Theo sử sách ghi chép lại, vào đầu thế kỷ 17, Chúa Nguyễn đã cho lập đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải tại làng An Vĩnh và An Hải, nay thuộc huyện đảo Lý Sơn, Quảng Ngãi. Mỗi năm sẽ có 70 suất đinh là những trai tráng khỏe mạnh giỏi bơi lội được bổ sung vào đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải.
Đến thế kỷ 19, các dân binh trong đội Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải chủ yếu là những trai tráng thuộc các tộc họ trên đảo Lý Sơn được giao trọng trách này. Nhiệm vụ của đội dân binh Hoàng Sa là đo đạc hải trình, dựng bia, cắm mốc chủ quyền và thu lượm sản vật tại Hoàng Sa và Trường Sa.
Trước khi lên thuyền làm nhiệm vụ, các tộc họ trên đảo Lý Sơn tổ chức lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa (lễ tế sống) để động viên những người con ưu tú của quê hương lên đường làm nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc.
Cụ ông Trần Đến – Trưởng BQL Đình làng An Vĩnh cho biết: Lễ khao lề thế lĩnh Hoàng Sa nhằm tri ân, tưởng nhớ công lao trời biển của đội dân binh Hoàng Sa - Trường Sa, đồng thời giáo dục truyền thống yêu nước của thế hệ trẻ ngày nay về chủ quyền biển đảo thiêng liêng của tổ quốc ở hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, hàng năm cứ vào ngày 16.3 âm lịch các tộc họ ở Lý Sơn đều long trọng tổ chức lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa tại các nhà thờ họ và đình làng.
“Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa năm nay được tổ chức với nhiều nghi lễ như Lễ cung nghinh, Lễ yết và rước thần và linh vị binh phu Hoàng Sa, Lễ tế cổ truyền, Lễ thả hình nhân thế mạng và Lễ đua thuyền Tứ linh (Lân, Long, Quy, Phụng). Sau phần chủ lễ đọc sớ, các thanh niên trai tráng thực hiện nghi lễ thả thuyền và hình nhân thế mạng và Lễ đua thuyền tứ linh”. Ông Trần Đến nói.
Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa được Bộ VHTT&DL công nhận là di sản phi vật thể cấp Quốc gia và được các tộc họ trên đảo Lý Sơn tổ chức hàng năm vào ngày 16 tháng ba âm lịch hàng năm nhằm tri ân, tưởng nhớ công lao của đội dân binh Hoàng Sa năm xưa đã có công đo đạc, cắm mốc, dựng bia khẳng định chủ quyền tại hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam./.
