Khi buổi họp trở thành “phiên tòa”
Với nhiều học sinh, cụm từ “họp phụ huynh” đồng nghĩa với một ngày căng thẳng. Ở hành lang trường học, có em ngồi thu mình, vừa lo lắng vừa hồi hộp chờ bố mẹ bước ra từ phòng họp. Ánh mắt né tránh, nụ cười gượng gạo và câu hỏi ám ảnh: “Cô giáo nói gì về con?”, khiến không ít em rơi vào trạng thái lo âu.
Thay vì là dịp kết nối ba yếu tố gia đình – nhà trường – học sinh, buổi họp phụ huynh đầu năm nhiều khi vô tình biến thành một “phiên tòa” với bản cáo trạng xoay quanh điểm số và khuyết điểm. Thầy cô tổng kết kết quả kiểm tra đánh giá đầu năm, nhận xét rõ học sinh giỏi và học sinh yếu; phụ huynh lắng nghe, chờ đến phần nhận xét về con mình trong tâm trạng căng thẳng. Còn học sinh, dù vắng mặt nhưng lại phải gánh toàn bộ áp lực sau đó.
Đặc biệt, ngay đầu năm học, sau kỳ thi đánh giá chất lượng, nhiều bạn rơi vào tình trạng lo lắng. Em Nguyễn Minh Anh, học sinh lớp 8 tại Hà Nội, chia sẻ: “Mỗi lần gần đến ngày họp phụ huynh, em thấy rất sợ. Sau kỳ nghỉ hè, nhiều kiến thức chưa kịp ôn tập khiến điểm số thi đánh giá đầu năm của em chưa được như kỳ vọng. Chỉ cần điểm Toán thấp một chút, mẹ em sẽ bực, về nhà kiểu gì cũng trách mắng. Nhiều khi em chỉ mong mẹ bận không đi họp được”.
Điểm số chưa cao đồng nghĩa với nguy cơ bị thầy cô nhắc tên trong buổi họp, rồi về nhà lại phải đối diện với ánh mắt không hài lòng của cha mẹ. “Em học không tốt môn Toán, nên cứ sau bài kiểm tra đầu năm là lại thấp thỏm lo sợ, nghĩ đến buổi họp phụ huynh mà mất ngủ cả tuần”, Trần Hưng, học sinh lớp 9 tại Hà Nội bộc bạch.
Theo TS Nguyễn Hạnh Liên - giảng viên Khoa Tâm lý học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQGHN) - nỗi sợ ấy không đơn giản chỉ mang tính tạm thời: “Khi gắn liền khái niệm họp phụ huynh với cảm giác lo lắng, tội lỗi, học sinh dễ hình thành tâm thế né tránh trách nhiệm. Thay vì coi việc học là động lực, các em xem nó như mối nguy tiềm ẩn, nơi mọi sai sót đều bị phơi bày”.
Không ít học sinh vì sợ hãi mà tìm cách giấu điểm, sửa kết quả trong sổ liên lạc điện tử, hoặc viện lý do để phụ huynh không đến họp. Nặng nề hơn, một số em cho rằng, bố mẹ chỉ quan tâm đến điểm số, chứ không quan tâm đến con người mình. Chính vòng xoáy này khiến nhiều em mất dần sự tự tin, thậm chí khép kín và giảm động lực học tập.
Không phán xét, hãy đồng hành
TS Nguyễn Hạnh Liên nhấn mạnh, nếu nhìn ở góc độ tích cực, họp phụ huynh chính là dịp để cha mẹ hiểu con cái một cách đầy đủ và chân thực hơn. Nhưng để đạt được điều đó, phụ huynh cần thay đổi cách tiếp cận. Thay vì khởi đầu bằng những câu chất vấn quen thuộc như “Con bị điểm gì kém?”, cha mẹ có thể thử chuyển thành lời hỏi mang tính gợi mở: “Con thấy mình đang gặp khó khăn ở đâu? Cô có gợi ý nào để giúp con không?”. Chính sự thay đổi nhỏ trong cách đặt câu hỏi ấy có thể chuyển hướng cả buổi họp từ việc “điểm danh lỗi lầm” sang cùng nhau “tìm giải pháp”.
