Đồng bằng sông Hồng cần vượt lên chính mình trong giáo dục

Chủ trì phần tham luận, thảo luận tại Hội nghị (từ trái qua phải ảnh): Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Đặng Xuân Phương; Phó Trưởng Ban Tuyên Giáo Trung ương Vũ Thanh Mai; Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn; Bí thư Tỉnh uỷ Nam Định Phạm Gia Túc; Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh điều này trong phát biểu kết luận Hội nghị phát triển giáo dục và đào tạo vùng Đồng bằng Sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; triển khai Nghị quyết số 30-NQ/TW, ngày 23/11/2022 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng đồng bằng Sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

7 từ khóa phát triển GD-ĐT vùng Đồng bằng sông Hồng

Phát biểu kết luận Hội nghị, bên cạnh ghi nhận kết quả, thành tựu to lớn của GD-ĐT vùng Đồng bằng sông Hồng, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn dành nhiều thời gian đề cập tới thách thức xuất phát từ chính những thành tựu, vị trí cao của Vùng trong hiện tại.

Thách thức đầu tiên Bộ trưởng nhắc đến là “vượt qua chính mình”; kinh nghiệm có thể sẽ là rào cản, níu kéo và tạo nên sức ỳ khi thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT.

Vị trí dẫn đầu trong giáo dục cũng đặt ra cái khó cho giáo dục Đồng bằng sông Hồng khi phải giải quyết nhu cầu cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao và cả cung cấp nhân tài cho sự phát triển của Vùng. Truyền thống hiếu học, giáo dục luôn nhận được quan tâm hàng đầu cũng là áp lực. Bên cạnh đó, nhu cầu học tập ở vùng này không chỉ dừng lại việc được đến trường, có chỗ học mà là học với chất lượng cao, đòi hỏi cao.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn phát biểu kết luận hội nghị.

Chỉ ra hạn chế, tồn tại của giáo dục vùng Đồng bằng sông Hồng, Bộ trưởng nhắc tới vấn đề thiếu trường, thiếu lớp, thiếu giáo viên; chọn trường, chọn lớp; dạy thêm, học thêm; áp lực thái quá cho học sinh; bệnh thành tích trong giáo dục; những biểu hiện chưa tốt của nhà giáo…

“Nếu vùng khác phải vất vả huy động trẻ đến trường, thì nơi đây phụ huynh phải xếp hàng mua hồ sơ. Đó là câu chuyện phía sau của “tấm huân chương””. Chia sẻ điều này, Bộ trưởng nhấn mạnh một số vấn đề cần ưu tiên xử lý ngay để giáo dục vùng Đồng bằng sông Hồng tiếp tục là mẫu mực và mẫu mực trên một tầm vóc mới của giáo dục; trong đó, lưu ý các từ khóa: Hiện đại hoá, chuẩn hoá, hợp lý hoá, xã hội hoá, quốc tế hoá, số hoá, văn hoá hoá.

Nhấn mạnh cần đặt trọng tâm hiện đại hoá giáo dục và thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 là con đường quan trọng để hiện đại hoá, Bộ trưởng nhắc tới hiện đại hoá về cơ sở vật chất trường lớp, trong đó, cản trở đối với vùng Đồng bằng sông Hồng là “không phải không có nhưng cũ” và cái cũ đang cản trở khá nhiều khi “đập đi không xong, xây mới chưa được”; “làm thế nào để dũng cảm đập đi để làm lại”.

Nhận định triển khai chương trình mới - một chương trình để hiện đại hóa, quốc tế hóa giáo dục - như cuộc cách mạng lớn, không thể trong một sớm, một chiều thực hiện được mục tiêu, Bộ trưởng cho rằng, cần cố gắng thực hiện những gì là “lõi”, căn cốt trước. Trong đó có đổi mới phương pháp dạy - học, đổi mới tư duy giảng dạy của đội ngũ nhà giáo; tận dụng tốt quyền chủ động được trao cho nhà trường, tổ chuyên môn, giáo viên.

