Kế hoạch cải cách năm 2013 của Nieto
Theo bảng xếp hạng năm 2018, trong số các nước OECD, hệ thống GD ĐH quốc gia của Mexico chỉ xếp thứ 46 trên 50. Kết quả là, cải cách GD ở Mexico đã trở lại như một nhiệm vụ chính trị tầm quốc gia trong những năm gần đây.
Chiến thắng của Andrés Manuel López Obrador, hay còn được gọi là AMLO, đã nêu bật cải cách giáo dục trong cuộc tổng tuyển cử năm 2018 của đất nước. Mặc dù AMLO và đảng MORENA của ông đã hứa sẽ mang lại sự thay đổi và cải cách đáng kinh ngạc cho hệ thống giáo dục công của Mexico, nhưng nạn tham nhũng đang diễn ra và đại dịch Covid-19 có thể ngăn cản mọi hy vọng mang lại thay đổi cho vấn đề quan trọng này.
Cuộc tranh luận đương đại về cải cách giáo dục ở Mexico được bắt đầu từ nhiệm kỳ Tổng thống Enrique Peña Nieto vào năm 2012. Trong chiến dịch tranh cử, Nieto đã hứa sẽ giải quyết nạn tham nhũng đã ăn sâu vào Liên minh GV quốc gia của Mexico. Liên minh GV quốc gia ở Mexico là Sindicato Nacional de Trabajadores de la Educación (SNTE), một tổ chức bị chỉ trích về các hành vi lại quả, hối lộ, thao túng hồ sơ và nhiều hình thức tham nhũng khác.
Cải cách của Nieto nhằm mục đích tái cấu trúc việc phân phối tiền lương và các chính sách trả lương tổng thể của SNTE, chính sách này đã được đưa vào luật ngay sau khi ông lên làm tổng thống. Về cơ bản, cải cách đã thực thi các tiêu chí dựa trên hiệu suất để tuyển dụng và trả lương, với việc thăng chức và thưởng dựa trên kết quả kiểm tra của HS. Hơn nữa, cải cách đã đặt nhiều quyền kiểm soát hơn đối với việc quản lý trường học và bộ máy hành chính vào tay chính phủ liên bang thay vì SNTE.
Cải cách giáo dục của Nieto
Một bộ phận đáng kể của SNTE và GV Mexico nói chung, đã nhận thấy những cải cách giáo dục của Nieto là không đầy đủ hoặc hoàn toàn ác ý. Ngay cả với một cấu trúc mới dựa trên hiệu suất, các vấn đề về bộ máy hành chính cồng kềnh và chi tiêu bất bình đẳng vẫn tiếp tục là một vấn đề quan trọng.
5 năm sau chính sách cải cách giáo dục của Nieto, nhiều điểm khác biệt về chất lượng giảng dạy và đi học giữa người giàu và người nghèo của Mexico vẫn giữ nguyên. Theo Patricio Solís, Giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu Xã hội học thuộc Viện Quốc gia, những người Mexico trẻ tuổi thuộc nhóm thu nhập cao nhất có khả năng tiếp cận GD ĐH cao gấp 7 lần so với những người thuộc nhóm thu nhập thấp nhất.
Nhiệm vụ nổi tiếng của Nieto là chống tham nhũng trong hệ thống GD của Mexico đã đột ngột dừng lại vào năm 2016 khi các cuộc biểu tình bạo lực nổ ra giữa GV bất đồng chính kiến và cảnh sát Mexico ở bang Oaxaca, miền Tây Nam nước này khiến 6 người thiệt mạng. Nhiều người trong số những người biểu tình này là thành viên của SNTE, những người coi cải cách GD của Nieto là không phù hợp. Họ chỉ trích việc phân phối lại tài trợ, triết lý dựa trên thành tích được áp dụng gần đây để thăng chức và việc bắt giữ một số lãnh đạo công đoàn vì tội rửa tiền.
Ảnh: Globalgiving
Cải cách của AMLO năm 2018
AMLO, tổng thống cánh tả đầu tiên của Mexico trong thế kỷ 21, đã không hài lòng với cải cách GD của Nieto là nguyên lý trọng tâm trong chiến dịch năm 2018 của ông. Người đàn ông 66 tuổi thường nói trong chiến dịch tranh cử rằng Nieto đã “biến GD thành một công việc kinh doanh”.
Việc loại bỏ cải cách GD của Nieto dưới chính quyền mới có hai thành phần chính. Thứ nhất, bãi bỏ cơ cấu dựa trên thành tích để trả lương và thăng chức vốn đã bị phản đối từ GV và công chúng Mexico nói chung. Thứ hai, mở rộng cơ hội tiếp cận GD ĐH miễn phí cho SV nghèo nhất của đất nước. Phần sau này liên quan đến việc xây dựng hơn 100 trường ĐH công lập mới và giới thiệu học bổng công cho 300.000 SV.
Tuy nhiên, dư luận và các chuyên gia GD đã chỉ trích các chính sách mới này của AMLO. Ví dụ, Alexandra Zapata, Giám đốc Viện Năng lực Cạnh tranh Mexico ở thành phố Mexico, xem việc bãi bỏ hệ thống dựa trên thành tích là một cách để tham nhũng phát triển trong nội bộ. Bà Zapata cho rằng, hiệu quả lớn nhất đối với sự dịch chuyển xã hội đi lên là ở giai đoạn đầu của GD, chứ không phải ở bậc ĐH.
Covid-19 và cải cách giáo dục
Giống như nhiều nơi khác trên toàn cầu, đại dịch Covid-19 đã tạo ra một thách thức thay đổi mô hình cho GD công ở Mexico. Lệnh ở nhà vào đầu mùa xuân đã đóng cửa trường công ở Mexico.Việc tiếp cận các tài nguyên để học ở nhà (kết nối Internet và phần cứng máy tính), đã làm trầm trọng thêm khoảng cách về GD và kinh tế giữa người giàu nhất và nghèo nhất ở Mexico.
Tuy nhiên, một số chuyên gia coi sự hỗn loạn bắt nguồn từ đại dịch Covid-19 là một cách để khởi động cải cách thực sự, lâu dài trong hệ thống GD công của Mexico. Tiến sĩ Julia Coyoli – chuyên gia cải cách giáo dục ở Mỹ Latinh của Trường ĐH Harvard (Mỹ) cho rằng: “Phương pháp học ở nhà và học từ xa sẽ làm sáng tỏ trước công chúng về những bất bình đẳng cơ bản trong hệ thống GD công của đất nước. Một khi những bất công này được đưa ra ánh sáng, Chính phủ Mexico phải có nhiều biện pháp hơn để nhắm mục tiêu cụ thể vào người học có thu nhập thấp”.
