện nay có thể thấy tiềm ẩn trong tương lai thặng dư thương mại trong XNK của ngành gỗ sẽ bị co hẹp. Hiện nước ta NK các mặt hàng gỗ từ nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó Mỹ, Trung Quốc, Campuchia và châu Phi là 4 nguồn cung gỗ và sản phẩm gỗ quan trọng nhất cho Việt Nam tính về giá trị kim ngạch NK. Nguồn cung từ Mỹ và Trung Quốc có độ ổn định rất lớn, trong khi từ Campuchia và châu Phi có độ biến động rất cao.
Điều này có nghĩa, để ngành chế biến gỗ XK phát triển một cách bền vững trong tương lai cần phải có những chiến lược cấp quốc gia trong việc cân đối cung – cầu nguyên liệu từ nguồn NK, khai thác trong nước. Hiện mỗi năm Việt Nam phải nhập một lượng gỗ nguyên liệu rất lớn từ nước ngoài. XK và mở rộng XK gỗ và các sản phẩm gỗ của Việt Nam phụ thuộc rất lớn vào nguồn nguyên liệu gỗ NK.