“Những năm đầu triển khai chương trình mới cho thấy, học sinh đã chủ động, năng động hơn. Đây chính là con đường hiện đại hóa giáo dục phổ thông muốn đạt được”, Bộ trưởng chia sẻ.

Quang cảnh hội nghị.

Ở khía cạnh hợp lý hoá, Bộ trưởng cho rằng, vùng Đồng bằng sông Hồng cần đẩy mạnh sắp xếp quy hoạch mạng lưới, từ sắp xếp hệ thống GDPT, đến liên cấp, và hệ thống các trường ĐH, cao đẳng. Toàn vùng có khá nhiều trường cao đẳng sư phạm nhưng đang rất khó khăn.

Với “chuẩn hoá”, theo Bộ trưởng, so với cả nước, tỷ lệ trường chuẩn của vùng đã đạt cao nhưng phải vươn lên chuẩn cao hơn, dần đạt được các chuẩn mang tính quốc tế; nhất là địa phương có điều kiện phát triển kinh tế - xã hội như Hà Nội, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Hải Phòng…

Từ yêu cầu đẩy mạnh xã hội hoá để người học có nhiều cơ hội hơn, chia sẻ nhiều hơn cho hệ thống công lập, Bộ trưởng cho rằng, các địa phương trong vùng cần tiếp tục huy động các nguồn lực cho phát triển giáo dục và đào tạo. Đối với xã hội hoá giáo dục, các địa phương vừa tăng cường quản lý nhà nước, vừa tăng cường hỗ trợ cho hệ thống giáo dục ngoài công lập, để hệ thống này phát huy được, thể hiện được vai trò của mình.

Đối với tăng cường số hoá, Bộ trưởng nhấn mạnh: Toàn ngành đang đặt trọng tâm là chuyển đổi số, xây dựng và sử dụng cơ sở dữ liệu của ngành vào công tác quản lý; chuyển đổi số trong chuyên môn, quản trị, dạy và học ngày càng đòi hỏi đạt đến chiều sâu hơn. “Đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức, trong đó cần nhất là những biết quản lý, biết dùng và cần dùng”.

Với từ khóa “văn hóa hóa”, theo Bộ trưởng đây là nội dung quan trọng cần phải làm. Cụ thể, cùng với giáo dục văn hóa cho học sinh thì từng nhà trường, nhà giáo, học sinh phải làm việc nữa là “văn hóa hóa giáo dục”, để tố chất văn hóa của giáo dục ngày càng sâu đậm, mẫu mực. Thêm nữa, tập trung thực hiện tốt xây dựng văn hoá học đường; trong đó kỷ cương học đường; thái độ, ứng xử của người dạy, người học là trọng tâm. Việc làm sâu sắc các tố chất của văn hóa học đường giống như kháng thể, giúp lấn át các biểu hiện tiêu cực khác.

Tại hội nghị, Bộ trưởng cũng nhấn mạnh tới một số nhiệm vụ cụ thể khác như chuẩn bị kỹ lưỡng cho Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023; phát huy lợi thế của một vùng tập trung cao và đa đạng các trường đại học, trong đó có những trường đại học hàng đầu, để giải bài toán nhân lực và tạo con đường xây dựng xã hội học tập cho vùng đất hiếu học, thích học và học có chất lượng nhất cả nước.

Kết nối đa chiều trong đào tạo nhân lực

Tại hội nghị, đại diện các địa phương, ngành Giáo dục, cơ sở giáo dục ĐH vùng Đồng bằng sông Hồng chia sẻ kết quả giáo dục đạt được, nhận diện khó khăn, thách thức; đưa đề xuất và trao đổi giải pháp phát triển GD-ĐT đồng bằng sông Hồng trong thời gian tới.

Đánh giá trong GD-ĐT, vùng Đồng bằng sông Hồng là dẫn đầu cả nước với nhiều kết quả tích cực, GS.TS Nguyễn Văn Minh, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Hà Nội đưa ra minh chứng cụ thể, trong đó có 2 con số nhận diện, đó là: kết quả thi tốt nghiệp THPT (chất lượng đào tạo đại trà) và kết quả thi học sinh giỏi quốc gia (đào tạo mũi nhọn) luôn chiếm ưu thế trong top 10 cả nước.