Một ví dụ điển hình là câu chuyện của em học sinh tên Thùy Linh, lớp 7 tại Quảng Ninh. Trước đây, mỗi lần họp phụ huynh, mẹ em thường hỏi ngay về điểm số và nhắc nhở những lỗi nhỏ. Điều này vô tình khiến Thùy Linh trở nên căng thẳng, ít nói và thậm chí muốn tránh né bố mẹ sau những buổi họp.
Nhưng lần họp gần đây, mẹ em hỏi: “Con thấy môn Toán khó lắm à, thế con chưa hiểu ở phần Đại số hay là Hình học? Cô có cách nào để con hiểu bài tốt hơn không?”. Linh bắt đầu chia sẻ về những chỗ chưa nắm vững và đề xuất cách học theo gợi ý của cô giáo. Buổi họp kết thúc không phải với sự lo lắng, mà với kế hoạch cụ thể để mẹ đồng hành cùng con học tập.
Chuyên gia phân tích thêm: “Khi phụ huynh coi buổi họp như một cơ hội để đối thoại thay vì phán xét, họ đang gửi tới con thông điệp quan trọng: ‘Cha mẹ muốn đồng hành cùng con’. Trẻ nhỏ vốn nhạy cảm với thái độ của người lớn, và khi cảm nhận được sự tin tưởng, các em sẽ bớt căng thẳng, chủ động chia sẻ nhiều hơn. Điều các em cần nhất không phải là một bản cáo trạng, mà là cảm giác được lắng nghe và thấu hiểu”.
Ngày nay, một số phụ huynh trẻ tuổi đang thể hiện sự chuyển đổi rõ rệt trong cách tiếp cận họp phụ huynh. Chị Phạm Thị Thảo, phụ huynh có con học lớp 6 tại Quảng Ninh, chia sẻ: “Ngày trước, bố mẹ mình đi họp chỉ quan tâm điểm số. Nhưng tôi thì khác, tôi muốn biết con có vui ở lớp không, có bạn thân không, có tự tin khi phát biểu không. Điểm chưa cao có thể cải thiện, nhưng tâm lý và sự tự tin của con mới là điều quan trọng nhất”.
Lời chia sẻ này phản ánh một thay đổi quan trọng: Phụ huynh trẻ dần đặt sức khỏe tâm lý và sự tự tin của con lên trên thành tích điểm số, coi đó là nền tảng để trẻ phát triển toàn diện.
Theo góc nhìn tâm lý học phát triển, khi trẻ cảm nhận được cha mẹ thực sự quan tâm đến cảm xúc, sở thích và trải nghiệm xã hội của mình, các em sẽ giảm bớt lo lắng và sợ bị phán xét. Sự đồng hành này không chỉ làm giảm áp lực ngay tại buổi họp phụ huynh, mà còn tác động lâu dài: Trẻ trở nên cởi mở hơn trong việc chia sẻ khó khăn, bộc lộ nhu cầu học tập và những vấn đề cá nhân với cha mẹ. Khi trẻ cảm thấy an toàn về mặt tâm lý, não bộ sẽ ít kích hoạt phản ứng stress, từ đó khả năng tập trung, ghi nhớ và tiếp nhận kiến thức cũng được cải thiện.
Ở góc độ giáo dục, thay đổi nhỏ này, từ tập trung vào điểm số sang quan tâm đến tâm lý, sự tự tin và trải nghiệm học tập của con đang góp phần xây dựng mối quan hệ gia đình tích cực hơn. Trẻ học cách nhận lỗi mà không sợ bị kết tội, học cách chia sẻ khó khăn mà không e dè, và từ đó phát triển những kỹ năng xã hội, cảm xúc quan trọng. Chính sự cân bằng giữa thành tích học tập và phát triển tâm lý này tạo ra môi trường nuôi dưỡng hiệu quả, nơi học sinh vừa học giỏi vừa tự tin, sẵn sàng đối mặt thử thách trong lớp lẫn trong cuộc sống.