Một số thách thức GD-ĐT Vùng đang đối mặt cũng được GS.TS Nguyễn Văn Minh chỉ ra. Trong đó có việc, dù tập trung hầu hết cơ sở giáo dục ĐH lớn, nhưng chưa có một “Hội nghị Diên Hồng” để xác định trọng trách, sự kết nối đa chiều trong đào tạo nhân lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội cho Vùng.

GS.TS Nguyễn Văn Minh, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Hà Nội phát biểu tại hội nghị.

Rất nhiều tập đoàn, doanh nghiệp trên địa bàn nhưng chưa có kết nối chặt chẽ giữa đào tạo, sử dụng, sự liên thông, hướng nghiệp trong đào tạo các ngành nghề. Rất nhiều trường phổ thông ở các tỉnh/thành đạt “trường chuẩn”, có kết quả tốt, nhưng chưa có các hình mẫu điển hình, nhất là trong thời kỳ triển khai Chương trình GDPT 2018. Rất nhiều khu công nghiệp ra đời, nhưng kèm theo đó là sự dịch chuyển cơ học về dân số, đặt ra yêu cầu về trường lớp, không gian hoạt động, đời sống văn hóa, tinh thần đang gặp không ít khó khăn, rộng hơn là dân trí, giáo dục môi trường.

“Các vấn đề trên phải được giải quyết khi có nguồn nhân lực, tức là thông qua GD-ĐT”. GS.TS Nguyễn Văn Minh khẳng định và đề xuất, các hội nghị xúc tiến đầu tư, quy hoạch hệ thống nên có sự tham gia của các cơ sở đào tạo. Cùng với đó, lãnh đạo các địa phương như là đầu mối giúp kết nối giữa các tập đoàn, doanh nghiệp với hệ thống đào tạo. Cần có dự báo về dịch chuyển dân cư khi các cơ sở sản xuất ra đời; ngoài chỗ ở còn chuẩn bị hệ thống trường lớp, đội ngũ cho con em người lao động. Ngoài ra, đây là vùng ưu tiên cho công nghệ cao, cho đổi mới sáng tạo, nên cần có dự báo về yêu cầu nhân lực và các cơ sở đào tạo sớm vào cuộc.

GS.TS Nguyễn Văn Minh cũng cho rằng cần tập trung xây dựng các mô hình giáo dục phổ thông bắt kịp với khu vực. Trong đó, ngoài chất lượng mũi nhọn, cần tính đến phân luồng, hướng nghiệp, nhằm vào nhân lực có chất lượng đáp ứng cho công nghệ cao; giảm thiểu cung ứng lao động phổ thông thuần túy. Đồng thời, bảo đảm đội ngũ về số lượng, cơ cấu, nhất là đội ngũ đáp ứng triển khai Chương trình GDPT 2018; bảo đảm thu nhập giáo viên tương ứng với thu nhập Vùng…

PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng, Giám đốc ĐH Bách khoa Hà Nội phát biểu tại hội nghị.

Để góp phần phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh khu vực Đồng bằng sông Hồng, PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng, Giám đốc ĐH Bách khoa Hà Nội nhắc đến giải pháp liên kết Mạng lưới các trường ĐH công nghệ kỹ thuật và hợp tác doanh nghiệp chặt chẽ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao kịp thời đáp ứng nhu cầu các tỉnh trong vùng với triết lý “sinh viên cần được đào tạo trong lòng doanh nghiệp”.

Theo đó, hợp tác doanh nghiệp trong đào tạo ngắn hạn theo đặt hàng; đào tạo liên kết nhà trường - doanh nghiệp; triển khai mạnh mẽ mô hình Học kỳ doanh nghiệp (thuộc chương trình đào tạo cử nhân hoặc kỹ sư) người học thực hiện thực tập trực tiếp tại các công ty, nhà máy.

Đồng thời, tập trung đào tạo những ngành công nghệ cao theo định hướng phát triển các tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng theo mô hình Trung tâm đào tạo xuất sắc.