Sự thay đổi của thế hệ phụ huynh mới
Không thể phủ nhận rằng, bối cảnh xã hội và công nghệ đang thay đổi tư duy nuôi dạy con của phụ huynh thế hệ mới. Phụ huynh thế hệ 7X, 8X thường mang tâm lý “học giỏi mới có tương lai”, đặt nặng thành tích và so sánh. Trong khi đó, phụ huynh thế hệ 9X, đầu 2000 dần quan tâm hơn đến sức khỏe tinh thần, kỹ năng mềm, sự sáng tạo và hạnh phúc của con.
Sự chuyển đổi này cũng phản ánh trong cách tổ chức họp phụ huynh tại nhiều trường học. Thay vì chỉ báo cáo kết quả học tập, một số trường đã lồng ghép chuyên đề như “An toàn trên không gian mạng”, “Phòng chống bắt nạt học đường”, “Giáo dục giới tính phù hợp lứa tuổi”. Những chuyên đề ấy không chỉ giúp phụ huynh trang bị thêm kiến thức, mà còn mở rộng khái niệm “giáo dục con” ra ngoài phạm vi sách vở.
Theo quan điểm của PGS.TS Lâm Minh Châu, giảng viên Khoa Nhân học và Tôn giáo học: “Một đứa trẻ có thể học giỏi Toán, Văn, nhưng nếu thiếu kỹ năng tự bảo vệ bản thân trên mạng xã hội, thiếu khả năng giao tiếp, hay chịu áp lực tâm lý, thì khó có thể trưởng thành toàn diện. Thế hệ phụ huynh mới hiểu rõ điều đó hơn, và họp phụ huynh cần trở thành nơi cùng nhau bàn giải pháp”.
Xu hướng đổi mới này cho thấy, họp phụ huynh hoàn toàn có thể trở thành “cầu nối ba chiều”: Phụ huynh - giáo viên - học sinh, thay vì là nơi đọc báo cáo và thu quỹ đầu năm. Nếu học sinh được tham gia, thậm chí đứng lên chia sẻ về khó khăn và mong muốn của mình trong năm học mới, buổi họp sẽ trở nên ý nghĩa gấp nhiều lần.
Họp phụ huynh, nếu tiếp tục đi theo lối mòn, sẽ mãi gắn liền với nỗi sợ hãi và áp lực cho học sinh. Trẻ em sẽ nhìn ngày đó như một bản án, phụ huynh cũng chỉ nhận về những con số khô khan, còn giáo viên thì không thực sự đạt được mục tiêu đồng hành giáo dục. Ngược lại, nếu thay đổi tư duy, họp phụ huynh có thể trở thành cơ hội để cha mẹ hiểu con, để giáo viên kết nối chặt chẽ với gia đình, và để học sinh cảm nhận rằng mình được lắng nghe để từ đó, khởi đầu năm học mới nhịp nhàng, gắn kết.
Thế hệ phụ huynh mới, với sự quan tâm đến sức khỏe tinh thần và kỹ năng mềm, đang mở ra một cánh cửa mới cho mô hình này. Sự đồng hành, thấu hiểu và chia sẻ cần được đặt ở trung tâm, thay vì thành tích và phán xét. Bởi lẽ, nuôi dạy một đứa trẻ không chỉ là giúp con có điểm số cao, mà còn là bồi đắp cho con niềm tin, sự tự tin và tinh thần lạc quan. Để làm được điều đó, mỗi kỳ họp phụ huynh nên trở thành “ngày đồng hành”, chứ không phải “ngày định mệnh”.