Giải pháp tiếp theo, theo Giám đốc ĐH Bách khoa Hà Nội là đẩy mạnh đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp trong sinh viên. Cụ thể, thúc đẩy các hoạt động để phát triển Hệ sinh thái nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp cho Mạng lưới các trường ĐH công nghệ kỹ thuật, trong đó đặc biệt quan trọng là sự kết hợp với các chuyên gia công nghệ ở các doanh nghiệp. Xây dựng các Trung tâm Đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sinh viên để thúc đẩy, khơi dậy tinh thần khởi nghiệp sinh viên, gắn với các nhu cầu công nghệ, khoa học kỹ thuật và phát triển các sản phẩm ở các tỉnh/địa phương trong khu vực đồng bằng sông Hồng.

Ông Vương Quốc Tuấn, Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Bắc Ninh phát biểu tại hội nghị.

Chia sẻ kết quả, thuận lợi, thách thức của giáo dục địa phương, ông Nguyễn Văn Phê, Giám đốc Sở GD&ĐT Hưng Yên kiến nghị sớm ban hành “Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam giai đoạn 2030, tầm nhìn đến năm 2045” để địa phương có căn cứ trong việc định hướng chiến lược phát triển giáo dục của địa phương. Ưu tiên đầu tư xây dựng trường lớp theo hướng đạt chuẩn quốc gia, giữ vững kết quả phổ cập giáo dục.

Giám đốc Sở GD&ĐT Hưng Yên đồng thời cho rằng, cần phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu trong xây dựng, triển khai thực hiện kế hoạch… Thực hiện hiệu quả đổi mới quản lý giáo dục, bảo đảm tính dân chủ, thống nhất, tăng quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm; coi trọng quản lý chất lượng, nâng cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu cơ sở giáo dục trong quản lý, điều hành, thực hiện nhiệm vụ. Tăng cường đầu tư, phát triển, nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục. Song song với đầu tư từ ngân sách nhà nước, khuyến khích huy động mọi nguồn lực để phát triển GD-ĐT.

Với các địa phương trong Vùng, theo ông Nguyễn Văn Phê, cần tăng cường phối hợp, chia sẻ các kinh nghiệm, bài học, cách làm hay trong phát triển giáo dục ở mầm non, phổ thông. Hợp tác quy hoạch theo vùng trong quy hoạch các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, giáo dục ĐH tránh đầu tư dàn trải lãng phí thiếu hiệu quả.

Tại hội nghị, đại diện địa phương, ngành Giáo dục, chia sẻ kết quả đạt được, nhận diện khó khăn, thách thức; đưa đề xuất và trao đổi giải pháp phát triển GD-ĐT đồng bằng Sông Hồng.

Từ thực tiễn giáo dục Hà Nam, Giám đốc Sở GD&ĐT Phạm Anh Tuấn đề nghị, cần sớm có chỉ đạo điều chỉnh chính sách đối với việc thực hiện công tác phát triển ngành GD-ĐT nhằm hướng dẫn các chế tài về chế độ chính sách đảm bảo kịp thời, đúng quy định, hạn chế những sai phạm đáng tiếc. Việc thực hiện tinh giản biên chế phải tính đến đặc thù của ngành Giáo dục, đảm bảo định biên giáo viên trên lớp, không thực hiện cắt giảm biên chế theo tỷ lệ chung đối với ngành Giáo dục.

Ông Nguyễn Viết Hiển, Giám đốc Sở GD&ĐT Thái Bình thì đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ban, ngành quan tâm hỗ trợ địa phương đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa-hiện đại hóa. Đặc biệt khi Thủ tướng đã phê duyệt quy hoạch Khu kinh tế Thái Bình, đến nay đã có nhiều tập đoàn, doanh nghiệp lớn về đầu tư. Bên cạnh đó, đáp ứng nhu cầu thực tiễn địa phương, Thái Bình cũng mong muốn hình thành, phát triển một trường đào tạo về nông nghiệp; quan tâm đến các mã ngành đào tạo của Trường ĐH Y Thái Bình để đáp ứng nhu cầu nhân lực Khu công nghiệp Dược - Sinh học…